Европада фашизмнің талқандалуы. Жапонияның жеңілуі және соғыс қорытындысы

1. 
   Шығыс және Оңтүстік-Шығыс Еуропа елдерін фашизмнен азат ету.
   
2. 
   Қырым конференциясы.
   
3. 
   Германияның тізе бүгуі. Потсдам конференциясы.
   
4. 
   Жапонияның тізе бүгуі. Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінің азат етілуі.
   

Қызыл Армияның Румыниядағы шабуылы басталған кезде король Михай 1 жасырын жағдайда қимыл жасаушы антифашистік партиялармен алдын ала келісіп, фашистік үкіметтің басшысы маршал Антонескуді тұтқынға алып, антифашистік коалициялық үкімет құрды.

Болгарияда Кеңес әскерлерінің жақындағанын естісімен партизан топтары өздеріне қосылған әскери бөлімдермен бірігіп, 1944 ж.қыркүйегінде елдің астанасы Софияны басып алды. Билік басына коммунистер шешуші роль атқарған Отандық майдан үкімет келді.

Югославия мен Албанияда кеңес әскерлері жақындаған сайын бұрын Қарсыласу қозғалысына қатысушылар орнатқан билік органдары түптілік орнықты. Югославияны азат етудің Халықтық комитеті Уақытша үкімет деп қайта аталды. Коммунистер басшылық еткен Уақытша үкімет Албанияда да орнады. Венгрияда неміс басқыншыларын елдің бір бөлігінен қуып шыққаннан кейін Уақытша үкімет құрылып, оның құрамына әртүрлі антифашистік және патриоттық топтармен бірге коммунистік партия да енді.

Румыния, Болгария және Венгрияның жаңа үкіметтері Германиямен байланыстарын үзді, одақтастар жағына шығып, олармен уақытша бітім туралы келісімдер жасасты. Финляндия үкіметі сөзсіз жеңілетіндігіне көзі жеткеннен кейін одақтастармен уақытша бітім жасауға мәжбүр болды.

Германияның бұрынғы одақтастары фашистік ұйымдарды таратуға, Біріккен Ұлттарға қарсы насихатқа жол бермеуге, КСРО-ға және антифашистік одақтың басқа да мүшелеріне қарсы соғыста келтірген зияндардың ішінара орнын толтыруға міндеттенді.

Румынияның, Болгарияның және Венгрияның үкіметтері фашистік партияларға тиым салды, соғыс қылмыстыларын және басқыншыларға қызмет еткендерді сотқа берді, демократияшыл полиция мен армия жасақтай бастады. Коммунистер басқарған Югославия және Албания үкіметтері және Отан майданы басқарған Болгария үкіметі әлеуметтік-экономикалық өзгерістер енгізуге кірісті.

Югославия үкіметі басқыншылардың қолбасшыларының меншіктерін тәркіледі және шетелдіктердің меншіктерін пайдалануға тиым салды, бұл іс жүзінде Югославия буржуазиясының көпшілігінің дүние мүлкін мемлекет қарамағына алу болып табылды. Жеке меншікте қалған кәсіпорындарда көп ұзамай жұмысшылар бақылауы орнатылды.

Албанияда үкімет өндіріс орындары мен акционерлік қоғамдарда мемлекеттік бақылау орнатты, банкілер мен фашистік мемлекеттердің азаматтарының меншіктерін мемлекет қарамағына алды.

Болгарияда Отан майданы үкіметі қылмыстылардың дүние-мүлкін тәркіледі, ірі банкілер мен өнеркәсіп орындарын мемлекет қарамағына алды.

Польшада ерекше жағдай орын алды. Кеңес әскерлері азат еткен территорияларда әрекет етуші Польшаның жұмысшы (коммунистік) партиясының және басқа да антифашистік топтардың өкілдері 1944ж. жазында Люблинде Польшаның ұлттық азат ету комитетін құрды, ол Кеңес Одағының келісімімен Польшаның азат етілген территорияларын басқаруды өз құзырына алды. 1944ж. желтоқсанында Польшаның азат ету комитеті өзін уақытша үкімет деп жариялап, Польшаның толық азат етілуін күтпестен, помещиктер жерін шаруаларға таратып бере бастады. Содан соң ол ірі өнеркәсіп орындары мен банктері мемлекет қарамағына алу туралы заң шығарды.

Шын мәнісінде Шығыс және Оңтүстік Еуропа елдерінде револициялық типтегі демократиялық өзгерістер басталды. Олар кейіннен халықтық-демократиялық революциялар деп, ал ол елдер халық демократиясы елдері деп аталды.

Бұл мақсатқа жету үшін одақтастар Германияны басып алуға келісті. Үш мемлекеттің (кейіннен Францияның да) әрқайсысының өз билік аймағы болатын болды.

Польшадағы жағдайды қарастырып, Сталин, Рузвельт, Черчилль Польшаны шығыс шекарасы негізінен «Керзон сызығы» арқылы өту керек және батысы мен солтүстігінде Польша Германияның есебінен «территориясын едәуір ұлғайтуы қажет» деп шешісті. Польшаның Уақытша үкіметі құрамына Польшаның өзіндегі және иммиграциядағы демократияшыл қайраткерлерді енгізу арқылы қайта құрылады деп жобаланды.

Қырым конференциясы негізінде Сталин, Рузвельд, Черчилль құпия келісімге қол қойысты. Кеңес Одағы Монғол Халық Республикасының бұрынғы халі сақталған, Оңтүстік Сахалин мен Куриль аралдарын КСРО-ға берген және Порт-Артурда (Қытай) кеңес соғыс-теңіз базасын құрған жағдайда Еуропадағы соғыс аяқталғаннан кейін, 2-3 айдың ішінде Жапонияға қарсы соғысқа кіруге уәде берді.

Қырым конференциясының барысында бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз ететін халықаралық ұйым құру туралы мәселелерді талқылау үлкен орын алды. Бұл ұйым кейіннен Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ) деген ат алды. Үш ұлы мемлекет басшылары БҰҰ жарғысының жобасын талқылады, онда: негізгі мәселелерді шешуде ұлы мемлекеттердің бір ауыздылығы қағидасы іске кіріседі, олардың әрқайсысының «тыйым құқы» бар деген маңызды ереже жазылды.

Осыдан соң 1945ж. 25 сәуірде Сан-Францискода (АҚШ) БҰҰ-ның Құрылтай конференциясы ашылды. Оған осы уақытқа дейін Германияға соғыс жариялаған 42 мемілекеттің өкілдері қатысты. БҰҰ басшылығының тұрағы болып Нью-Йорк қаласы белгіленді.

Солтүстік Италияда компартия мен ұлттық азаттық комитеттерінің үндеуі бойынша неміс басқыншылары мен Муссолинидің қуыршақ үкіметіне қарсы көтеріліс басталды. Партизандар Муссолини мен оның жақтастарын тұтқынға алып, атып тастады, содан соң азат етілген Милананның қалалық алаңыңда аяқтарынан асып қойды.

1945 ж. 30 сәуірде Гитлер өзін-өзі өлтірді. Берлин гарнизоны қаруларын тастады. 1945 ж. 8 мамырда Берлинде Г.К. Жуковтың төрағалық етуімен салтанатты жағдайда Германияның тізе бүгуі туралы актіге қол қойылды. Еуропадағы соғыс аяқталды.