21-САБАҚ
ДЕҢГЕЙЛІК ТАПСЫРМА
ІІІ деңгей
Етістіктің тұлғалық және құрамдық түрлеріне тоқталып, мысал арқылы дәлелде.
Салт-сабақты етістіктердің айырмашылығы неде?
Қандай етіс жұрнақтары салт етістікке жалғанса, сабақты етістікке айналдырады.
ІІ деңгей
«ма», «ме», «ба», «бе», «па», «пе» омоним тұлғаларының ерекшелігі?
«Кел», «айт», «жаз», «оқы» сөздеріне етістіктің қосымшаларын жалғап, морфологиялық талдау жаса.
І деңгей
«Жақсының қасиеті – жарастыру,
Жаманның қасиеті – таластыру» деген мақалды басшылыққа ала отырып, шағын ойтолғау жаз.
22-САБАҚ
ҮСТЕУ, ОНЫҢ МАҒЫНАЛЫҚ ТҮРЛЕРІ
56-жаттығу. Кестені толтыр
Үстеудің мағыналық түрлері
|
Анықтамасы
|
Жасалу жолы
|
Мысалы
|
Қосымша
|
Мезгіл үстеуі
|
|
|
|
|
Мекен үстеуі
|
|
|
|
|
Сын-қимыл үстеуі
|
|
|
|
|
Мөлшер үстеуі
|
|
|
|
|
Күшейіткіш үстеуі
|
|
|
|
|
Мақсат үстеуі
|
|
|
|
|
Себеп-салдар үстеуі
|
|
|
|
|
57-жаттығу. 1.Мәтіннен буын үндестігіне бағынбайтын сөздерді теріп жаз. 2. Үстеудің мағыналық түрлерін ажырат. 3. «Әннің де естісі бар...» тақырыбына шағын мәтін жаз.
Алыста жүріп, туған жерін сағынып «Сүйіндік» әнін шығарады. «Толғау», «Арап ұрыға», «Бозторғай», «Хаулау» әндеріне өмірден көрген сондай қиындық қиянаттар арқау болады.
Өмірдің көп тауқыметін бастан өткеріп, еліне оралған Жаяу Мұса әлеуметтік-саяси теңсіздікке арналған әндер шығаруды одан әрі жалғастырады. Ақмола уезіне қарасты Құлбай деген байдың немере қызы Сапармен көңіл жарастырып, ұрпақ құрып, саясатшылықпен айналысады.
Жаяу Мұса қазақтың ән өнерін мазмұн, түр жағынан байытып, шығармашылық жаңалықтар енгізіп, әуен-сазын жаңа биіктерге көтерген аса дарынды композитор. Ол өз шығармаларында қазақтың мұңын мұңдап, жоғын жоқтап, өз заманының арман-аңсарын әнмен бедерлей білді. Оның әлеуметтік көзқарастары, азаматтық ұстанымдары сол кездің демократтық-ағартушылық озық идеяларымен астасып жатты.
Жаяу Мұса әндерін күні бүгінге дейін халық сүйіп тыңдайды. Оның алуан нақысты асқақ әндері Қазақстан композиторларының көптеген шығармаларына арқау болған. Мұса атақты "Ақ сиса" әнін шығарған:
«Ақ сиса, қызыл сиса, сиса-сиса,
Қалмайды кімдер жаяу зорлық қылса.
Шорманның Мұстафасы атымды алып,
Атандым сол себепті "Жаяу Мұса".
Жаныма батқандықтан ашынамын,
Мен неге жаяумын деп басыламын?
Малым жоқ Шорман айдап алатұғын,
Қылығын Мұстафаның паш қыламын!»
Достарыңызбен бөлісу: |