12 жылдық білім беру бойынша оқу –әдәстемелік кешен Мамандықты классификациялауға жалпы шолу жасау

Алдымен «жауап парағын сызыңыз». Жауап парағындағы нөмерлер мен әріптер, сұрақтардағы әріптер мен нөмерлерге сәйкес болады.

Әрбір сұрақтарға жауап бере отырып, өзіңізге сұрақ қойыңыз:

«Осы сұрақта айтылған іс маған ұнайды ма?» Егер ұнаса қажетті торға 1(+) белгісін қоясыз, егер анық ұнаса 2(++), егер өте ұнаса 3(+++) белгі қоясыз.

Егер ұнамаса 1(-), егер анық ұнамаса 2(--), егер мүлде ұнамаса 3(---). Жауапты тез беруге тырысыңыз.

Белгі қойып болғаннан кейін әрбір бағандағы (+) және (-) белгілерді санаңыз. Егер (+) белгі көп болса, сіздің бейінділігіңіз аталған мамандықтардың біріне сәйкес болмақ.

( І- «адам-табиғат», ІІ – адам техника, ІІІ – адам-адам, ІV – адам таңба жүәесі, V – «адам көркем образ» )

« + » немесе « - » белгісі белгілі бір бағандаға көп болу міндетті емес.

Адамның бейінділігі тар шеңберде тұйықталмауы тиіс.

Қажетті оқудан кейін сіз кез келген жұмысты атқара аласыз

Егер сізге 2 мүмкіндіктің тек біреуін ғана таңда десе, сізө қайсысын қалар едіңіз? Екі жағдайды да жақсылап оқып, таңдау жасаңыз.

б) Осы мамандық типіне жататын мамандықтарды атаңыз.

в) Мамандықтың осы типі адамдарға қандай талап қояды.

г) Жоғарыда аталған мамандық бойынша республикалық қай оқу орнында оқуға болады?

1. 
   Мамандық жөнінде жалпы мәлімет
   

ә) Ұқсас мамандықты

б) Кәсіби шеберліктің даму перспективасы

в) Сіздің қалаңызда осы мамандыққа деген сұранысы.

2. 
   Еңбек процесінің жағдайы
   

ә) Еңбек құралы

б) Еңбек орны

в) Жұмыс барысы,еңбек барысындағы қозғалыстың басымдығы

г) Өнімі

ғ) Мамандардың кінәсінен болатын өніс сапасыздығы және оны жою мүмкіндігі

д) Жұмыс жағдайы (бір сарынды әлде санқырлы,ауыспалы)

ж) Жұмыс соңынан кейінгі шаршау себебі

3. 
   Жұмыстың санитарлық-гигиеналық жағдайы
   

ә) Микроклимат жағдайы (шу,жарық т.б)

б) Жұмыс атқарушы физиологиялық организм жағдайына қойылатын талап.

в) Медициналық талапқа қарсы

г) Еңбекті қорғаудың негізгі шаралары

ғ) Мамандық салдарынан болатын аурулар,жұмыс барысында болуы мүмкін сырқат

4. 
   Мамандықтың адамға қоятын психологиялық талабы.
   

ә) Жұмыс атқарушының бойында болу қажет негізгі сапалар:

1. ерік-сезімдік

2. іскерлік

3. қозғалыстық

4. зейін

6. есте сақтау қабілеті

7. адамгершілік қасиеттер

5. 
   Мамандыққа дайындаудың мүмкіндіктері:
   

ә) оқудың мерзімі

б) негізгі оқылатын пәндер

в) оқу орны бітірушінің кәсіби шеберлігі

г) жұмыс істеушінің еңбекақысы

ғ) кәсіби шеберлігінің арту перспективасы және қызметінің өсуі

д) еңбек демалысының ұзақтығы

6. 
   Мамандық бойынша нені оқуға болады?
   

Мамандық жөнінде толық мәлімет беріп жазыңыз.Сіздің қызығушылығыңыз,сіздің жеке психологиялық ерекшелігіңізге сәйкестігі жоғарыда келтірілген жоспар бойынша жазуға тырысыңыз.

Мамандықты өзіңіз анықтауға арналған сауалнамаларға жауап беріңіз.

1. 
   Сіз келешек мамандығыңызды таңдадыңыз ба?
   
2. 
   Таңдаған мамандығыңызды атаңыз
   
3. 
   Егер сіз әлі мамандық таңдамасаңыз,сізге қандай мамандық ұнайды?
   
4. 
   Мектепті аяқтағаннан соң сіз не істейсіз?
   

ә) Колледжге ,КТУ, ЖОО-на түсуге тырысамын

б) Жауап беруге қиналамын

5. Сіздің таңдаған мамандығыңыз жөніндегі білуіміңіздің қайнар көзі.

6. Жоғарғы сыныпта қай бағдарлы оқыту бағытында оқуыңызды жалғастырасыз?

7. қандай себептерден осы бағдарлы бағытты таңдадыңыз ?

8. Таңдаған бағдарлы бағытыңыз бен болашақ мамандығыңыздың арасында қандай байланыс бар ?

а) Осы бағыттағы мамандықты қалаймын

ә) Осы бағыттағы сәйкес мамандықтарды қалаймын

б) Басқа мамандықты таңдаймын

в) Жауап беруге қиналамын

9. Өзіңіздің таңдаған мамандығыңыз бойынша дайындық жұмыстарын жүргізесіз бе?

а) Дайындық қажет емес деп санаймын

ә) Дайындық қажет,бірақ неден бастарында білмеймін

б) Біраз дайындалып жүрмін

в) Иә,келешек мамандығыма дайындықты толық жасап жатырмын

10. Болашақ мамандық бойынша дайындық жұмысы қалай жасап жатырсыз

11. Егер сізге мүмкіндік берілсе,бағдарлы оқыту бағытын қайтадан өзгертер ме едіңіз?

а) Иә

ә) Жоқ

12. Сіздің таңдаған мамандығыңыз бойынша маманның бойында қандай қабілеттілік пен қасиет болу керек

13. Сізде қандайқабілет пен қасиет бар бойыңызды?

14.Өз таңдаған мамандығыңыз бойынша нені оқығанға кеңес бересіз?

15. Сіз таңдаған бағдарлы оқыту бағыты сізге ұнай ма ?

а) Өте ұнайды

ә) ұнамағаннан гөрі ұнайтыны басым

б) маған бәрібір

в) ұнамайды

г) тіптен ұнамайды

ғ) айта алмаймын

16. Сіз мектепті аяқтағаннан кейін қалаған мамандық иесі болу мүмкіндігіне ие болмасаңыз не істер едіңіз?

1. 
   Төменде аталған еңбек түрлері бойынша адам қандай қабілет иесі болуы керек?
   

ә) техника

б) табиғат

в) таңба жүйесі

г) көркем образ

2. Мынадай істерді атқаруда адамның қабілет,икемділігі болуы керек?

а) білу,бағалау,тексеру.

ә) өзгерту,қызмет көрсету,әсер ету

б) ойлап табу,құрастыру

3. Адамның еңбек құралына байланысты қабілеттілігі қандай?

а) қол еңбегі

ә) механикаландырылған

б) автоматтандырылған

в) организм қызметіне байланысты

4. Жағдайға байланысты мамандықтардың талаптары:

а) тұрмыс жағдайында

ә) ашық аспан астында,ауа-райының өзгерісі,ылғалдылық жағдайда

б) жер асты,су асты,биіктікте т.б

в) жоғарғы моральды жауапкершілікті талап ететін мандықтар: денсаулық,адам өмірі үшін күрес,материалдық құндылық

5. Мына мамандықтар адамнан нені талап етеді:

а) мұғалім

ә) жүргізуші

б) тігінші – моторист

в) медбике

г) агроном-ЭВМ оператор

д) сылақшы

6. Көрсеткіш бойынша машинадан адамның мүмкіндігі жоғары,керісінше көрсеткіші адамнан машинанікі жоғары болатынын анықта:

а) ұзақ уақыт аралығында бірыңғай дәлме-дәл операцияларды атқару

ә) Өте әлсіз пайдалы белгілерді байқау

б) Өте жоғары шу жағдайында белгіні байқау

в) Өткен тәжірибе негізінде атқаратын істің әдісін өзгерту

г) Сыртқы әсерлеуге сезімнің болмауы

ғ) баяу,нақты, үлкен күш жұмсау, образдарды анықтау

д) проблемманы ,есептерді,шешудің жаңа жолын табу оқиғалар бойынша толық мәлімет болмаса да дұрыс шешім қабылдау

е) күрделі есептеулерді үлкен дәлдікпен орындау

ж) жоғары және төменгі әртүрлі химиялық ортада жұмыс істеу

з) болжаусыз жағдайларда нәзік операциялар атқару

7. Төменде келтірілген мысалдардың қайсысы қабілеттілікке байланысты, қайсысы байланыссыз,анықтаңыз:

а) баскетболистің бойының ұзындығы

ә) оқушының еңбек сүйгіштігі

б) астрономия саласында кең түрде білімпаздығы

в) адамның әр түрлі түстің реңдерін ажырата алуы

г) оқушының үйде жаттаған тақпағын дұрыс айтып беруі

ғ) музыка сабағында жаңа әннің әуенін тез есте сақтап,дұрыс қаталап айту

д) оқушының тақтада есепті дұрыс шығаруы

8. Төменде келтірілген психологиялық ерекшеліктер мамандықтың қай түріне сәйкес келеді?

а) ұщқыш-сынақшы

ә) агроном

б) сылақшы

в) мұғалім

г) радиоаппаратураның құраушы –слесарь

ғ) жүргізуші

д) сатушы

Психологиялық ерекшелік: сөздің айқын ашықтығы, байқампаздық, көрнекті қозғалысты ой, жақсы жүрдеп есте сақтау, қозғалыстың тез, жылдамдығы, зейінді бөлшектеу, шыдамдылық, тез шешім қабылдау, көру арқылы есте сақтау, техниканы тез меңгеру, ұйымдастыру қабілеті, жоғары сезімтал, тез шапшаң қимыл, қиялдау, зейін түрақтылығы,елгезек.

9. Төменде оқушылардың мінездемесі келтірілген мұғалім,ұшқыш,жүргізуші мамандығына кімдер лайықты?

ОқушыА. Жинақтылығы,мақсатшылдығымен ерекшеленеді.Кез келген қиынщылық жағдайда өзін-өзі ұстай біледі,шыдамды,өзін бақылап,айқын ойлау қабілетіне ие,қимыл-қозғалысы,ісі шапшаң,бірақ асығыс емес.Оның қызығушылығы физика саласына бағытталған.

ОқушыӘ. Өзіне-өзі тұйықталған,жинақылыққа қалыптаспаған,алаңғасар.Ол физиканы өте жақсы біледі.Тұрмыс жағдайында дәрменсіз,байқағыш емес,үнемі күлкілі оқиғаларға ұшырап жүреді.

Оқушы Б. Барлық жылдарда тек «4» пен «5»-ке оқыды.Әдебиетті, музыканы спортты әсіресе физика және математиканы жақсы көреді,үнемі есепті шығарудың жаңа жолдарын іздейді.Детекторлық қабылдағышты да өзі құрастырды.8-сыныпта ол үлгермеушілер қатарында болды.Дегенмен

В. кейбір оқушылар жалпықабылданған есептің шешу жолын оңай түсінетіндігін ,бірақ өз бетімен ойлауға қабілетсіз екендігін ,ал басқалары *** тапсырмаларды аса қиындықпен қабылдайтындығын байқады.Ол енді материалды түсіндірудің жаңа тиімді жолын іздеуге кірісті.Шығармашылық ізденіс оны шабыттандырып қуанышқа бөленді.

Оқушы Ғ. Өзіне бекітілген жетекшілік ететін төменгі сынып оқушыларымен жұмыс жасаған кезде мүлде өзгеріп,ерекше шабытқа кенеледі:

Өзін ересек сезінеді,дауысы да мейірімді жұмсақ,әуенді шығады.Кішкентайлардың ерекшелігін шыдамдылық көрсете отырып,тәртіпке шақырғанда өз талабын орындата біледі. В-ның келгені кішкентайлар асыға күтеді,себебі,ол әртүрлі ойындардың да тапқыры.

10.Төменде келтірілген мысалдарда қай оқушы айналаны, қоршаған ортаны іс жүзінде өзгертуге қабілетті деп санаймыз.

Оқушы А. Елімізде және шетелде болып жатқан оқиғаларға жоғары қызығушылықты танытады. Көп оқиды, шахматты жақсы ойнайды. Жазғы демалыс мезгілінде шахмат үйірмесіне басшылық жасаған. Үйірме сабақтарында жақсы түсіндіріп, жүрістерді жақсы көрсетеді, оқушылардың сабаққа қатысуын қадағалайды. Жиі – жиі өзі де ойнайды. Көбінесе шахматқа қызығушылық танытып,жақсы ойнаушылармен жұмыс жасап,шулап ойнағысы келмегендер үйірмеден шығарып,олардан құтылуға тырысты.

Оқушы С. Жақсы оқиды,еңбекте де, оқуда да,спортта да,ән-би байқауларында да белсенді, бірақ барлық істерде де өзгелерден ерекшеленіп көрінген емес.С – нағыз реалист. «Өз қолымызбен» атты өндірісті ұйымдастыру үшін не істеуіміз керек деген мектептегі талқылау жиналысында,ал бес минут бойы саусақпен санап отырып,не істеу керектігін айтты.Бірде оған столды тасу жұмысына күштері басым ұл балаларды жұмылдырып,ұйымдастыру ісі тапсырылды,бірақ ер балалар арасындағы ең күштісі жұмыс істеуден бас тартты.Сонда С «Олай болса мен сендердің орындарыңа сендерден де күштері басым қыздар мен кішкентай балаларды әкеліп жұмыс істетейін» - деді.Бұл сөзі ер балаларға әсер етті.


Сауалнама «Бағдарлы мектеп»

Бағдаралды сыныптардағы оқушылар үшін.

1. 
   Қай пәнді, нешінші сыныптан қызыға оқисың?
   

2. 
   Пәнге қызығушылық неден байқалады?
   

• 
  Мұғалімнің түсіндіргенін тыңдауды жақсы көресің.
  
• 
  Қосымша әдебиеттерді оқисың.
  
• 
  үйірме мен факультативке қатысасың.
  

3. 
   Мектеп бағдарламасында берілгендей емес, қызықты пәнді толығырақ оқығың келе ме?
   

• 
  иә
  
• 
  жоқ
  

4. 
   Пәнге қызығушылық неден пайда болды?
   
   • 
     Сабақтар.
     
   • 
     Үйірмелер және факультативтер
     
   • 
     Кітап оқудан.
     
   • 
     Теледидар бағдарламасынан.
     
   • 
     Қызықты адамдармен әңгімелесуден.
     
   • 
     Үй жұмыстарын орындаудан.
     
   • 
     Баяндама, реферат, хабарлама жасау барысында.
     
   • 
     Лабораториялық, практикалық жұмыс жасаудан.
     

5. 
   Қай пәндер бойынша қосымша өздігіңнен жұмыс атқарасың?
   

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. 
   Әр түрлі мамандықтар жөнінде мәлімет беретін шағын курстарға қатысқың келе ме?
   

• 
  иә.
  
• 
  жоқ.
  

7. 
   Қандай мамандықтар бойынша білгің келеді?
   

Ақпараттық технология.

Медицина.

Құрылыс.

Сауда.

Экономика, ұйымдастыру, басқару.

Милиция.

Юриспруденция.

Психология.

Өнер.

8. 
   Өзіңе болашақ мамандық таңдадың ба?
   

• 
  иә.
  
• 
  жоқ..
  

9. 
   Егер иә десең, ата. ________________________________________________
   
10. 
    Өз мектебіңде бағдарлы оқытудың қай бағыты бар? ___________________________
    
11. 
    Өзің бағытты таңдадың ба?
    

• 
  иә.
  
• 
  жоқ
  

12. 
    Егер иә болса, қай бағыт?
    

1. Өзің оқып жүрген бағдарлы бағытты таңдауыңа не негіз болды? Неліктен осы бағытты таңдадың?

____________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Бағдарлы бағытты таңдауыңа кім көбірек ықпал етті?

• 
  Бағдарлы оқытудың пән мұғалімі.
  
• 
  Сынып жетекшісі.
  
• 
  Ата-ана
  
• 
  Өзіңнің.
  
• 
  Мектеп психологы.
  

3. Қандай таңдау курсын тыңдайсың? _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Таңдау курстарының жүргізілуіне қанағаттанасың ба?

• 
  иә.
  
• 
  жоқ.
  

5. Қандай таңдау пәнінен емтихан тапсыруды жоспарлайсың? _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. «Портфолио» оқушының рейтінгілік көрсеткіші екендігін білесің бе?

• 
  иә.
  
• 
  жоқ.
  

7. Егер «иә» болса, қайдан білесің?

• 
  Менің өзімде бар.
  
• 
  Оқыған едім.
  
• 
  Танысымда «портфолио» бар.
  

8. 
   Сен өзіңнің келешек мамандығыңды анықтадың ба?
   

• 
  иә.
  
• 
  жоқ.
  

8. 
   Сенің таңдаған мамандығыңа қалада сұраныс бар ма?
   

• 
  иә.
  
• 
  жоқ.
  

8. 
   Егер «иә» болса, мұндай мәліметті қайдан алдың?
   

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8. 
   Бағдарлы сыныпта оқу келешек мамандығыңды саналы таңдауыңа мүмкіндік бере ме?
   

1. 
   иә.
   

1. 
   Қандай мамандық иесі болғын келеді? _____________
   
2. 
   Бағдарлы сыныпта оқуың, келешек мамандығыңды саналы таңдауыңа мүмкіндік бере ме? ___________________
   

3. 
   Бағдарлы сыныпта оқудың қандай пайдасы бар?
   

4. 
   Қандай пән бойынша зерттеу жүргізіп, жоба қорғадың?
   

5. 
   Қандай жоғарғы оқу орнына, қандай мамандыққа оқуға түсуді жоспарладың?
   

6. 
   Ертерек бағыт – бағдар берудің мамандық таңдауда ықпалы бар ма?
   

• 
  иә.
  
• 
  жоқ.
  

1. 
   Белгілі бір пәндерге оқушының қызығушылығы сіздің ойыңызша қай жастан басталуы керек?
   

б) орта буында (5-9)

в) жоғарғы буында (10-11)
2. Оқушыларды бағдарлы оқыту бағытына бөлуді сіздің ойыңызша неше жастан бастаған дұрыс?

а) бастауыш буында (1-4)

б) орта буында (5-9)

в) жоғарғы буында (10-11)

а) иә

5. 
   Қалай ойлайсыз, сіздің балаңыздың жетістігі мектепте дұрыс бағалана ма?
   

• 
  иә.
  
• 
  жоқ.
  

5. 
   Сіз таңдау курстары бойынша сынақ кітапшасының жүргізілуіне қалай қарайсыз?
   

Қолдаймын.

Қолдамаймын

Себебі? _________________________________________________________________

5. 
   Балаңыз қандай курстарды таңдады?
   

5. 
   Сіздің балаңыз қандай мамандықты қалайды?
   

5. 
   Бағдарлы сыныпта оқуы мен мамандық арасында сәйкестік бар ма?
   

• 
  иә.
  
• 
  жоқ.
  

1.Қ.Р. жалпы орта білім беру мемлекеттік cтандартының тұжырымдасы. Алматы 1998 5б.

2.Проблемы профильного обучения сборник статей, опубликованных в журнале «Открытая школа» Алматы.2006ж

3.Управление современной школой Выпуск 6 Профильное обучение: новые подходы. Издательство «Учитель» с.6-46

4.Т.А.Алдибаева ,М.М.Хавайдарова Вопросы организаций предпрофильной подготовки «Открытая школа» Алматы 2006 с.85

5.Л.А.Лазарева «Что такое портфолио» открытая школа 2006г. с.94-95

6. Жадрина М.Ж. Дидактические аспекты диференциаций содержания школьного образования Алматы РИК 2000г. 122с.

7.Кобдикова Ж.У. Орта мектепте білім алуды технологияндыру (саралап деңгейлеп оқыту) 15-16с.

8.Қазақбаева Д.М. «Бағдарлы оқытуды ұйымдастыру үлгілері».

«Открытая школа» Алматы 2006 64б.

9.Жадрина М.Ж. Муканова С.Д. Рекоминдации к разработке общеобразовательными учебными заведениями рабочих учебных планов.

Алматы 2004г.

10.Садвакасова З.М. «Организационный менеджмент» в образовании

Алматы 2004г. 82-86с.

11.Гутник И.Ю. Организация педагогических диагностики в профильном обучении Учебно-метод. пособие для учителей. «Каро» 2005г.с.112

12. Третьяков П.И. «Оперативное управление качеством образования в школе»

13.Макинченко Л.П. Ушакова Т.В. Настольная книга завуча школы.

Феникс 2005г. 467-471с.

14. Симонов В.П. « Педагогический менеджмент Москва 1999г. 74-84с.

15. Сборник программ и методических рекомендаций курсов по выбору в рамках предпрофильной подготовки. «Учитель АСТ» 2005г. 4-9с.

16. Муканова С. От знания к незнанию Или 50 вопросов по проблеме организации профильного обучения Алматы 2006г.

17. Профильное обучение: Нормативно- организационное обеспечения.

Материалы республиканского семинара- тренинга 12-13 декабрь 2005г.

Алматы 2006 50-70 с.

18.»Мектепте бағдарлы оқыту: оқу жоспарының вариативті компонетіні білім мазмұны»атты республикалық семинар-тренингтің ұсыныстары.

Алматы 2006г. 23-24 қараша

19.Чистякова С.Н. Педагогическое сопровождение самоопределения школьников. Методическое пособие/ М.: Издательский центр «Академия», 2005 – 128 с.

20.Н.Назарбаев «Жаңарған әлемдегі жаңа Қазахстан» / Егемен Қазақстан 1наурыз,2007ж.

21.Бейінді оқытуды ұйымдастыру // Открытая школа,2005ж
22. Бейімді-бағдарлы оқытудың мэселелері \\ Открытая школа 9,2006
23.М.Жанысұлы «Абайға құлақ салсаңыз...»// Арай-1991 №9-28 б.

24.А.С.Макаренко Собр.соч. т 8. М., 1957, 465-466 б.

25. И.С.Кон Психология юношеского возраста. –М., 1979.

26. Қазақстан мектебі «Педагогикалық технологиялар», 2004 №1.

27. Қазақстан мектебі «Проблемалық оқыту», 2003 №2,6.

28. Қазақстан мектебі «Ойын технологиясы», 2005 №1,3.

29.Ұлағат «Дамыта оқыту технологиясы», 2005 №2.

30 Қазақстанның жоғарғы мектебі, «Модульдік оқыту технологиясы», 2003 №6.

31.Лихачев Б.Т «Педагогика» М. 1999.

32. Беспалько Е. «Слагаемые педагогической технологии», 1995.

33.Жанпейісова М.М. «Технология модульного обучения» -Ақтөбе 2000

Ұлт тағылымы -2004 №6

34.Ш. Дүйсенбекова «Педагогика» Семей 2005

35.Селевко В.Е. «Образовательные технологии» 2000.

36.Селевко В.Е. «Воспитательные технологии» 2004.

37.Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. Екі томдық. Т.2. Алматы, 1961

38.Қазақстан Республикасының Білім беру заңы. Астана, 2000

39.Қабдықаиров Қ., Қараев Ж. «Қазіргі оқыту технологиясы» ,2000.

40. Егемен Қазақстан. «Мектепте жаңа оқыту технологиясын қолдану», 23 қыркүйек. 1995.

41.Макаренко А.С. Проектировать лучшее в человеке... Мн.: Университет, 1989. 416 с.

42.Түймебаев Ж. Болашақ мектептен басталады. ҚР Білім және ғылым министрінің баяндамасы. // Қазақстан мұғалімі. 1 қаңтар 2007ж

43.ҚР Білім және ғылым министрлігінің "Білім ұйымдарын реттейтін нормативтік-құқықтық актілер жинағы". Бұйрық №708,909, 2000 бекітілген.44.Выготский Л.С. Проблемы общей психологии. //Собр.соч.: В 6Т. М._: 1982. Т.2.

45.Кларин М.В. Инновации в мировой педагогике. Рига, НПЦ Эксперимент, 1995. 176 с.

46№Макаренко А.С. "Лекций о воспитаний детей". Мектеп, 1988.

47.М.Жұмабаев. "Педагогика". Алматы, Рауан. 1993.

48.Н.И. Болдырев. "Мектептегі тәрбие жүмысының методикасы". Мектеп, 1987.

49.В.М. Коротов. "Класс жетекшісінің анықтамалығы ". Мектеп, 1982.

50."Тәрбие жұмысының кешенді бағдарламасы ". Баспасөз материалдары.

51.Облыстық ғылыми-әдістемелік конференцияның материалдары: Білім беру жүйесіндегі оқытудың жаңашыл технологиясы: тәжірибе және болашағы. Семей 2005 жыл

52.Е. С. Полат "Новые педагогические и информационные технологии в системе образования" Москва 2003 год.