1. Маркетингтің шығуы және жалпы сипаттамасы. Маркетингтің принціп түрлері мен қызмет түрлері

Тауар ойлап шығару позициясынан қарастырғанда тауар бұл жерде белгілі бір қажеттілігін анықтайтын физикалық мағынасы бар, яғни нарыққа ұсынуға мүмкін болатындай белгілі бір формада қалыптасқан қызмет н/е объект. Нарық жасап шығарылған тауар келесідей сипаттамаға ие болады: сапа денгейі, қасиеттер жиынтығы, сыртқы орамы және безендіру, маркалық атауы.

Тауар сервисі - тұтынушыға тауармен қоса қызмет және тиімді ұсыныстар ұсыну. Бұл сатып алуға тиімді жағдай жасауға бағытталған. Соңғы уақытта бәсекелестіктің жаңа формаларын қалыптасуына байланысты тауар сервисі маңызды рөлге ие болып отыр.

Тауар классификациясы (топтау) нарықта тауардың көптеген түрі ұсынылады. Тиімді маркетингтік саясатты жүргізу үшін осы тауарды жүйелендіріп тауар типтері арасындағы байланысты анықтауымыз қажет. Тауар классификациясы әр топталған тауар типіне жалпы маркетингтік шаралар қолданып, маркетингтік бағдарламаны тиімді жүргізуге көмектеседі. Классификация тауарға тән жаллы сипаттамаларды ескере ала отырып жүргізіледі.

Маркетингтік қызметке байланысты тауар классификациясының келесідей түрін ұсынуға болады:

1. Тауар сипатына байланысты.

2. Тұтынушы қатынасына байланысты.

3. Өнеркәсіптік қажеттілігіне байланысты.

Тұтынушы сипатына байланысты классификациялау негізінде тауарды қолдану мерзімі жатыр. Бұл сипаты бойынша тауарды келесідей топтауға болады:

А) Ұзақ мерзімді қолданылатын тауар, яғни соңғы мәрте қолданысқа түсіп, өз қасиетін жоймайтын материялдық өнімдер. Мыс: киім, тұрмыстық заттар, техника т.б.

В) Қысқа мерзімге қолданылатын тауарлар. Бір немесе бірнеше мәрте қолданғаннан кейін өз қасиетін жоятын материялдық өнімдер. Мыс: тамақ өнімдері, сабын т.б.

С) Қызмет физикалық объектісі жоқ қажеттілікті қамтамассыз ету үшін жасалатын тиімді әрекет.

1. Күнделікті сұраныс туралы.

2. Импульсивті сатып алу.

3. Жеке бақылау негізіеде ұзақ таңдау арқылы сатып алынғаы тауарлар.

4. Ерекше сұраныс тауарлары.

Өндірістік қажеттілігіне сай тауар классификациясы: өнеркәсіптік өндіріске арналған тауарларды өндіріс процесіне қатысуына қарай келесідей топтауға болады.

1. Материялдар өндіруші өніміне түгел қолданысқа түседі; яғни бір өндіріс процесінде өз қасиетін түгелдей жояды. Мыс: шикізат, табиғи өнімдер, жартылай дайын фабрикаттар.

2. Капиталдық мүлік. Тауарға жанама қатысы бар. Мыс: стационарлық ғимараттар (өндірісті ғимарат, әкімшілік ғимарат т.б.) Стационарлық жабдықтар (генераторлар, компьютерлер) Көмекші жабдықтар кеңселі жабдықтар.

Тауар ассортименті және номенклатурасы. Тауар ассортименті тауар түрлері деген түсінікке жақын. Ол тауардың өмірлік бағыты мен өндірістік бағыт процесі яғни өндірудің технологиясы өзара жақын топтар болып саналады. Тауар ассортиментінің көлемі тауар өндірушінің алдына қойған мақсатына нарық төңірегіедегі қарым-қатынас көлеміне ие болу үшін немесе нарықтағы үлесін одан әрі арттыру үшін өндірушілер кейбір тауардың пайдасыз екеніне көңіл аудармайды. Ал тек пайда түсіруді ғана көздейтін мекеме түсімі жоғары тауар түрлерін қамтуды тырысады. Сондықтан көптеген кәсіпорындар нарықта тұрақталу және ондағы өз үлесін жоғарлату мақсатымен тауардың түрлерін көбейтуге тырысады.

Нарықтың қомақты үлесін иелену үшін бірден тауарлы ассортиментті кеңейту ісі жүргізіледі. Яғни бұл бір жағынан күнделікті өндіріліп жүрген ассортименттік шеңберден шығудың нәтижесі болса, екінші жағынан сол шеңберлерінің ішінде жаңа тауарды қосу есебімен жүргізілетін болады.

Тауар ассортиментінің кеңейтілуімен қатар оны толықтыру деген түсінік бар. Яғни, толықтыру келесі себептерге байланысты.

1. Қосымша пайда табуға ұмтылу.

2. Қолда бар ассортиментінің кемшіліктерін жою.

3. Қолданылмай жүрген өндіріс қуаттарын іске қосу.

4. Жеткілікті ассортименті бар фирма атаудан үміттену.

5. Бәсекелестерді алға жібермеу мақсатымен кемшіліктерді жоюға тырысу.

Ассортиментті қажетті тауардан толықтыру күтілген нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Бірақ оны шамадан тыс арттыру бұған керісінше әсер етеді. Яғни жалпы пайданы төмендетуге әкеліп соқтырады.

Тауардын бірнеше ассортименттік топтары жинақталған тұста тауарлық номенклатуры кұралады. Тауар номенклатурасын ассортименттік топтар мен тауар бөліктерінің жиынтығы деп түсіну қажет.

Тауар номенклатурасы енділік тұтастың және тереңдік тәрізді қасиетімен сипатталады. Енділік фирма өндірілген тауардың ассортименттік топтың жалпы санын көрсетеді. Тұтасты номенклатураны құрайтын жеке тауардың жалпы саны. Тереңдік -ассортимент тобы шеңберіндегі әрбір жеке тауардың ұсынысының түрлері деген түсінік береді. Тауар өндіруші шаруашылық әрекеттерін мынандай 4- әдіспен есептеуге болады.

1. Тауардың жаңа топтарын қосу есебінен тауар номенклатурасын кеңейту.

2. Қолда бар тауар ассортиментін толықтыру арқылы ассортиментті жеткілікті фирмалар қатарына жақындау.

3. Өзінің тауар номенклатурасын кеңейту, яғни қолда бар тауардың әрқайсысына қатынасты ұсыныс түрін көбейту.

4. Кәсіпорынның алға қойған мақсытына байланысты белгілі бір
салада жақсы атаққа ие болғысы келуі немесе бірнеше салада
әрекет етеді.

Тауар ассортиментіне қатынасты алған маркетингтің міндеті нарықты тереңдей сегменттеу арқылы тауардың ассортименттік құрамы мен тұтынушының қажеттілігі арасындағы өзара сәйкестік. Маркетинг нарыққа бір мезгілде шығару үшін келесідей категориядағы тауар топтарын ұсынады.

1. Бас кәсіпорынға пайда әкелетін және жаңадан өсу кезеңіндегі негізгі тауарлар.

2. Сүйемелдеуші яғни сауда-саттық көмегіме алынатын пайданы тұрақтандырушы тауарлар.

3. Стратегиялық бағыттағы яғни фирмалардың келешек пзйдасын қамтамассыз етуге бағытталған тауар.

4. Ынталандыруға бейімделген тауар.

Тауардың ассортименттік стратегиясын қалыптасу бағыттарын келесі әрекеттер анықтайды:

1. Тауар саралау.

2. Тауар диверсификациясы.

3. Тауардың белгілі бір түрін өтдіруге мамандандыру.

4. Тауардың интеграциясы.

Мекеме қызмет көрсететін маркетингтік орта үнемі өзгерісте болады. Бұл өзгерістер мекеме қызметіне ықпал етеді. Осы өзгерістер ішінен аса маңызды 3 факторды бөліп көрсетуге болады.

1. Тұтынушылардың сұранысының өзгеруі.

2. Ғ.Т.П. және өндіріс технологияның өзгеруі.

3. Бәсекелестер ықпалы.

Тұтынушылар осы өзгерістер негізінде жаңа сапалы уақыт талабына сай тауар түрлерін сатып алуға тырысады. Сондықтан тауар өндіруші мекеме маркетингтік ортада болып жатқан өзгерістерді уақтылы ескріп, өз тауарына тиімді жаңалықтар енгізіп отыруы қажет және жаңа тауарды жасауға бағытталған маркетингтік бағдарламасы болуы кажет.