№2. Аралық бақылау билет №14

 

 

 

 

 

Сүт бездерінің морфологиясы 

СҮТТЕНГЕН 

СҮТТЕНБЕГЕН 

•

 

лактация  қабілеті  жүктіліктің 

соңына дейін белгілі болады. 

•

 

прогестерон безді түрлендіруде 

үлкен  рөл  атқарады,  оның 

аясында 

жүктілік 

жүреді. 

Прогестерон 

сүт 

безінде 

ынталандырады: 

сүтті 

альвеолярлы  жолдардың  өсуі 

және 

олардың 

ұштарында 

альвеолалардың 

немесе 

ацинустардың пайда болуы. 

•

 

Лактация  безінде  альвеолдар-

бұл  секретпен  толтырылған 

қуыс 

қапшықтары. 

Қап 

қабырғасы  лактоциттердің  бір 

қабатынан түзіледі 

•

 

қабырғадағы  кейбір  жерлерде 

миоэпителиалды 

жасушалар 

бар: олар альвеоланы сыртынан 

қоршап,  оны  процестерімен 

жабады  және  өзек  тәрізді 

ядролармен ерекшеленеді. 

•

 

Альвеолалар сүтті альвеолярлы 

жолдарға ашылады 

•

 

ядролар 

лактоциттердегідей 

үлкен,  бірақ  цитоплазманың 

көлемі 

әлдеқайда 

кіші 

(секреторлық  белсенділігі  аз 

болғандықтан), 

сондықтан 

жасуша  ядролары  бір-біріне 

әлдеқайда жақын орналасқан 

Сүт каналдары 

•

 

өз  кезегінде  сүтті  жолдар 

тармақталған 

ішілік 

каналдарға,  ал  кейін  ішкі 

каналдарға өтеді. 

•

 

лактация 

безінде 

сүт 

синустарының  сыйымдылығы 

(көрсетілген 

каналдардың 

кеңеюі) едәуір артады. 

Соңғы бөлімдер 

•

 

лобулалар  өте  үлкен  емес, 

соңғы  бөлімдері  тек  сүтті 

альвеолярлы жолдармен - жұқа 

соқыр түтіктермен ұсынылған. 

•

 

егер бұрын без лактацияланған 

болса,  кейбір  альвеолдар  да 

сақталуы мүмкін. 

 

Шығарушы жолдары 

•

 

шығару  жолдарының  жүйесі 

жақсы  дамыған:  тармақталған 

ішілік 

және 

аралық 

сүт 

жолдары бар; 

•

 

сүт  жолдрын  синус  тәрізді 

кеңеюімен тануға болады. 

•

 

жолдардың 

тармақталуына 

байланысты сүт бездері күрделі 

бездерге жатады. 

•

 

альвеолдар 

мен 

каналдар 

арасында 

дәнекер 

тіндік 

бөлімдер 

және 

май 

жасушаларының 

жиналуы 

жүреді

.

 

 

Секрециялық  қызметтің  реттелуі

.  Онтогенезде  сүт  бездерінің  басталуы 

жыныстық  жетілуден  кейін  қарқынды дами бастайды, эстроген түзілуінің 

едәуір ұлғаюы нәтижесінде етеккір циклдері орнатылып, әйелдің қайталама 

белгілерінің дамуы күшейеді. Бірақ сүт бездері толық дамуға және түпкілікті 

саралауға тек жүктілік кезінде жетеді. Эмбрион жатырдың эндометриясына 

имплантацияланған  сәттен  бастап,  альвеолярлы  жолдар  сүт  бездерінің 

лобулаларында  өседі,  олардың  ұштарында  альвеолалар  пайда  болады. 

Жүктіліктің  екінші  жартысында  альвеолада  уыз  секрециясы  басталады. 

Толыққанды сүттің қарқынды секрециясы бала туылғаннан кейінгі алғашқы 

күндерде  белгіленеді.  Жұмыс  істейтін  сүт  безінің  қызметін  реттеуді  екі 

негізгі гормон жүзеге асырады – пролактин және окситоцин. Гипофизарлы 

пролактин (немесе лактотропты гормон) альвеолалардың безді жасушаларын 

(лактоциттер)  алдымен  сүт  жолдарында  жиналған  сүттің  биосинтезіне 

ынталандырады.  Гипоталамикалық  окситоцин  лактация  кезінде  сүт 

жолдарынан сүттің шығарылуын ынталандырады. 

 

2.

 

Тіс эмальі, дентині және цементінің құрылысы.  

Тістің  құрылысы 

Тіс   шайнау аппараты құрамына жатады.  Анатомиялық 

тұрғыдан тіс сауыты: мойыны, түбірі болып бөлінеді. Тіс қатты және жұмсақ 

тіндерден тұрады. 

Эмальдің  химиялық  құрамы:  96–  97%  бейорганикалық  зат,  3–  4% 

органикалық  зат.  Эмальді    призмалардан  және  призмааралық  заттан 

тұрады,сыртынан кутикуламен жабылған 

Дентиннің  химиялық  құрамы:   

72%  бейорганикалық  зат  (70%  

гидрооксиапатит)  28% органикалық зат (20% коллаген). 

Дентин 

тістердін 

сауытын,  мойын  және  түбір  бөліктерін  кұрайды.  Дентин  түтікшелері бар 

жасушаааралық заттан тұрады. 

Цемент тістің ізбестенген тіні, құрылысы бойынша ірі талшықты сүйек тініне 

ұқсас, бірақ мұнда қантамырлары жоқ. Тістің тірек аппаратына кіреді, түбірі 

мен мойын бөлігінде орналасқан.  

Цементтің химиялық құрамы: 70% бейорганикалық зат,  30% органикалық 

зат (коллагені басым). 

Құрылысы: цементобласттар (остеобласт) мен цементоциттерден (остеоцит) 

және  ізбестенген  жасушаааралық  заттан  түзілген.  Қоректенуі  периодонт 

арқылы  жүреді. 

Жасушалы

    және 

жасушасыз

  цемент  болып  екі  түрге 

бөлінеді.  

 

 

№14 жағдаяттық есеп 

Бүйректер ауруы нәтижесінде дәрігерлер науқаста «бүйрек гипертониясы» – 

жалпы  қан  қысымының  жоғырылағанын  анықтаған.  Бұл  асқынуды 

бүйректердің қандай  құрылымдарының деструкциясымен байланыстыруға 

болады.   

Жауабы:  

•

 

Бүйрек артериясының тарылуы 

•

 

Несеп ағуының кезеңдік қиындауы (несеп-тас аурулары кезінде) 

•

 

Бүйректегі  созылмалы  қабыну  процестерінде  зәрдің  ағып  кетуінің 

мерзімді қиындығы, пайда болу себебіне байланысты келесі жіктеуді 

де ажыратуға болады : 

➢

 

ренопаренхиматозды (бүйрек тінінің зақымдануымен 

➢

 

вазоренальді (бүйрек артерияларының зақымдануы 

➢

 

аралас бүйрек гипертензиясы (аралас зақымдану) 

Көбінесе  бүйрек  гипертензиясы  бүйрекке  қан  жеткізетін  артерияның 

тарылуына (стеноз) байланысты дамиды (бүйрек артериясы). Егде жастағы 

науқастарда тарылу атеросклеротикалық бляшкаларға байланысты дамиды. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

№14 препарат 

 

 

 

 

Атауы:

 

Аш ішек кесіндісі 

Бояуы:  Гематоксилин  эозин.  Гематоксилин  эозин  бояуы  бүрді  (1)  ашық 

ұызылл түске, ал криптаны (2) қою ұызыл түскен бояу арқылы аш ішектің екі 

құрылымын  ажыратты.  Сонымен  қатар,  шырышасты  (4),  бұлшықеттік(5) 

және сірлі қабаты(6) бір бірінен айрықша ажыратылады және нақты көрінеді.  

Құрылысы: 

1.кілегейлі қабықтың бүрлері 

2.крипталар 

3. Бұлшықеттік пластинкасы  

4. Шыршасты қабығы  

5. Бұлшықеттік қабаты 

6. сірлі қабығы 

 Бүрлері ұзын және бір қабатты призмалы эпителийден түзілген және он екі 

елі  ішекпен  салыстырғанда  аш  ішектің  бездері  болмайды.  Ал бүрлер мен 

крипталардың болуы сіңіру алаңының көлемін ұлғайтады.  

Орналасуы: ішастар астында, кіші жамбас қуысында 

Қызметі: сіңіру 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Атауы:Жатыр  

 Бояуы: Азокармин. Азокармин бояуы жатырдың қабырғаларын ажыратып , 

жатыр бездерін де анық көрсетті. Сонымен қатар, препартта жатыр саңылауы 

айқын көрінеді.  

Құрылысы: 

1–жатыр саңылауы;  

2–жатыр бездері бар шырышты қабықша (эндометрий);  

3– шырышты қабықшаның базальді бөлігі;  

4–миометрийдің тамырасты бұлшықетті қабықшасы;  

5– миометрийдің бұлшықетті қабықшасының тамырлы қабаты;  

в) миометрийдің бұлшықетті қабықшасының тамырүсті қабаты; 

 4–сірлі қабықша (периметрий).  

Жатыр  қабырғасы  шырышты  қабық  (эндометрия)  мыналардан  тұрады  :  1 

қабатты  призмалық  эпителий  (жатыр  мойны  аймағында  эпителий  көп 

қабатты жалпақ емес) және өзіндік пластина (борпылдақ дәнекер тініндегі 

децидуальды жасушалар). Өзіндік пластинасына енгізілген эпителий жатыр 

бездерін  құрайды,  олардың  құрылымы  етеккір  циклінің  кезеңдеріне 

байланысты өзгереді бұлшықет қабығы (миометрия) 3 қабаттан тұрады: 1. 

Субмукозалы қабат, 2. Тамыр қабаты, 3. Тамыр үсті қабаты серозды қабық 

(периметрия) мыналардан тұрады : мезотелий және борпылдақ дәнекер тін 

(жатыр мойнының аймағында периметриядан тыс жерде май қабаты немесе 

параметрий орналасқан 

 

Орналасуы: кіші жамбас қуысында қуық пен тік ішек арасында орналасқан 

тақ қуысты бұлшықетті орган 

 Қызметі: 

•

 

Ұрықтың дамуын қамтамасыз ету 

•

 

 Нәрестенің дүниеге келуі 

 

•

 

Секреторлық функция – шырышты секрет өндіру 

 

•

 

Плацентаның аналық бөлігін қалыптастыру

 

•

 

Эндокринная  функция  –  простагландин,  релаксин  (жатыр  бездері) 

бөледі.