1.ӘЛеуметтік реформалар және әлеуметтік жаңару. Халықты әлеуметтік корғау мемлекеттің экономикалық саясатының өзекті мәселесі болып табылады
жүктеу/скачать 14,79 Kb.
|
Дәріс
|
1.ӘЛЕУМЕТТІК РЕФОРМАЛАР ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ЖАҢАРУ. Халықты әлеуметтік корғау мемлекеттің экономикалық саясатының өзекті мәселесі болып табылады. Нарықтық экономикаға көшудің алғашкы жылдарында көпшілік қазақстандықтардың өмір сүру деңгейінің айтарлықтай төмендегені байқалды, коғамның элеуметтік саласы дағдарыс жағдайына тусті. Коғамда әлеуметтік кереғарлық орын алды: табыстары әртүрлі адамдар дағдарыс жылдары жағдайларын әлсіретіп алды. Еңбек шарттарына қатысты жағдай да сын көтермеді. Өндірістегі әрбір тертінші- бесінші жумыскер тау-кен, металлуригия және химия өнеркәсіптерінде- санитарлық және экологиялық талаптарға, әрбір үшінші, көп жағдайда әрбір екінші адам қауіпсіздік техникасы талагтарына сай келмейтін зиянды жағдайларда еңбек етті. Экономикалык дағдарыс 1992 жылы және содан кейінгі уақытта бағалардың ырықтандырылуымен, инфляцияның күшейе түсуімен қатар жүрді. 1992-1996 жылдары баға 35 есе есті. Бағаның тез кетерілуі, валютаның құнсыздануы шекті нормаланған жалакы алатындар ушшін қатты соққы болды. 1991-1993 жылдардағы ақша реформалары жүртшылықтың бүрын жинақталған ақша қаражатын кеп есе қысқартты, жалакының және баска да телемдердің уақытылы теленбеуі кіріс көздерін азайтты. Еңбекақы телеудің кешіктірілуі 1990 жылдарға тән әдеттегі іс болды. Сөйтіп, 1990 жылдардың бірінші жартысындағы экономика дағдарысы көптеген теріс алеуметтік салдарларға, бірінші кезекте, ел журтшылыгының улкен бөлігінің әл-ауқатының курт темендеуіне акеліп соқты. Өзінің саяси-экономикалық жүйесін қайта құры жатқан Қазақстан үшін халықты алеуметтік корғау 1990 жылдардың өте киын, сонымен бірге аса манызды міндеттерінің біріне айналды. 1990 жылдары жүмыссыздық маселесі өткір болды. Еңбекке ақы төлеудің кешіктірілуі, материалдық ресурстардың жетіспеушілігі, дайын өнімді сатудағы қиыншылықтар, энергия көздеріне, бензин мен отынга бағалардың жиі көтерілуі өндіріс үшін ауыр соққы болды. 1993 жылы 114 мың жүмысшы жумыс істейтін 130 кәсіпорын, оның ішінде Қарағанды машина жасау заводы, Өскемен тоқыма фабрикасы тағы басқалары толык немесе ішнара өнім ендіруді токтатты. Одан езге кептеген нысандар нормаланбаған жүмыс күніне көшті, ал «Ақтөберентген», Ақтебе феррокорытпа заводы, Атырау химия заводы, сол кездегі Жамбыл қаласындағы «Химпром», Карағандының «Карбид» өндірістік бірлестіrі өндірісін тоқтатып қоюға мәжбүр болды. 1993 жылы ақысыз немесe іпінара ақы теленетін еңбек демалыстарына жіберілген жүмыскерлер саны 60% улгайды. Статистика деректері бойынша, республиканың сегіз облысында гана және Алматы қаласында 78 өнеркәсіптік және 13 күрылыс уйымның токтап калуына байланысты 500 мыңнан астам адам жумыссыз қалды. Жүмыссыздық серпіні мынадай болды: 1991-1992 жылдарда жұмыссыздықтың алғашқы фактілері (1991 жылы -0,5%,1992 жылы- 1%), 1993 жылы жүмыссыздар санының тұрақты өсіп отырғаны байқалды. Жалпы алганда, 1991-1995 жылдарда мемлекеттік секторда жумыс істейтін адамдар саны 1,7 млн. адамта кыскарды. Жасырын жүмыссыздық сияқты қүбылыс көбірек орын алды. Жүмысшылардың 60-70%-іне дейін мажбурлі, ақысы теленбейтін еңбек демалыстарын алуға, толық емес жүмыс аптасы режимімен еңбек етуге мәжбүр болды, Жасырын жүмыссыздық халықтың еңбекке жарамды белігінің 4-6%-ін қамтыды. Жумыссыздық экономиканың барлық салаларында, әсіресе құрылыс пен ауыл шаруашылығында кең тарады. жүктеу/скачать 14,79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|