2. Философияның пәні: адам және дүние мәселесі. Ежелгі үнді философиясының негізгі мектептері. Буддизм философиясы
жүктеу/скачать 482 Kb.
|
Шпор Философия 2012
- Бұл бет үшін навигация:
- 54.Л.Н Гумилевтың «пассионарлық дүмпу» идеясы мәсәле ретінде
| Социогенез –әлеуметтенудің әр түрлі мәдениет пен қоғамдық-экономикалық формациялардағы ерекшеліктеріне байланысты танымның, тұлға мен тұлғааралық қатынастардың тууы мен дамуы. Социогенездің негізгі идеясының мәні – психолог абстракті адаммен емес, көпшілікпен әлеуметтік-мәдени контексте өзара әсерлесетін белгілі бір елдің немесе дәуірдің адамымен байланыста болады. Социогенездің заңға сәйкестігі тарихи психология мен этнопсихологияның зерттеу пәні болып табылады.
54.Л.Н Гумилевтың «пассионарлық дүмпу» идеясы мәсәле ретінде «Этнос» сөзінің қазіргі ғылыми айналымындағы мән-мағынасын Ақселеу Сейдімбектің пікірі бойынша былайша тұжырымдауға болады: белгілі бір мекенде тарихи өсіп-өнген, ортақ және орныққан тілі, мәдениеті, психикасы бар, сондай-ақ өздерінің әрі біртұтастығын, әрі өзгелерден ерекшелігін сезінетін сана-сезімі қалыптасқан, өзіндік атауға (этноним) ие адамдар қауымы. Этнос субъектісі (шынайы ұлт өкілі) ұғымының мәнін анықтау үшін біздің зерттеуімізге арқау болған Л.Н.Гумилевтің этнос теориясы. Ғалымның этнос туралы теориясын бағалауда әр алуан көзқарас болғанына қарамастан, оның жекелеген идеялары – «пассионар теориясы» этнос субъектісін қалыптастыруда маңызды әрі аса құнды деп ойлаймыз. «Эндогамия» - ұлттың биологиялық төлтума бітімін сақтап, оның жойылып кетуінің алдын-алады. Бұл теория аралас некенің сандық шегін анықтап, одан аттау ұлтқа қауіп төндіретіндігін ескертеді. Біздің ойымызша, ұлы ойшылдарымыздың «толық адам», «түзу адам», «сегіз қырлы, бір сырлы» ұғымдары Л.Н.Гумилевтің «пассионар» теориясымен сәйкес келеді, әрі бірін-бірі толықтырады. «Толық адам» ұғымы жас ұрпақтың бойына рухани - адамгершілік құндылықтарды бағалай білетін адам қалыптастыру мақсатында пайдаланылса, «пассионар» ұғымында рухы биік, ұлттық сана-сезімі жоғары Адам қалыптастыру мүмкіндігі туындайды. «Этнос» сөзінің қазіргі ғылыми айналымындағы мән-мағынасын Ақселеу Сейдімбектің пікірі бойынша былайша тұжырымдауға болады: белгілі бір мекенде тарихи өсіп-өнген, ортақ және орныққан тілі, мәдениеті, психикасы бар, сондай-ақ өздерінің әрі біртұтастығын, әрі өзгелерден ерекшелігін сезінетін сана-сезімі қалыптасқан, өзіндік атауға (этноним) ие адамдар қауымы. Этнос субъектісі (шынайы ұлт өкілі) ұғымының мәнін анықтау үшін біздің зерттеуімізге арқау болған Л.Н.Гумилевтің этнос теориясы. Ғалымның этнос туралы теориясын бағалауда әр алуан көзқарас болғанына қарамастан, оның жекелеген идеялары – «пассионар теориясы» этнос субъектісін қалыптастыруда маңызды әрі аса құнды деп ойлаймыз. Мұндағы айтарымыз пассионарий адамдар – мол рухани психикалық қайрат иелері, олар бар күшін жоғары мақсатқа – ұлт (этнос) мүддесіне жұмсайды, оны өзінің жеке мүддесінен анағұрлым жоғары қойып, баю, дүние жиюға емес, жан-тәнімен ұлт мүддесіне қызмет етуге сарп етеді.Олар басында аз болғанымен, көпшілікті өзіне ілестіре алады, этносының есінде, тарихта қалатын шаруалар тындырады. Л.Н.Гумилевтің айтуы бойынша, этностың пайда болуы пассионарлық дүмпуден басталып, соның күші жойылғанша этнос ішіндегі пассионарийлер мен субпассионарийлердің күресінен, текетіресінен құралып, ғасырлар бойы созылып, этностың құруымен аяқталады [1;4]. Ол дүмпу – пассионарий адамдардың әрекеті, ондай адамдар этностың гүлденуін қамтамасыз етеді.Бастапқыда олар бастаған этнос соғысып, бабаларымыздың айтуынша, «тізесі барды бүктіріп, басы барды игізіп», өзін танытып, өміріне қажетті кеңістік, жер, ландшафт иемденіп, соның қожасы болады.Сол жерде тұрып, дамып, гүлдеп, мәдениеті шарықтап, толастайды.Заман өте этностың пассионарийлері азайып, субпассионарийлері көбейіп, ол әлсіреп, рухани азайып, мәдени тозып, жоқ болады.Ал адамзат тарихы одан әрі жалғаса береді.Біздің зерттеуімізге негіз болған Л.Н.Гумилевтің этнос теориясын түйіндейтін болсақ, ұлттың қалыптасуының, дамуының өзара байланысты, үйлесімді сатылары, көптеген жылдарға созылады.Дамудың жаңа кезеңі келесі пассионарлық күштің әсерінен болады.Бұл жерде жаңа пассионарлық популяция пайда болады.Ол ескі этносты жоймайды, керісінше, этногенездік процестің дамуына жол ашатын жаңа ұлт өкілін, яғни этнос субъектісін дүниеге әкеледі. Л.Н. Гумилевтің этнос теориясын бағалауға әр алуан көзқарас болғанына қарамастан, біз зерттейтін мәселе тұрғысынан алғанда оның жекелеген идеяларының маңызы аса құнды деп есептейміз.Ғалымның этнос теориясын талдауы бойынша «этнос» дегеніміз – тарихи уақытта тұрақты өзгертіп отыратын өзіндік тәртіп таптаурынымен ерекшелентін, басқадай ұқсас ұжымдарға өзін-өзі қайшы қоя алатын, тұрақты, табиғи құрылған адам ұжымы.Әрбір ұжым ішінде субэтнос, консорция, конвиксиялар туып, құлдырап отырады, бірақ этнос мүшелерінің біртұтастық сезімі жойылмайды. жүктеу/скачать 482 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|