2019ж. «Этнопедагогика» пәні бойынша ОҚУ Әдістемелік кешені

2. 
   Этнопедагогикалық зерттеу әдістері
   

Этнопедагогика педагогикалық пәндердің бірі болғандықтан, өз зерттеулерінде дәстүрлі педагогикалық әдістерді, сондай-ақ оның пәндік ерекшеліктерін ескеретін әдістерді қолданады.

• 
  Талдау
  
• 
  Жинақтау
  
• 
  Дедукция
  
• 
  Индукция
  
• 
  Ұқсастық
  
• 
  Мұраттылық
  
• 
  Салыстыру
  
• 
  Бақылау
  
• 
  Сараптау
  
• 
  Өлшеу
  
• 
  Үлгілеу
  

• 
  Жүйелі
  
• 
  Кешенді
  
• 
  Біртұтас
  
• 
  Этнопедагогикалық
  
• 
  Мәдени
  
• 
  Әлеуметтік
  
• 
  Этнографиялық
  

3. 
   Этнопедагогика саласындағы ғылыми зерттеулер
   

Жоспар

1. 
   Этникалық мәдениет және білім.
   
2. 
   Этносаралық толеранттылық
   

1. 
   Этникалық мәдениет және білім.
   

Мәдениет туралы анықтамаларды былайша жүйелеуге болады:

• 
  «Мәдениет дегеніміз – тұлғаның мінез-құлқы мен іс-әрекетін бағыттаушы және жүзеге асырушы әмбебап механизмі (В.Момов, А.Здравомыслов, А.Ядов, О.Дробинцкий және т.б);
  
• 
  заттық және рухани құндылықтардың жиынтығы (В.Тугаринов, Ю.Ефимов, И.Громаов, А.Арнольдов, Н.Чавчавадзе және т.б);
  
• 
  іс-әрекетті жүзеге асыру тәсілі (М.Коган, В.Давыдович, Ю.Жданов, О.Хванова және т.б.);
  
• 
  қоғамның әртүрлі әлеуметтік және рухани саласында тұлғаның өзін-өзі шығармашылықпен жетілдіру әдісі (В.Библер, Н.Злобин, А.Леонтьев, И.Ильяева және т.б.);
  
• 
  адамның табиғи биологиялық табиғаты, ондағы рухани бастаманың дамуын асқақтату дәрежесі (В.Розов, Д.Лихачев және т.б.).
  
• 
  Ал Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінде: «Мәдениет – адамдардың өмірі мен іс-әрекетінен олардың материалдық және рухани байлықты жасауынан көрінетін қоғам мен адамның белгілі бір тарихи даму дәрежесі» деген анықтама орын алған;
  
• 
  Мәдениет ұғымына ғылыми тұрғыда нақты түсінікті Ю.Л. Ожегов берген. Ол «мәдениет – әлеуметтік құндылықтарды игеру мен дамытудағы адамдардың шығармашылық қызметінің тәсілі мен нәтижесі, ол арқылы қоғам мен жеке адамның біркелкі дамуы қамтамасыз етіледі» дейді. Бұл жағдайда мәдениет өндірістік, саяси және т.б. қызметтің ерекше түрі ретінде қарастырылмайды, олардың кез келгенінің сапалық көрінісі ретінде қарастырылады;
  
• 
  Философиялық сөздікте мәдениет – адамзаттың болмыс пен санасының барлық салаларындағы әлеуметтік прогрестік шығармашылық қызметі, бұл қызмет «адамзат тарихының байлығын жеке адамның ішкі байлығына айналдыруға бағытталған, адамның барлық іс-әрекетін біріктіретін әлеуметтік өмір тәсілі. Мәдениет әлеуметтік болмысты сақтау мен жаңарту үшін адам қолданылатын формалардың эволюциясын дәлелдеуде айқындалады, ал формалары дәстүрлер мен инновацияның жиынтығы».
  

Этномәдениет ел тарихының ажырамас бөлігі, ол да халық тағдыры туралы сыр шертеді. Бұл туралы М.Әуезов этникалық мәдениеттің даму процесінде жалғастықтың маңызды рөл атқаратындығына және объективті заңдылық екендігіне тоқталады. Оның ойынша, жалғастық ескіні механикалық түрде қабылдау емес, керісінше, оны сын көзбен талдап, творчестволық жолмен пайдалану. Олай болса, рухани, этномәдениеттің дамуындағы жалғастық екі нәрсені қамтиды: біріншіден, бұрынғы ата-бабалардан қалған мұраны иемдену мен пайдалану, екіншіден, оларға сын көзбен қарап, қажеттілерін шығармашылықпен өңдеп, өмір кәдесіне жарату.

М.Әуезов этномәдениет мәселелерін түсіндіруде халықтың ауыз әдебиетіне баса назар аударуы тегін емес. Халық ауыз әдебиетінен тарихи оқиғаны, өмір, табиғат, кәсіп туралы халықтық тәжірибені, этнографиялық суреттеулерді молынан кездестіруге болады. Ол түсініктер ғылымға негізделмесе де, халық сол ұғымдардан рухани азық алып, өмір тәжірибесін молайту, шаруашылық әдет-ғұрып, салт-сана, өнер-білім жайындағы түсініктердің жиынтығы деуге де болады

Этнопедагогикалық мәдениет – этнопедагогикалық білім, адам қарым-қатынасының үлгі-өнегесі және технологиясы.

Мәдениет арқылы этностың тарихи, мекендік, мемлекеттік, экономикалық, әлеуметтік, этнографиялық болмыс бейнесі көрініс табады және кез-келген мәдениетті қоғам осы талаптардың мүлтіксіз жүзеге асу тетіктерін заң жүзінде қамтамасыз етуі керек;

Мәдениет өндіріс пен қоғамдық сананың, білім мен тәрбиенің, ғылым мен өнердің белгілі сатыдағы даму дәрежесін бейнелейді;

Педагогикалық мәдениет адам қызметінің тәсілі мен нәтижесі арқылы көрініс табады.

Этномәдени тәрбиесі адамдардың бойына ізгілікті қабілет сеуіп, әртүрлі халықтардың мәдени сәйкестілігін аңғару, сақтау мәдениетін арттыруға септігін тигізеді.

Әр ұлттың мәдениеті оның жеріне, географиясына, ортасына, әлеуметіне, дәстүріне, қоғамына, өзіндік сана-сезім өрістеріне қатысты дамиды. Қазақ халқының мәдениеті өзінің кәсібі мен шаруашылығының заңдылықтарына қарай өркендеп келеді.

Мәдениет өзінің кең мағынасында бір ұрпақтың келесі ұрпаққа жолдаған өмір сүру тәсілі болғандықтан, осы жалғастықты, мұрагерлікті жүзеге асыратын салт-дәстүрлер жүйесі ретінде күннен-күнге, жылдан-жылға, ғасырдан-ғасырға сабақтасып келеді.

Бірақ, ол өзінің барлық көлемі мен ауқымын өзгертіп, қоғам өзгерістеріне қарай бейімделіп, екшеліп, сұрыпталып отырады.

2. 
   Этносаралық толеранттылық
   

Толеранттылықты тәрбиелеу жолдарын қарастыру мәселелері әртүрлі заң шығарушы, атқарушы органдар, дін басылар, дін өкілдері, ғылыми-зерттеу институттары, университеттер және мектептер жүйелі түрде талқылауда.

Егер мемлекеттің қалыптасу кезеңінде басты міндет этносаралық төзімділік пен қоғамдық келісім негізінде қоғамды ұйымдастыру болса, ел дамуының жаңа кезеңінде, стратегиялық басымдық ретінде, қоғамның барлық азаматтары мойындаған ортақ құндылықтар мен қағидаттар жүйесіне негізделген Ұлт Бірлігіне жету болып табылады. Ұлттық бірлік доктринасы этносаралық келісімді айқындап, қазақстандық біртектілікті одан әрі қалыптастырудың өзекті құжаттарының бірі болып табылады. Доктринаның қажеттілігі өмірдің өзінен, біздің жалпы тағдырымыздан, тарих логикасынан туындап отыр. Өйткені бірліксіз - Ұлт жоқ. Ұлтсыз - мемлекет жоқ. Ал, мемлекетсіз - болашақ жоқ. Ол үш сауалға нақты жауап береді. Біріншіден, еліміздегі барлық ұлт пен ұлыстың өкілдері, діни наным-сеніміне қарамастан, бір атаның баласындай бірлігі жарасқан болуы керек, екіншіден, қауіпсіздігіміз берік болуы тиіс. Ал үшінші — ұлттық құндылықтарымызды қадірлей отырып, қиындықтарға қарамастан бірлік пен келісімді одан әрі нығайтып, болашаққа бірге қадам жасау. Осы Доктрина халық бірлігін нығайтуға, демократияны, мәдениеттер және өркениеттер сұхбатын дамытуға бағытталған құқықтық, әлеуметтік-экономикалық, саяси, мемлекеттік басқару шараларының біртұтас жүйесін жасаудың негізі болады.

Білім беру мазмұны адамдардың нәсілі мен ұлтынан, мәдени және конфессиональдық белгілерінен тәуелсіз олардың арасындағы өзара түсіністік пен ынтымақтастыққа, тұлғаның жалпыадамзаттық қасиеттерін қалыптастыруға ықпал етуі тиіс.