11. Көпжылдық шөптердің түқым шаруашылығы
жүктеу/скачать 41,65 Kb.
|
1 2
Байланысты:11. Көпжылдық шөптердің түқым шаруашылығы.Можаев d (1)
|
11. Көпжылдық шөптердің түқым шаруашылығы Мал азығын өндірудің қарқынды жүйесі егістікте жөне шалғын мен жайылымда шөп егуінде ескі жылғы шөп егістіктерін жыл сайын жыртуды қарастырады, сондықтан жыл сайын басқа танаптарда шөп себу табиғи малазыктық жерлерді түбегейлі жақсартуында себілген шабындық пен жайылым жасау үстеп жақсарту әдісін қолданғанда сирек шөп егістіктерінде шөптерді қосым-ша себу жүмыстарын жүргізу қажет. Бүл жүмыстарды жүйелі түрде жүргізу жыл сайын көп мөлшерде көпжылдық бүршақ және астық түқым-дас шөптер түқымын қажет етеді. Шаруашылықтарды көпжылдық шөптер түқымымен аудандастырылған жақсы сорттарын көбейту және жабайы шөп түқымда-рын жинау және көбейту арқылы қамтамасыз етуге болады. Шөптердің түңымы жетіспеушілігіне назар ауда-ру қажет, сондықтан түқым шаруашылығымен айналы-сатын шаруашылықтарда тауарлы түқым шаруашылы-ғын үйымдастыру өте пайдалы. Соңғы жылдары шөптер түқымын бидай түқымына айырбас жүргізгенде өдетінше арақатысы 1:15-20. Егер 1 тонна бидайдың бағасын АҚШ-тың 100 доллары деп есептесек, онда шөп түқымының 1 тоннасын 1500-2000 дол-ларға тең, немесе 1 кг 1,5-2 доллар немесе 1кг орташа 225-300 тенге, ал бүршақ түқымдас шөптердің түқымы одан да қымбат, 1кг жоңышқа түқымы базарда 500-600 тенге. Басқаша айтканда, егер Іга жерден 1ц тазаланған шөптер түқымын алатын болсақ, ол 15-20 ц/га бидай түқымына дәлме-дөл. Шөптердің сорттары Қазақстанда тиісті топырақ-кли-мат аймақтарында аудандастырылған көпжылдық астық түқымдас шөптердің ең жақсы сорттары: Ер-кекшөп-Актюбинский узкоколосый местный, Актюбин-ский ширококолосый местный, Долинский-1, Караба-лыкский-202, Краснокутский ширококолосый-4, Крас-нокутский узкоколосый-305, Красноводопадский-414, Таукульский гибридный, Уральский узкоколосый; Көген тамырсыз бидайық-Карабалыкский-86, Колутон ский (Арман), Марусинский-996. Көк сүр бидайык-Ка-рабалыкский сизый, Ростовский-31, Омиг; Тарлау қияң - Бозойский, Шортандинский. Сібірлік қияқ-Гуран; Қылтықсыз арпабас-Восточно-Казахстанский, Лиманный, Сибинсхоз-189, Степной (460); Бидайық-Даурский-Нарынкольский; Тік арпабас-Целиноградский-30, Кәдімгі тарғаң шөп - Зайлиинская Каркара-90; Шал-ғындық бетеге-Каргалинская, Пензенская-1, Бүршақ түңымдас гаөптер: Жоңышка-Иртышская, Красноводо-падская-8, Семиреченская местная, Ташкентская-1, Уральская синяя, Карагандинская-1, Шортандинская-2, Карабалыкская-18, Кокше, Марусинская-425, Беде-Бе-лоцерковская-3306, Зыряновский местный; Эспарцет Алма-Атинский-1, Алма-Атинский-2, Гибрид-154, Северокавказский двуукосный, Песчаный-1251, Песчаный улучшенный; Ақ түйе жоңышқа-Акбас, Медет, Сретенский-16, Навекен; Сары түйе жоңышқа - Аль-шеевский, Колдыбанский, Карабалыкский, Омский скороспелый; Шыгыс ешкі бүршақ Горноалтайский. Алабүталар және басқа түқымдастар: Изен-Алматин-ский песчанный, Бактолен, Задоринский, Кейреук-Ай-дарлинский-1, Сэн, Терескен-Арынский, Қара сексеуіл, Жан-Сая. Естеріцізде бол сын, жергілікті табиғи жағдайлары-нан селекция немесе жабайы түрлері шөп түқымынан алынған өсімдіктер, сол жағдайларға жаксы бейімдел-меген (ңысқа, аязға, қуаңшылыққа жөне т.б. төзімділігі) ерекшелінеді және баска аймақтардан еке-лінген түқымдармен салыстырганда жоғары өнім алуға мүмкіншілігі зор. Шөптер түңымына қоятын талаптар. Көпжылдық жөне біржылдың бүршақ пен астық түңымдас малазық-тық дақылдар мемлекеттік стандарттарға (МЕМСТ 19445-74, 19450-70, 19451-74) сәйкес дайындалады. Түңымдың маңсатқа себілетін алңаптарды бірінші класты түқымдармен, ал малазықтық егістікті кем де-генде - екінші класты түқымдармен себеді Осы уақытқа дейін малазықтық дақылдардың көп бөлігі кондицияға жеткізілмеген тұқымдармен себілу-де. Жыл сайын көпжылдық шөптердің кондициялық түқымының мөлшері 60% -дан аспайды, кондициясыз-дықтың негізгі себебі - олардың жоғары дәрежеде басқа түқымдар, оның ішінде арамшөппен ластануы. Түқым өнгіштігінен кондицияға жетпеген түқым-ның мөлшері көп емес, сондыңтан, кондициялы түқым алу жолындағы негізгі бағыт - біріншіден, арамшөптен шөп егістігі таза болу керек, ал бүл үшін тиісті агротех-никалық шаралар іске асырылуға тиіс, екіншіден, түқым тазалауда тиісті талаптарға сай жүргізген жөн. Агротехникалық ерекшеліктері. Арнаулы түқымдық алқаптарда түқым өсіргенде негізіне, түқымның жоға-ры өнімін алуына мүмкіндік жасайтын мынадай технология элементтерін белгілей отырып көпшілік мақүл-даған шөптерді мал азығына өсіру технологиясын қол-данған жөн: Ылғалдылығы жоғары учаскелерде орналастыру. Ең жақсы арамшөптерден таза алғы дақылдардан кейін, ең жақсысы тыңайтқыш енгізілген сүр танаптан кейін орналастыру. Бүршақ түқымдас шөптерді тозаңдатқыш жәндіктердің үялары орналасатын жерлерді ескере отырып, орман маңайына және т.б. жерлерге орналастыру. Себу мерзімін сақтау арқылы қуаңшылық аудан-дарда ерте коктемде, астық түқымдастарды қысқа қарай себуге болады (тамыз айының бірінші онкүндігі). Топырақты үқыпты түрде өңдеу және себу алдында міндетті түрде тығыздау. Кең қатарлы әдіспен себу - бүршақ түқымдастар 45-60 см, астық түқымдастар 23-46 немесе 30-45 см. Себу мөлшерін мал азығына себу мөлшерімен са-лыстырғанда төмендету (23-кесте). 23-кесте Маңызды малазыктык астык тцкымдас шөптердіц тцкым сапасыныц көрсеткіштері (МЕМСТ19449-80)
жүктеу/скачать 41,65 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2