4 – дәріс Мәдениет анатомиясының сипаты

Батыс мәдениеттінен бастасақ батыс мәдениетті қазіргі кезде әлемде үстемдік
етіп тұрған өз үлгілерін әлемге таратып тұрған мәдени тип. Батыс
мәдениеттінің негізгі ұғымы бұл әрине белсенділік бұнын рәмізі Гетедегі
Фауст бейнесі, Фауыстын мақсатты жұмақ аспанда емес жер беттінде, жер
бетін гүлденген баққа айналдыру. Бұл үшін не керек, бұл үшін батыс
мәдениеттінің идеясы бойынша ең алдымен білім, ғылым, техника яғни
табиғатты өркендету қажет бұл жағынан батыс мәдени типі үлкен
жетістіктерге жетті, оған қазіргі технологиялық әлем, технократиялық
түсініктер жатады. Батыс мәдениеттінің тағы бір ерекшеліктері оның
дарашылдығы, жекелігі батыс мәдениеттіңде әрбір адам өзі үшін, «егер мен
өзім үшін болмасам кім онда мен үшін?»
дейді батыс адамы, бірақ
адамдардың арасындағы мәселелер пайда болса онда жеке дара адамдардың
арасындағы қарым қатынас батыста құқық арқылы реттеледі, батыс адами
мәдени типінде адам өз құқықтарынын бір бөлігін өз еркіменен мемлекетке,
құқыққа береді.

Батыс мәдениеті
Адамадардың арақатынасы құқық негізінде 
реттеледі.

Батыс мәдени типі
• Батыс мәдениетінің негізгі ұғымы
– белсенділік.
• Рәмізі – Гетедегі «Фауст» бейнесі.
• Батыс мәдениетінің ерекшелігі –
дарашылдығы және жекелігі.

Шығыс мәдени типі
Шығыс рухани мәдениетте үлкен жетістікке жетті.
Ислам
Христиан
Буддизм
Әлемдік діндер

Келесі мәдени тип ол шығыс мәдени типі, егер батыс матералды
мәдениеттерге үлкен жетістіктерге жеткен болса шығыс рухани мәдениеттерге
үлкен жетістіктерге жетті. Барлық әлемдік діндер шығыста пайда болды тіпті
сонын ішінде батыстын діні христиандықта таяу шығыста қалыптасты шығыс
мәдениеттінде адам қашанда қоғамшыл, қоғамнан тыс адам өмір сүре
алмайды. Егер батыста пәле басқадан келетін болса, шығыста пәле адамның
өзінде, адам өзіндегі нәпсі құмарлықтан арылып Құдайға, жаратушыға
қосылуы керек бұл тек қана ерекше бір рухани дамудын нәтижесінде
қалыптасады.
Әрине біз шығыс мәдениетті батыс мәдениетті деп айтып отырғанымен
олардың айырмашылықтарын абсолютке айналдырып жібермеуіміз керек.
Қазақтың ұлы ақыны, ойшылы Олжас Сүйлеменов өте тамаша айтқан
«Шығыста жоқ, батыста жоқ тек қана күнің атуы мен батуы бар» әсіресе
қазіргі әлемде шығыс пен батыс арасында ерекше синтез қалыптасты мәдени
типология тек қана шығыс және батыспен шектелмейді, тарихи типология да
өте маңызды болып табылады. Мынандай тарихи типтерді атап өтуге болады:

жүктеу/скачать 1,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: