1. Тұлға ұғымы, тұлғаның психологиялық құрылымы Тұлғаның мәндік сипаты
жүктеу/скачать 20,29 Kb.
|
Психология 5 апта
|
1.Тұлға ұғымы, тұлғаның психологиялық құрылымы Тұлғаның мәндік сипаты: Адам дүниетанымының түсінігі, оны психологиялық мәні; Адам дүниетанымы мен наым- сенімдерінің біртұтастығы және олардағы әрқилы қоғамдық топтар мүшелерінде көрінетін қарама- қарсылықтардың болуы; Адамның қоғамдағы өз орнын саналы тануы; Қажеттіліктер мен қызығулар мазмұны мен сипаты; Қызығулар тұрақтылығы және жеңіл ауысуы; Қызығулар тарлығы немесе көптараптылығы; Әрқилы тұлғалық қатынас және көрініс дәрежесі.
Адам баласы туылған сәтінен бастап, өмірден озған уақытана дейін басқа адамдармен әртүрлі өзара әрекеттесулер мен қатынастардың символдық кеңістігіне енеді. Бұл өзара әрекеттесулер өзінің мақсаттары, формалары мен өту жағдайларына байланысты тым көп болады. Мысалы, адамдар жұп- жұппен немесе шағын топтарда тікелей, не болмаса жанама түрде- байланыс құралдары, көптеген коммуникация, өнердің әр алуан түрлері арқылы өзара әрекеттесулері мүмкін. Әлеуметтік байланысқа жекелеген адамдар мен тұтас халық түсе алады,серіктестер арасындағы байланыс эмоциялық- тұлғалық, іскерлік, әлеуметтік- ресми және т.б. сипат алуы мүмкін. Адамның өз әлеміне қатынасы, оның басқа адамдарға деген қатынасымен жанамаланғандағы және оның заттық іс- әрекетінің өзі қарым-қатынас деп аталатын анағұрлым кең процеске енетіндегі маңызды. «Қарым-қатынас өзінің бастапқы сыртқы түрінде де, бірлескен іс-әрекет түрінде немесе тілдік қарым-қатынас немесе тіпті тек ойша түрінде де адамның қоғамда дамуыың қажетті әрі спецификалық шарты болып табылады». Әлеуметтік нормалар мен ережелер анық және жанама әсер ететін қатынастар тікелей, контактілі деп сипатталады. Ал оларды туғызатын қарым-қатынас түрі тұлғааралық деп аталады. Әлеуметтік талаптар мен күтінулермен ғана жанамаланған қатынастар дистантты, жанама деп аталады. Олар рөлдік қарым-қатынаста жүзеге асырылады. Аталмыш контексте «тұлғааралық» термині өте спецификалық, тар мағынада қолданылып отыр. Адамдар арасындағы барлық қатынастар қандай сипат алатындығына қарамастан- тұлғааралық, өйткені, олардың құруға тек қана тұлға, яғни нақты адамдарға ғана қабілетті. Біздің жағдайда бұл агнықтаманы қолдана отырып, біз тұлғааралық қарым-қатынастың эмоциялық сипатын атап көрсетеміз. Адамдардың қатынастары серіктестердің құндылықтарының ұқсастығының, эмоциялық тартымдылықтың негізінде құрылады және әлеуметтік рангтері мен рөлдеріне онша тәуелді болмайды. Тұлғааралық қарым-қатынасқа түскен кезде адамдар өздерінің ішкі мақсаттары мен құндылықтарына бағдарланады. Олардың серіктестеріне деген қатынасы «қазір және осы жерде» байланыс барысында, олардың жариялайтын мінез-құлықтары мен көзқарастарының негізінде қалыптасады. 3. Іс-әрекет психологиясы Іс-әрекет бұл таным мен шығармашылыққа бағытталған адамның өзінің өмір сүру кәсіби салалары бойынша айтылуы үшін адамның белсенділігін түрін айтуға болады. Адам іс-әрекет арқасында материалдық және рухани құбылыстарда жасалынады қабілеттілігі арқасында табиғатты қоршайды оны жетілдіреді.Адам өзіне генотивтік мүмкіндігіне негізделіп және одан шеңберінен адам өз іс-әрекетімен шығармашылық сипатқа жасайды. Еңбек құралдарының арқасында жаңа қоғамды техникалық материалдық мәдени рухани даму жасауының арқасында адам өзін-өзі қайта құрып отырды. Тарихи даму прогресіне көз жіберер болсақ , адам іс-әрекет арқасында жетіліп отырды. Адам іс-әрекет тұтынушылық сипаты үшін ғана емес, жемісін беретін шығармашылықта көрініп, жалғасады. Адам іс-әрекеті өзге тіршілік иелерімен ерекшеленеді.Жануар белсенділігі жаратылыстық қажеттілікке байланысты болса, адам іс-әрекеті адамзаттың бұрын-соңғы жасалған мәдени- тарихи жетістіктеріне сүйеніп оны қажеттіліктерінде сүйене жалғастырады. Адам іс-әрекеті күрделі қимыл қозғалыстық біліктілік пен дағдыға байланысты. Адам іс-әрекетінің басқа тіршілік иелері мен айырмашылығын белгілеп көрейік. Адам іс-әрекеті жемісті шығармашылықты, жасампаздыққа ие. Ал жануарлар белсенділігі тұтынукшылық негізде болады. Адам іс-әрекеті заттық материалдық, рухани мәдениетпен Бұларды өз дамуы үшін пайдаланады. Ал жануарлар өз биалогиялық қажеттілігін қанағаттандыру үшін жасайды. Адам іс-әрекеті адамның өзін өмір жағдайын қажеттілігі мен қабілеттілігін де қайта қайта құрайды немесе көркейте түседі. Адам іс-әрекеті түрлі форма мен оның әр түрлі құралдар арқылы жүзеге асыруы тарихтық жемісі. Ал жануарлар белсенділігі биалогиялық эвалютциялық нәтижесі ретінде болады. Адамға заттың іс-әрекеті туа берілмейді. Ол тәлім тәрбие қалыптасуы мен жүзеге асуы Ал жануарларда бұл іс-әрекет ген.отипке негізделінетіндіктен туа беріледі. Қиял творчества жалғыз ақындарға тән емес, ғылымның мәдениеттің барлық саласында керекті өте үлкен орын алатын психологиялық әрекет. Творчества бар жерде қиял да бар Қиял творчестваның негізгі бір психологиялық құрамы болып табылады. Творчества тек жазушы ақын суретші т.б. іс-әрекетінде болмай, ғылым мен техникалық мәдениеттің еңбектің барлық саласындағы адамның күнделікті тіршілігінде, тіпті күнбе күнді оқудың өзінде де елеулі орын алады. Мектеп оқушысының қағидашы түсінуі, бір есепті өз бетінше шығара бастауының өзін творчествалық әрекет деп есептеуге болады. ІС-ӘРЕКЕТ ПСИХОЛОГИЯСЫ. Іс-әрекет дағды туралы жалпы түсінік. Дағдылану ерекшеліктері. Дағдыға машықтанудың жолдары. Дағдының дамуы. Адам әрекеттерінің барлығы бір мақсатқа, бір мүддеге саналы түрде бағытталып отырады. Адам алдына бір мақсат қойып, содан бір нәтиже шығаруға тырысады. Ұлы басты мақсаттар мен мүдде адам тұрмысында жетекші болып адамды ұмтылдырып ,жігерлендіріп отырады. Басты мақсатқа байланысты күнделікті тұрмыста бірнеше мақсаттар мен мүдделер болуы мүмкін .Бірақ олар барлығы болуы міндет, мақсаттарға бағынышты болып , түбінде соларға ыңғайланып отырады. Адам психологиясының сипаттамасын беру үшін оның іс--әрекетінің басты басты белгілерін атап өткен жөн. Осындай айрықша сипаттардың бірі –адамның дүниедегі заттарға, құбылыстарға, еңбек объектісіне, оның процесіне назар салуы, зейін қоюы әр уақыт адамның санасының бір затқа, құбылысқа, болмысқа бақыт алып отыруы. Сананы айналадағы дүниеге бағыттап отырмаса ол затты дұрыс қабылдай алмайды. Өйткені адамның санасында ол дұрыс сәулеленбейді. Саналы әрекеттің айрықша, маңызды сипаттарының бірі-шығармашылық. Шығармашылықтың дамуында жеке адамның ерекшеліктері өте маңызды болады.Онсыз адамның қоғамы ғылым мен техника өнер әдебиеті прогресифті жолмен өсіп дамымаған болар еді. Біздің тіршілік әрекетімізді творчествалық әрекет болмаса, ондай ешбір жаңа ой, соны пікір болмай, нәтижелі табыстарға жетпеген болар едік. Іс-әрекет тек белсенділік пен емес, мінезбен де ерекшеленеді. Мінез құлық әрдайым мақсаты, әрбір нәтиже алу үшін құрыла бермейді, ол көпшілігіне пассивта болады. Мінез- құлық споталдықты (ішкі себептер мен пайда болған сыртқы әсерден болмаған) болады, ал іс-әрекет – ұйымдастырушылықта, мінез-аяқ астынан, іс-әрекет- жүйелік болады. Адам іс әрекетінің мативы әр түрлі, ол аргоникалық материалдық функцияналық, әлеументтік, рухани болуы мүмкін. Іс әрекеттің органикалық мативі организімнің табиғи қажеттілігін қанағаттандыруға бағытталады. Мұндай мативтер өсу, өзін-өзі сақтау, организімін дамуымен байланысты. Іс-әрекеттің функцияналдық мативі түрлі мәдени формадағы белсенділігі қанағаттандыруға арналады. Мысалы, спорттық ойын мен сабақтар. Іс-әрекеттің материалдық мативтері – тұрмыстық қажеттіліктерді атқаруға арналады. Тұрмыс заттарын азық түрлерін, ас-ауқат т.б. адамның табиғи қажеттілігін қамтамассыз етуге болады. Іс әрекеттің әлеуметтік мативі – қоғамда белгілі бір ортаға ие болуы үшін болатын адамдардың құрметпен мойындауын тудыруға байланысты туындайтын әр түрлі іс-әрекеттер. Іс -әрекеттің рухани мативі – адамның өзін-өзі білімін әрекеттендіруіне байланысты болады. Іс-әрекеттің мақсаты ол жүйесінің немесе нәтижесінің болуы. Іс-әрекет мақсаты мен мативі бір бірімен қабысып жатады. Заттық іс-әрекет дегеніміз – ол белгілі бір іске тікелей байланысты болады. Мысалы танымдық іс-әрекет пәні түрлі мәлімет оқу іс-әрекетінің пәні- білім, білік дағды болса іс-әрекетінің пәні- жасамдал материалдық жеміс (нәтижесі) болады. жүктеу/скачать 20,29 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|