1. Статистикалық зерттеу әдістері
жүктеу/скачать 26,35 Kb.
|
Чок ГУЗАЛЬ
|
1. Статистикалық зерттеу әдістері Статистика ғылымы мен практика арасында тығыз байланыс бар: статистика практикалық мәліметтерді пайдаланады, статистикалық зерттеулерді жүргізу әдістерін жалпылайды және әзірлейді. Өз кезегінде практикада статистика ғылымының теориялық ережелері басқарудың нақты мәселелерін шешу үшін қолданылады. Статистиканы білу қазіргі заманғы маманға стохастика жағдайында шешім қабылдауға (талданатын құбылыстар кездейсоқ әсер еткенде), нарықтық экономиканың элементтерін талдауға, бизнес санының артуына байланысты ақпарат жинауға қажет. бірліктер және олардың түрлері, аудит, қаржылық менеджмент, болжау. Статистика пәнін зерттеу үшін жиынтығы статистиканың әдістемесін құрайтын нақты әдістемелер әзірленді және қолданылды (жаппай бақылау әдістері, топтастыру, жалпылау көрсеткіштері, уақыттық қатарлар, индекстік әдіс және т.б.). Статистикада нақты әдістерді қолдану алға қойылған міндеттермен алдын ала анықталады және бастапқы ақпараттың сипатына байланысты. Сонымен қатар статистика сан мен сапа, қажеттілік пен кездейсоқтық, себептілік, заңдылық, жеке және бұқаралық, жеке және жалпы сияқты диалектикалық категорияларға негізделеді. Статистикалық әдістер кешенді (жүйелі) қолданылады. Бұл үш негізгі кезеңнен тұратын экономикалық-статистикалық зерттеу процесінің күрделілігіне байланысты: біріншісі – алғашқы статистикалық ақпаратты жинау; екіншісі – алғашқы ақпаратты статистикалық қорытындылау және өңдеу; үшіншісі – статистикалық ақпаратты жалпылау және түсіндіру. Статистикалық популяцияларды зерттеудің жалпы әдістемесі кез келген ғылымды басшылыққа алатын негізгі принциптерді пайдалану болып табылады. Бұл принциптерге қағидалардың бір түрі ретінде мыналар жатады: 1. зерттелетін құбылыстар мен процестердің объективтілігі; 2. зерттелетін факторлардың мазмұны көрінетін байланыс пен жүйелілікті анықтау; 3. мақсат қою, яғни. тиісті статистикалық деректерді зерделеуші зерттеуші тарапынан қойылған мақсаттарға жету. Бұл зерттелетін процестердің даму тенденциялары, заңдылықтары және ықтимал салдары туралы ақпарат алуда көрінеді. Қоғамды қызықтыратын әлеуметтік-экономикалық процестердің даму заңдылықтарын білудің практикалық маңызы зор. Статистикалық мәліметтерді талдаудың ерекшеліктерінің қатарына жаппай бақылау әдісін, топтастырулардың сапалық мазмұнының ғылыми негізділігін және оның нәтижелерін, зерттелетін объектілердің жалпылама және жалпылау көрсеткіштерін есептеу және талдауды жатқызуға болады. Мәдениеттің, халықтың, ұлттық байлықтың және т.б. экономикалық, өндірістік немесе статистиканың нақты әдістеріне келетін болсақ, сәйкес жиынтықтарды (фактілер сомасын) жинаудың, топтастырудың және талдаудың нақты әдістері болуы мүмкін. Экономикалық статистикада, мысалы, баланстық әдіс қоғамдық өндірістегі экономикалық қатынастардың біртұтас жүйесіндегі жеке көрсеткіштерді байланыстырудың ең кең тараған әдісі ретінде кеңінен қолданылады. Экономикалық статистикада қолданылатын әдістер де топтастыруды құрастыруды, салыстырмалы көрсеткіштерді (пайыздық қатынасты) есептеуді, салыстыруды, әр түрлі орташа шамаларды, индекстерді және т.б. Сілтемелерді қосу әдісі екі көлемді, яғни. Сандық көрсеткіштер олардың арасындағы байланыс негізінде салыстырылады. Мысалы, физикалық мәнде және жұмыс істеген сағатта еңбек өнімділігі немесе тоннадағы тасымалдау көлемі және тасымалдаудың орташа қашықтығы км. Халық шаруашылығының даму динамикасын талдау кезінде осы динамиканы (қозғалысты) анықтаудың негізгі әдісі индекстік әдіс, уақыттық қатарларды талдау әдістері болып табылады. Халық шаруашылығы дамуының негізгі экономикалық заңдылықтарын статистикалық талдауда маңызды статистикалық әдіс корреляциялық және дисперсиялық талдауды пайдалана отырып, көрсеткіштер арасындағы байланыстардың жақындығын есептеу және т.б. Бұл әдістерден басқа зерттеудің математикалық және статистикалық әдістері кең тарады, олар компьютерлерді қолдану ауқымы жылжып, автоматтандырылған жүйелердің құрылуына қарай кеңейіп келеді. Статистикалық зерттеудің кезеңдері: 1. Статистикалық бақылау – зерттелетін құбылыстың жеке бірліктері туралы алғашқы ақпаратты жаппай ғылыми ұйымдастырылған жинақтау. 2. Материалды топтастыру және қорытындылау – құбылыстың абсолютті мәндерін (есептік және есептік көрсеткіштер) алу үшін бақылау деректерін жалпылау. 3. Зерттелетін құбылыстың жағдайы мен оның даму заңдылықтары туралы негізделген қорытындылар алу үшін статистикалық мәліметтерді өңдеу және нәтижелерді талдау. Статистикалық зерттеудің барлық кезеңдері бір-бірімен тығыз байланысты және бірдей маңызды. Әрбір кезеңде орын алатын кемшіліктер мен қателер жалпы зерттеуге әсер етеді. Сондықтан әрбір кезеңде статистика ғылымының арнайы әдістерін дұрыс қолдану статистикалық зерттеулер нәтижесінде сенімді ақпарат алуға мүмкіндік береді. Статистикалық зерттеу әдістері: 1. Статистикалық бақылау 2. Мәліметтерді жинақтау және топтастыру 3. Жалпылаушы көрсеткіштерді есептеу (абсолюттік, салыстырмалы және орташа мәндер) 4. Статистикалық таралулар (вариациялық қатарлар) 5. Таңдау әдісі 6. Корреляциялық және регрессиялық талдау 7. Динамика қатары Статистиканың міндеті – статистикалық көрсеткіштерді есептеу және оларды талдау, соның арқасында басқару органдары басқарылатын объектінің жан-жақты сипаттамасын алады, мейлі ол бүкіл халық шаруашылығы немесе оның жекелеген салалары, кәсіпорындар және олардың бөлімшелері болсын. Жедел, сенімді және толық статистикалық ақпаратсыз әлеуметтік-экономикалық жүйелерді басқару мүмкін емес. Статистикалық бақылауқоғамдық өмір құбылыстары туралы жүйелі, ғылыми ұйымдастырылған және әдетте, жүйелі деректер жинағы болып табылады. Ол осы құбылыстардың одан әрі жалпылау сипаттамаларын алу үшін алдын ала анықталған маңызды белгілерді тіркеу арқылы жүзеге асырылады. Мысалы, халық санағын жүргізген кезде еліміздің әрбір тұрғыны туралы оның жынысы, жасы, отбасылық жағдайы, білімі және т.б. мәліметтер жазылады, содан кейін статистика органдары осы мәліметтерге сүйене отырып, ел халқының санын, оның жасын анықтайды. құрылымы, ел ішіндегі орналасуы, отбасы құрамы және басқа көрсеткіштер. Статистикалық байқауға мынадай талаптар қойылады: зерттелетін халықты қамтудың толықтығы, мәліметтердің сенімділігі мен дәлдігі, олардың біркелкілігі мен салыстырмалылығы. жүктеу/скачать 26,35 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|