1 Тығыздықты, тұтқырлықты, меншікті салмақты, беттік керілудеесептеу формулаларын көрсету

қолданылады.Бұл, әсіресе, пішіні күрделі болып келетін денелердің кӛлемін 
есептеуге ӛте қолайлы.Кӛп жағдайда бір дене тегі әртүрлі заттардан 
жасалады. Бұндай жағдайда р=m/V формуласы бойынша есептеулер жүргізе 
отырып, денені құрайтын материалдың орташа тығыздығы (ротр) табылады. 
Мысалы, кеменін негізгі бӛлігі болаттан жасалғанымен, оның әртүрлі 
заттардан жасалған (ағаш, шыны, пластмасса, түсті металл, т. б.) бӛліктері де 
бар.Әсіресе, кеменің кӛп аумағын ауа толтырып тұрады. Міне, сондықтан 
кеменің орташа тығыздығы (р = 500 кг/м^3) судың тығыздығынан аз болады 
да, кеме суға батпайды . Ал бұл кеменің суда жүзуін қамтамасыз етеді. 
Меншікті салмақ
- дене салмағының оның кӛлеміне қатынасы. Меншікті 
салмақ бірліктердің халықаралық жүйесінде (СИ) ӛлшем бірлігіне – Н/м
3
, 
бірліктердің СГС жүйесінде – дин/м
3
; 1 Н/м
3
=0,1 дин/ см
3
.
[1]
Заттың
салмағын кӛлеміне бӛлсек оның меншікті салмағы шығады. Сонда 
меншікті салмақ дегеніміз — заттың әрбір дара бірлік кӛлеміне келетін 
меншікті салмағы. Меншікті салмақтың бірлігі ретінде суды алады, ӛйткені 1 
см
3
судың ауырлығы 1 г болады. Демек, әр заттың меншікті салмағы 
дегеніміз — оның судан неше есе ауыр немесе неше есе жеңіл болатынын 
кӛрсететін еселік атсыз шама. Геологияда: тау жынысы немесе минерал 
кесегіне тән салмақтың сол кесек кӛлеміне қатынасы. 
Бұл әдісте белгілі Архимед заңына негізделген. Меншікті салмақты осы заңға 
сүйенген ауыр сұйық зат қолданатын әдіспен де, пикнометрлік әдіспен де 
елшеуге болады. 
Пикнометр
— тығыздықты ӛлшейтін құрал, яғни тар кӛмейлі шыны ыдыс — 
қолба. Меншікті салмақты пикнометрлік әдіспен ӛлшеу үшін, ең алдымен 
пикнометрдің ӛз салмағын және оған салатын минералдың ұсақ 
түйіршіктерінің салмағын ӛлшейді, сонан кейін минералды пикнометрге 
салып, оның үстіне су құйып, оны тағы ӛлшейді. 
Беттік керілу
— екі фазаның (дененің) бӛліну бетінің термодинамикалық 
сипаттамасы. Ӛлшем бірліктері Дж/м2 немесе Н/м. Беттік керілуді бӛліну 
беті сұйықтық болған жағдайда, бет контурының ұзындық бірлігіне әсер 
ететін және фазалардың берілген кӛлемдерінде бетті ең кіші шамаға 
(минимумға) дейін жиыруға ұмтылатын күш ретінде де қарастыруға болады. 
Екі қоюланған (конденсацияланған) фазаның шекарасындағы беттік керілу, 
әдетте, фазааралық керілу деп аталады. Жаңа бетті түзетін жұмыс, зат 
молекулаларын дене кӛлемінен беттік қабатқа ауыстыру кезіндегі 
молекулааралық ілініс күшін жеңуге жұмсалады. Беттік қабаттағы 
молекулааралық күштердің тең әсерлі күшінің шамасы дене кӛлеміндегідей 

нӛлге тең болмайды әрі ол ілініс күштері кӛбірек болатын фаза ішіне қарай 
бағытталады. Сонымен беттік керілу беттік (фазааралық)- қабаттағы 
молекулааралық күштердің теңгерілмеуінің ӛлшемі болады. 

жүктеу/скачать 281,84 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: