Оқулық: Аттила және оның жаулаушылық жорықтары, 138-139-бет.
Зерттеу сұрағы: ежелгі авторлар Аттилаға
қандай баға береді?
Сабаққа дайындық Аттила империясын анық көрсететін карта дайын-
даңыз. Ғұн империясы туралы авторлардың қосымша
деректерін дайындауға болады.
Сабақтың деректі материалдары Еуропа тарихында Аттиланың есімі аса танымал.
Кейбір деректер бойынша ол Еділ өзенінің жағасын-
да дүниеге келген. Қазақ аңыздарында оны Еділ пат-
ша деп атаған. Аттила туралы авторлардың деректері
өте көп. Ол Еуропада ғұн империясын құрды. Көп-
теген елдер мен қалаларды бағындырып, өз билігін
мойындатты. Империяларды бітімшарттар жасасуға
мәжбүрлеп, өз шарттарын орындатты.
Аттила жеңістерінің кепілі – ғұндардың әскери
өнері болды. Шайқасты арнайы жасалған мықты са-
дақ пен ұшы өткір жебе арқылы алыстан жүргізді.
Ғұндар қоян-қолтық шайқаста семсермен шебер
соғысты. Жаулары қашқан кезде олардың құтылуы-
на мүмкіндік бермес үшін, ғұндар арқан мен тұзақ
қолданды. Олардың шайқасу ерекшеліктері туралы
кейбір деректерде: «Өздеріне қауіп төнсе, соғысуға
шақырады. Соғысқан кезде жауын шеңбер негізін-
де қоршауға алып, қатты үрей тудыратын дауыстар
шығарады. Жауларын алдау үшін әдейі бытырап
кетіп, бірақ майдан шебін бұзбай жауларын талқан-
дайды. Әсіресе, қамал бұзғыш құрылғыларды қол-
дану оларға кез келген қала қамалдарын бұзуға
мүмкіндік берді», – деп сипатталады. Қамал бұзғыш
құрылғы – дөңгелекке орнатылған бөренелерден
тұратын қорған бұзғыш машина. Бұл жылжымалы
құрылғы қабырғаға жақындатып қойылады. Үлкен
бөрененің басы үшкірленіп, темірмен қапталады.
Байланған арқанмен бөренені қабырғаға соғып қа-
малды қиратады. Тарихшылардың айтуы бойынша,
Аттила әскер басы болуға, саясаткерлікке қабілетті
адам еді. Мұны римдіктердің өзі мойындаған.
1911 жылы Санкт-Петербургте жарық көрген
«Әскери энциклопедия»: «Герман тайпаларының
билігінен аман қалған Еуропа Аттилаға қарыздар».
Г. Вернадский: «Аттила шайқас кезінде аяусыз болға-
нымен, табиғатынан жауыз болған емес». «Констан-
тинопольмен келіссөз бастаған Аттила бірінші кезек-
те соғыс емес, бейбітшілік орнатуға ұмтылды».
