№2 тақырыбы: Аударма және оның тарихы, теориясы мен тәжірибесі жайында жазылған ғылыми жұмыстарға шолу

№2 тақырыбы: Аударма және оның тарихы, теориясы мен тәжірибесі жайында жазылған ғылыми жұмыстарға шолу.

Г. Түсіпованың кандидаттық диссертациясында М. Твен, О. Генри, С. Моэм, Дж. Лондон секілді авторлардың стильдік ерекшеліктері түпнұсқадан талданып, Е. Солтанаеваның «ХХ ғасырдың соңғы ширегіндегі қазақ-орыс әдеби байланыстары» атты диссертациялық жұмысында қазақ-орыс әдеби байланыстарының жекелеген факторлары қарастырылды.

1 Ағылшын тілді әдебиеттен аударылған әңгімелер алғаш рет кімнің ғылыми еңбегінде сөз болды?

2. Қазақ-орыс әдеби байланыстарының жекелеген факторлары қарастырылған қандай ғылыми еңбектер бар?

Ұсынылатын әдебиеттер:

1.Алдашева А.М. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер. – Алматы, 1999. – 161 б.

2. Комиссаров В.Н. Слово о переводе. –М.,1973. –216 с.
3. Сәмитұлы Ж. Аударма теориясы және практикасы. А., 2005.
№3 тақырыбы: Аударма – ұғымы туралы түсінік. Қазіргі аударма ісінің даму заңдылықтары.
Мақсаты: Аударма – ұғымы туралы түсінік. Қазіргі аударма ісінің даму заңдылықтары туралы айту.

Әдістемелік нұсқаулар: “Аударма” – көпмағыналы сөз. Ол, біріншіден, бір тілді екінші бір тілде сөйлету үрдісін білдірсе, екіншіден, осы тілде айтылғанның/жазылғанның келесі тілге қалай жеткенін, яғни іс-әрекеттің нәтижесін, өнімін білдіреді. Аударма деген жалпылама ұғым ауқымында жатқан барлық құбылыстар (ауызша аударма, жазбаша аударма, еркін баяндау, әңгіме ету және т.т.) адамзат мәдениетімен, адамның мағыналық қызметімен, рәмізділік аясымен тығыз байланысты құбылыстар. Қазіргі кезде аударманың қоладнылмайтын саласы жоқ.

Бақылау сұрақтары:

1.Неге аударма-күрделі көп қырлы құбылыс дейміз?

2.“Аударма” – көпмағыналы сөз дегеніміз не?

3.Аударма іс-әрекетінің өмір сүруі дегеніміз не?

1.Алдашева А.М. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер. – Алматы, 1999. – 161 б.

2. Жұмабекова А.Қ. Аударматанудың негіздері . Алматы, 2012. - 296 б.

№4 тақырыбы: Әдеби аударматану мен лингвистикалық аударматану.

1. «Лингвистикалық бағыт» аудармада қай грамматикалық категорияларды тірек етеді?

2. Аударма туралы әдебиеттанушылардың ұстанымы қандай?

Ұсынылатын әдебиеттер:

1.Алдашева А.М. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер. – Алматы, 1999. – 161 б.

2. Жұмабекова А.Қ. Аударматанудың негіздері : Оқу-әдістемелік құрал. - Алматы, 2012. - 296 б.
3. Комиссаров В.Н. Слово о переводе. –М.,1973. –216 с.
№5тақырыбы: Аударма теориясының негізгі салалары және оның басқа пәндермен байланысы.

Мақсаты: Аударма теориясының негізгі салалары және оның басқа пәндермен байланысына жан-жақты тоқталу.

Әдістемелік нұсқаулар: Аударма - әдебиеттің көне мұрасы, белгілі өнер саласы. Оның проблемалары да әрі ескі, әрі жаңа болып түлене береді. Оны зерттеу аспекті де сан алуан болып келеді. Соның бірі – «лингвистикалық бағыт». Ол, негізінен, аудармада грамматикалық категорияларды тірек етеді. Осы лингвистикалық бағыт көркем аудармағада да ерекше болды. Аударма өнері, көркемдік дәлділік, аудармадағы талант, эрудиция дегендер-аударманың қадым заманнан бері келе жатқан проблемалары .

Бақылау сұрақтары:

1. Аударма теориясының қандай негізгі салалары бар?

2. Аударма туралы тілшілердің, әдебиеттанушылардың ұстанымы қандай?

Ұсынылатын әдебиеттер:

1.Алдашева А.М. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер. – Алматы, 1999. – 161 б.

2. Жұмабекова А.Қ. Аударматанудың негіздері : Оқу-әдістемелік құрал. - Алматы, 2012. - 296 б.

№6тақырыбы: Шетелдік және отандық ғалымдардың аударманы топтастыруы жайындағы көзқарастары.

1.Ағылшын аудармашысы Дж.Драйден  (1631-1700) аударманың неше түрін ұсынды?

2.Отандық ғалымдардың аударманы топтастыру туралы қандай пікірлері бар?

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Алдашева А.М. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер. – Алматы, 1999. – 161 б.

2. Жұмабекова А.Қ. Аударматанудың негіздері . Алматы, 2012. - 296 б.

№7тақырыбы: Аударма — тілдік және мәдениетаралық қарым –қатынас құралы.

1. Аударма — тілдік және мәдениетаралық қарым –қатынас құралы ретінде қандай қызмет атқарады?

3. Алтын Орда дәуіріндегі аудармалар қатарына қайсысын жатқызамыз?

1.Алдашева А.М. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер. – Алматы, 1999. – 161 б.

2. Жұмабекова А.Қ. Аударматанудың негіздері : Оқу-әдістемелік құрал. - Алматы, 2012. - 296 б.
3. Комиссаров В.Н. Слово о переводе. –М.,1973. –216 с.

№8 тақырыбы: Тілдік дәнекерлік жасаудың түрлері.

1. Аударма теориясының негізгі әдістеріне, аударманың негізгі үлгілеріне не жатады?

2. Трансформациялық грамматикаға елеулі орын берілген қай ғалым?

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Алдашева А. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер. – Алматы: Арыс, 2006. – 158 б.

2. Жақыпов Ж.А. Аударматануды аңдату. – Алматы, 2004. – 192 б.

2. Жұмабекова А.Қ. Аударматанудың негіздері . Алматы, 2012. - 296 б.

1. Аударма – түрлі тілдерде сөйлейтін адамдардың арасындағы қатынас (коммуникация) мүмкіндігін қамтамасыз ету құралы ретінде қандай қызмет атқарады?

1.Алдашева А.М. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер. – Алматы, 1999. – 161 б.

2. Жұмабекова А.Қ. Аударматанудың негіздері : Оқу-әдістемелік құрал. - Алматы, 2012. - 296 б.
3. Комиссаров В.Н. Слово о переводе. –М.,1973. –216 с.

№10 тақырыбы: Аударманың негізгі түрлері.

3. Компьютерлік (машинамен) аудару.

1. Аударманың қандай түрлері бар?

2.Ауызша аудару, жазбаша аударма, компьютерлік (машинамен) аудару дегеніміз не?

Ұсынылатын әдебиеттер:

1.Алдашева А.М. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер. – Алматы, 1999. – 161 б.

2. Жұмабекова А.Қ. Аударматанудың негіздері . Алматы, 2012. - 296 б.
3.Тарақов Ә.С. Аударма психологиясы және мәдениеті. А., 2005. – 60 б.
№11 тақырыбы: Аудармадағы трансформациялық үдерістер.Аудармадағы ауыстыру мәселесі.Қосу трансформациясы.
Мақсаты: Аудармадағы трансформациялық үдерістерге түсінік бепру.

Әдістемелік нұсқаулар: Трансформациялық құбылыстар кейде бір тілдің ішінен де көрініс табады. Л.С.Бархударов та аударма трансформацияларын негізгі сипаттары жағынан төрт топқа жіктеген теориясымен санасады: Орын алмастыру; сөз қосу; ауыстыру; түсіріп тастау . Орын алмастыру. Ауыстыру тәсіліне аударма барысында сөз таптарын, сөйлем мүшелерін, синтаксистік байланыс түрлерін, сондай-ақ лексикалық ауыстыруларды жатқызуға болады. Сөз қосу дегенді түпнұсқада жоқ, бірақ аударма барысында қажет болған қосымша сөздерді қолдану дегенді білдіреді. Сөз түсіру бір компонентін түсіру деп аударма барысында мазмұнға нұқсан келтірмеу шартымен белігілі бір сөздерді түсіруді айтамыз.

Бақылау сұрақтары:

1. Аударманың негізгі үлгілеріне не жатады?

2. Қай еңбекте трансформациялық грамматикаға елеулі орын берілген?

Ұсынылатын әдебиеттер:

1.Алдашева А. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер. – Алматы: Арыс, 2006. – 158 б.

2. Жұмабекова А.Қ. Аударматанудың негіздері . Алматы, 2012. - 296 б.
3.Тарақов Ә.С. Аударма психологиясы және мәдениеті. А., 2005. – 60 б.
№12 тақырыбы: Аударма-технологиялық әрекет.
Мақсаты: Аударма-технологиялық әрекет екендігін дәлелі түрде түсіндіру.

Әдістемелік нұсқаулар: Графика ауызекі сөйлеу тілінің дыбыстық жағын, оның ерекшеліктерінің барлығын түгелдей қамтып бере алмайды. Мұндай қызметті транскрипция ғана атқара алады. Транскрипция – латынның «transcriptio»-«қайта жазу» деген сөзінен жасалған термин. Транскрипцияның әдеттегі жазудан мынадай айырмашылықтары бар: әдетте жазу жүйесінде сөздердің дыбыстық жағымен бірге олардың әр түрлі байланыстары, атап айтқанда, этимологиялық және морфологиялық байланыстары да қарастырылып, есепке алынады. Ал транскрипцияда сөздің дыбыстық жағына ғана назар аударылады. Транскрипция үшін сөздің этимологиялық, морфологиялық байланыстарының ешбір мәні жоқ.

Бақылау сұрақтары:

1. Транслитерация, транскрипция дегеніміз не?

2. Транслитерация қалай жасалады?

3. Транслитерация, транскрипция тәсілдері қай кезде қолданылады?

4. Калька дегеніміз не?

Ұсынылатын әдебиеттер:

1.Алдашева А.М. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер. – Алматы, 1999. – 161 б.

2. Жұмабекова А.Қ. Аударматанудың негіздері : Оқу-әдістемелік құрал. - Алматы, 2012. - 296 б.

№13 тақырыбы: Аударматанудағы баламалық мәселелер туралы.

1. Аударма жасау үстінде балама сөздерді табудың қандай пайдасы бар?

2. Көркем аударманың қандай түрлері бар?

Ұсынылатын әдебиеттер:

1.Алдашева А.М. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер. – Алматы, 1999. – 161 б.

2. Жұмабекова А.Қ. Аударматанудың негіздері : Оқу-әдістемелік құрал. - Алматы, 2012. - 296 б.

№14 тақырыбы: Аудармада тілдік құралдарды қолдану жолдары.

Контекстегі сөздің стильдік қызметінде субъективті-эмоционалды баға және әлеуметті коннотация бар болған жағдайда аудармашы стильдік қызметті ашатын амалдардың бірін – сөз мағынасын ұлғайтуды қолданады.

1. Сөз мағынасын нақтылау дегеніміз не?

1. Федоров, А.В. Аударма мәселелері / А.В. Федоров. – А., 2007. – 245 б.

№15 тақырыбы: Көркем аударманың түсінігі мен мазмұны, өзіндік ерекшелігі.

1. Көркем аударма түпнұсқаға мағынасы қаншалық жақын келетініне орай, қалай ажыратылады.?

1.Алдашева А.М. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер. – Алматы, 1999. – 161 б.

2. Жұмабекова А.Қ. Аударматанудың негіздері : Оқу-әдістемелік құрал. - Алматы, 2012. - 296 б.
3. Комиссаров В.Н. Слово о переводе. –М.,1973. –216 с.


5. СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ

СӨЖ	Тексеру формасы.
1. Әдеби аударматану мен лингвистикалық аударматану.	Конспект
2. Аудармадағы эквиваленттілік түсінігі.	Реферат
3. Аудармада аударылмайтындар.	Презентация. Слайд
4. Аударма тәсілдері. Балама, еркін, сөзбе-сөз аудару тәсілдері.	Реферат
5. Түпнұсқа мәтінін аудару жолдары.	Конспект
6. Аудармадағы тілдік белгілер.	Презентация. Слайд
7. Аударманың коммуникативтік, эстетикалық, қоғамдық талаптары. 8.Аудармадағы ұлттық реалия мәселелері.	Конспект
9. Лексикалық бірліктерді аударудың негізгі жолдары.	Реферат
10. Аудармадағы грамматикалық мәселелер.	Конспект
11. Аудармалық сәйкестіктердің түсінігі.	Конспект
12. Абайдың қазақ көркем аудармасының негізін поэзия жанрында қалауы.	Реферат
13. Ы.Алтынсарин мен Ш.Уәлихановтың көркем аудармаға қосқан үлесі.	Конспект
14. Қазақ көркем аудармасының қалыптасу кезеңі.	Конспект
15. М. Әуезовтың көркем аударма жайындағы ойлары.	Презентация. Слайд

Студенттің оқытушы жетекшілігімен орындайтын өзіндік жұмыстары

1.	Аударма ұғымы туралы түсінік. Аударма- көпмағыналы сөз. Аударма туралы көзқарастар. Аударманың қолданылатын тұстары
2.	Аударманың қоғамдық қызметі. Аударма іс-әрекетінің өмір сүруі Аударма-адам қызметінің бір түрі Аударманың қоғамдық қажеттілігі Тілдік дәнекерлік, оның түрлері
3.	Аударма теориясының салалары Аударма теориясын А.В.Федоровтың салаларға жіктеуі Аударма теориясын В.Н.Коммисаровтың салаларға жіктеуі Аударма теориясы салаларының маңызы
4. 5	Аударма тарихы Аударма туралы пікірлер Аударма тарихында араб тілді түркітанушылардың сіңірген еңбегі Қазақ аударматануының дамуындағы алғашқы қазақ баспасөзінің қызметі Аударманың толыққандылығы туралы. Аудармадағы «формализм» мәселесі Аударма толыққандылығының маңыздылығы Аудармада тілдік құралдарды қолдану жолдары
6.	Жалқы есімдерді, лақап аттарды, фразеологизмдерді, мақал-мәтелдерді аудару. Жалқы есімдерді, лақап аттарды аудару және оларды фонетикалық жағынан қалыпқа келтіру Фразеологизмдерді, мақал-мәтелдерді аудару жолдары
7.	Аударма теориясының аспектілері. Аударма аспектілері, түрлері, өзара байланыстылығы Аударманың тілдік аспектісі туралы пікірлер Аударма туралы әдебиеттанушылардың ұстанымы
8.	Аудармадағы тілдік дәнекерлік ұғымы. Тілдік дәнекерлік ұғымы туралы түсінік Тілдік дәнекерлік жасаудың түрлері Аудармаға қойылатын талаптар
9.	Көркем аударманың кеңестік кезеңдегі даму бағыттары. Аудармаға кеңестік әдебиетте идеологиялық саясат құралы ретінде пайдалану мақсаты.
10.	Баламасыз лексика және жалған баламалар Сөздегі ұлттық колорит Басқа тілдің сөздік құрамында кездеспейтін атауларды жеткізудің жолдары Жалған балама
10.	Мақал-мәтелдерді аудару жолдары Тұрақты сөз тіркестері мен мақал-мәтелдердің ұқсастықтары Фразеологизмдер мен мақал-мәтелдердің айырмашылықтары Мақал-мәтелдердегі ұлттық рең Мақал-мәтелдерді аударудың тәсілдері
11.	Фразеологизмдердіа аудару жолдары Фразеологизмдердің өзіндік ерекшеліктері Фразеологизмдердің жіктелуі. Фразеологизмдер жайлы Ө.Айтбаевтың пікірі Р.Сәрсенбаевтың фразелогизмдерді аудармаға байланысты топтастыруы
12.	Аудармадағы грамматикалық құбылыстар. Орыс тілі мен қазақ тілінің грамматика саласындағы ұқсастықтары мен өзгешеліктері Аудармада түпнұсқа тіл мен аударма тілдің грамматикалық ерекшеліктерін ескерудің негізгі себептері
13.	Көркем аудармадағы тарихи-мәдени ақпарат: функционалды-баламалы тәсіл арқылы жеткізу мүмкіндіктері
14.	Аударманың прагматикалық мәселелері. Прагматика түсінігі. Аударма прагматикасы курсының негізгі мақсат-міндеттері
15.	Аударма теориясының заманауи үлгілері Қазіргі кездегі кеңінен тараған келесі аударма үлгілерінің мәндік сипаттамасы: ахуалды-денотативтік, трансформациялық, семантикалық, интерпретативтік. Аудару тәсілдері мен амалдары.