«5В060800 Экология» мамандығының 2 курс cтуденттері үшін «Әлеуметтік экология және тұрақты даму» пәні бойынша

«Әлеуметтік экология және тұрақты даму» пәні бойынша

тезуарсқа арналған сұрақтар

Құрастырған: «Экология және қоршаған ортаны қорғау» кафедрасының аға оқытушысы

Жуманова Г.Т.

№	Бөлім тақырыбтары
І-аттестацияға
1	Тұрақты дамудың тарихи және әлеуметтік – экологиялық қалыптасуы.	100
2	Әлеуметтік экология және оның басқа ғылымдар мен өзара байланысы.	100
3	Адамзат ортасының табиғи және қоғамдық компоненттері.	100
ІІ-аттестацияға
1	Қазіргі заманың әлеуметтік – экологиялық проблемалары. Қазіргі қоғамның ноосфералық дамуы	100
2	Тұрақты даму түсінігі. Тұрақты даму туралы әлемдік және ғаламдық саммиттер	100
3	Қоғамның және табиғаттың әсер ету заңдылықтары және қоршаған ортаның әлеуметтік жақтары.	100

@@@ ТҰРАҚТЫ ДАМУДЫҢ ТАРИХИ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК – ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ҚАЛЫПТАСУЫ.

$$$ 1

Қай жауапта әлеуметтік экологияның дұрыс анықтамасы берілген:

А) Тірі ағзалардың алуандылығын, олардың құрылымы, функциялары мен пайда болуын зерттейтін ғылым.

В) Өсімдіктердің ішкі, сыртқы құрылымы заңгерліктерін зерттейтін ғылым

D) Айналадағы жағдай және адамдар ыкпалынан адамның жеке басының калыптасуы.

Е) Тірі ағза функцияларын, ондағы жүретін процестерді зерттейтін ғылым.
$$$ 2

Биосфера дамуындағы, адамның іс әрекетін анықтаушы күш болатын жоғарғы кезеңнің атауы:

А. Криосфера

В. Мезазой

С.Антропосфера

D. Кайназой

E. Ноосфера
$$$ 3

Табиғатқа антропогенді әсер ету бұл:

А. Адам іс әрекетіне болаған;

В.Биосферадағы үрдістерімен байланысқан

С. Табиғаттың құбылыстарымен байланысқан;

D. Геологиялық құбылыстармен байланысқан

E. Абиотикалық үрдістермен байлангысқан.
$$$ 4

Экологиялық зерттеулердің негізгі әдістері болып табылады:

А) Бақылау.

В) Эксперимент.

С) Экологиялық мониторинг.

D) Моделдеу.

Е) Барлығы.
$$$ 5

Экология – пәні:

1. 
   Тіршілік туралы ғылым.
   
2. 
   Адам мен қоршаған орта бірлестігі туралы ілім.
   
3. 
   Биоценоздар туралы ғылым.
   
4. 
   Тірі ағзалардын, олардың мекендеу ортасымен өзара қарым – қатынастарын зерттейтін ғылым.
   
5. 
   Экожүйелер туралы ғылым.
   

Экологиялық факторларды қандай топтарға бөледі:

А) Kлиматтық, абиотикалық, антропогендік.

B) Абиотикалық, биотикалық, антропогендік.

C) Эдафикалық, биотикалық, физикалық.

D) Химиялық, климаттық, физикалық

Е) Абиотикалық, биотикалық, гидроэдафикалық.
$$$ 7

Қоршаған ортаның физикалық ластануына не жатады?

А. Шумен ластану

В. Батериялар мен ластану

С. Көмір қышқыл газбен ластану

D. Ауыр металлдар мен ластану

E. Вирустар мен ластнау
$$$ 8

Экологиялың фактор дегеніміз

А. ағза бейімдеушілік реакциялар ,не адаптациялар арқылы жауап беретін қоршаған ортаның кез-келген элемент немесе жағдайы

В. қоршаған орта факторлары

С. тірі ағзалардың ортаға әсері

Д. жауап жоқ

Е. ғарыштық биологиялық фактор
$$$ 9

Қоршаған ортаға адамның әртүрлі әсерлерінің жиынтығын экологиялық факторлардың қандай тобына жатқызады:

1. 
   Эдафикалық.
   
2. 
   Химиялық.
   
3. 
   Абиотикалық.
   
4. 
   Биотикалық.
   
5. 
   Антропогендік.
   

Есті адам әрекеті басты анықтаушы фактор болатын биофера дамуындағы кезең қалай аталады?

A. Социосфера.

B. Биосфера.

C. Ноосфера.

D. Техносфера.

Е. Агросфера.
$$$ 11

Геологиялық үрдістер мен тірі ағзалардың біріккен нәтижесі болып табылатын денелер.

A. Тірі зат

B. Биокості зат

C. Биогенді зат

D. Радиоактивті зат

E. Кості зат
$$$ 12

«Экология» терминінің авторы кім:

А) Аристотель.

В) Дарвин.

С) Павлов.

D) Геккель.

Е) Вернадский.
$$$ 13

Қай жылы алғашқы рет «Экология» термині қолданған:

А) 1726

В) 1866.

D) 1670.

Қай жауапта экологияның дұрыс анықтамасы берілген:

А) Тірі ағзалардың алуандылығын, олардың құрылымы, функциялары мен пайда болуын зерттейтін ғылым.

В) Өсімдіктердің ішкі, сыртқы құрылымы заңгерліктерін зерттейтін ғылым

D) Өз ара және қоршаған орта арасындағы қарым – қатынастарды зерттейтін.

Е) Тірі ағза функцияларын, ондағы жүретін процестерді зерттейтін ғылым.
$$$ 15

Экология пәні нені зерттейді?

А) Ағзаларды.

В) Түрлерді.

С) Экожүйелерді.

D) Жасушаларда.

Е) Ұлпаларды.
$$$ 16

Тірі ағзаларды ұйымдастырудың қандай деңгейін экология пәні зерттейді?

А) Жасуша.

В) Ұлпалық.

С) Молекулярлы.

D) Молекулярлы-жасуша.

Е) Популяционды-түрлік.
$$$ 17

Аутэкология – ненізерттейді?

А) Биоценоздар.

В) Биогеоценоздар.

С) Жеке дербестер, популяциялар.

D) Жеке дербестер, түрлер, популяциялар, биоценоздар.

Е) Ағзаларды.
$$$ 18

Демэкология – нені зерттейді?

А) Ағзаларды.

В) Түрлер, популяцияларды.

С) Популяцияларды.

D) Түрлерді.

Е) Бірлестіктерді.
$$$ 19

Синэкология – нені зерттейді?

А) Түрлерді.

В) Популяцияларды.

С) Бірлестіктерді.

D) Түрлер мен популяцияларды.

Е) Ағзаларды.
$$$ 20

1866 жылы ғылымға «Экология» терминін кім енгізді:

А) М. Мебиус.

В) Э. Геккель.

С) А. Тенсли.

D) В. Сукачев.

Е) И. Павлов.
$$$ 21

1877 ж ғылымға алғашқы рет «Биоценоз» терминін енгізген:

А) А. Тенсли.

В) Э. Геккель.

С) В. Сукачев.

D) М. Мебиус.

Е)Э. Зюсс
$$$ 22

Антропогенді ластануға төмендегілердің қайсы жатады?

A. Жанартаулар

B. Шаңборандары

C. Торнадо

D. Жерсілікнісі

Е. Автомобиль газдары, смог.
$$$ 23

Тірі ағзаны қоршайтын және онымен тікелей бөлігін атаңыз:

1. 
   Экологиялық фактор.
   
2. 
   Адаптация.
   
3. 
   Мекендейтін орта.
   
4. 
   Экологиялық қуыс.
   
5. 
   Орман.
   

Эволюция барысында ағзалардың қоршаған ортаға бейімделу қасиеті қалай аталады:

1. 
   Экологиялық фактор.
   
2. 
   Адаптация.
   
3. 
   Мекендейтің орта.
   
4. 
   Экологиялыққуыс.
   
5. 
   Орман.
   

Экологиялық факторларды қандай топтарға бөледі:

А) Kлиматтық, абиотикалық, антропогендік.

B) Абиотикалық, биотикалық, антропогендік.

C) Эдафикалық, биотикалық, физикалық.

D) Химиялық, климаттық, физикалық

Е) Абиотикалық, биотикалық, гидроэдафикалық.
$$$ 26

Бір ағзалардың екінші ағзаларға әсер ету жиынтығын қандай экологиялық факторлар тобына жатқызады:

А) Эдафикалық.

В) Климаттық.

С) Абиотикалық.

D) Биотикалық.

Е)Антропогендік.
$$$ 27

Ағзаларға әсер ететін бейорганикалық орта жағдайларының жиынтығын экологиялық факторлардың қандай тобына жатқызады:

1. 
   Эдафикалық.
   
2. 
   Химиялық.
   
3. 
   Абиотикалық.
   
4. 
   Биотикалық.
   
5. 
   Антропогендік.
   

Қоршаған ортаның абиотикалық факторларына жатқызады:

1. 
   Рельеф, климат, температура, жарық, ылғалдылық, судыңтұздылығы.
   
2. 
   Өсімдіктер жапырағының түсуі, топырақтын минералдық құрамы, ылғалдылық.
   
3. 
   Судын тұздылығы, балдырлар мен жануарлардың өлекселері, жарық.
   
4. 
   Атмосфераның газды құрамы, топырақ, ауа, су ластануы.
   
5. 
   Паразиттерден туындаған инфекциядан өсімдіктер мен жануарлардың өлімі.
   

Қоршаған ортаның биотикалық факторларына не жатады:

1. 
   А)Рельеф, климат, температура, жарық, ылғалдылық, судыңтұздылығы.
   
2. 
   Өсімдіктер жапырағының түсуі, топырақтын минералдық құрамы, ылғалдылық.
   
3. 
   Судын тұздылығы, балдырлар мен жануарлардың өлекелері, жарық.
   
4. 
   Атмосфераның газды кұрамы, топырақ, ауа, су ластануы.
   
5. 
   “Паразит – ие” қарым-қатынасы.
   

Қоршаған ортаның анторпогендік факторларына жатады:

А)Рельеф, климат, температура, жарық, ылғалдылық, судың тұздылығы.

В)Өсімдіктер жапырағының түсуі, топырақтын минералдық құрамы, ылғалдылық.

С)Судын ұздылығы, балдырлар мен жануарлардың қалдықтары, жарық.

4. 
   Атмосфераның кұрамының, топырақтың, ауаның, судың ластануы.
   
5. 
   “Паразит – ие” қарым-қатынасы.
   

Саластырмалы тұрақты экологиялық факторларға жатады:

А) Биоталықфактолар (мысалы, жыртқыштық).

В) Температура, ылғалдылық, жауын-шашындармөлшері.

С) Мұхиттың тұздық құрамы, тартылыс күші, күн сәулесінің тұрақтышамасы.

D) Азық пен жасырынатын жердің болуы.

Е) Жоғарыда көрсетілген бар жауап.
$$$ 32

Экологиялық факторлар тірі ағзаға қалай әсер етеді:

А) Бір уақытта және бір-бірінен оқшауланып.

В) Бір уақытта және бір-бірімен бірігіп.

С) Бір-бірімен бірігіп, бірақ белгілі кезекте.

D) Бір-бірінен оқшауланып және белгілі кезекте.

Е) Бір-біріненоқшауланып.
$$$ 33

Антропогенді экожүйелерге жатады:

A. Жасанды экожүйелер, урбоэкожүйелер

B. Агроэкожүйелер, урбоэкожүйелер

C. Ерекше қорғалатын аймақтар

D. Урбоэкожүйелер, гидроэкожүйелер

E. Агроэкожүйелер, гидроэкожүйелер
$$$ 34

Тұрақты даму білдіреді:

A. Тұрғындардың демографиялық өсуі

B. Экспоненциялды қисық бойынша қоғам дамуы

C. Еркін қоғам құрылуы

D. Өз қажеттіктерін қанағаттандыру

E. Табиғатпен бірге сау, жемісті өмірге адамдардың құқығы
$$$ 35

Организмдерге тікелей немесе жанама әсер ететін ортаның элементі қалай аталады?

А. экологиялық фактор;

В. биосфера;

С. абиотикалық фактор;

D. биотикалық фактор;

Е. антропогендік фактор.
$$$ 36

Қоршаған ортаға әсер етуші зиянды факторларға байланысты оның ластануын нешеге жіктеуге болады

А) 2

В) 3

Д)5

Табиғатты қорғау нені білдіреді?

A. Экологиялық жүйелер тепе-теңдігін сақтау

B. Қоршаған ортаны ластанудан қорғауға бағытталған жұмытар кешені

C. Ластанудан биосфераны және атмосфераны қорғау

D. Қоршаған орта тазалығы

E. Тазалау аппараттарын қолдана отырып, қоршаған ортаны қорғау
$$$ 38

Табиғатты пайдалану түрлері

A. Жалпы және жеке

B. Мемлекеттік және жеке

C. Жалпы және арнайы

D. Жалпы және Мемлекеттік

E. Мемлекеттік және арнайы
$$$ 39

Адамның өмір әрекетіне қажетті табиғи ресурстар

A. Азық-түліктер

B. Экологиялық

C. Энергетикалық.

D. Орман

Табиғи жағдайлар нені білдіреді:

A. Жергілікті жағдайлармен қолдану сипатының сәйкестігі

B. Табиғи жүйенің потенциялды қасиеті

C. Жергілікті жағдайлармен қолдану әдістерінің сәйкестігі

D. Бір күйден екінші күйге ауысу қабілеті

E. Табиғи орта факторларының, құбылытарының, объектілерінің байланысы
$$$ 41

Таусылмайтын табиғи ресурстарына жататындар

A. Өсімдіктер әлемі

B.Жер асты қойнауы

C. Топырақ

D. Ғарыштық, климаттық ,су

E. Жануарлар әлемі
$$$ 42

Климаттық параметрлерге жатады:

A. Қалпына келмейтін ресурстар

B. Қалпыне келетін реурстар

C. Қолданылатын ресурстар

D. Тасылатын ресурстар

E. Таусылмайтын ресурстар
$$$ 43

Ресурс сақтаушы технологияға жататын түр

A. Табиғи ресурстарды толық қолданушы

B. Рационалды табиғи қолданушы

C. Бейрационалды табиғи қолданушы

D. Мөлшері шектеуінде қалдықтардың қатал шектелуі

E. Өндіріс қалдықтарын қайталап қолданушы
$$$ 44

Табиғат құрамына өзіне тән емес құрамдарды енгізу:

D. Сараптама

E. Мутация.

$$$ 45

Экологиялық факторларды ата

А. абиотикалық,биотикалық,антропогендік

В. жер, атмосфералық ауа

С. жарық

Д. климаттық,эдафиялық,гидрографикалық

Е. температура
$$$ 46

Тіршіліксіз орта факторы

А. абиоталық

В. биотолық

С. антропогендік

Д. экологиялық

Е. дұрыс жауап жоқ
$$$ 47

Тіршілігі бар фактор қалай аталады

А. антропагендік

В. абиоталық

С. экологиялық

Д. климаттық

Е. дұрыс жауап жоқ
$$$ 48

Антропогендік-факторлар

А. тіршіліксіз орта

В. тіршілігі бар орта

С. адамның шаруашылық қызмет қаракетінен тікелей немесе жанама түрде туындайтын фактор

Д. өсімдіктер мен жануарлар тіршілікгіне тікелей байланысты

Е. дұрыс жауабы жоқ
$$$ 49

Климаттық факторларға не жатады

А.жарық, қысым, температура, ылғалдық,т.б

В. жауын-шашын,фотосинтез

С. магниттік,температура, жауын-шашын

Д. тығыздық, қысым

Е. өсімдіктер,бактерия
$$$ 50

Экожүйе деп қандай жүйені айтады

А. жарық,қысым,температура, ылғалдық,т.б

В. жауын-шашын,фотосинтез

С. магниттік,температура, жауын-шашын

Д. тығыздық,қысым

Е. тірі организмдердің қоректен,өсіудің тарихи қалыптасқан жүйе
$$$ 51

Топырықтану ғылымының негізін салған жаратылысты зерттеуші

А. Ч.Дарвин

В. Н.Вавилов

С. Э.Геккель

Д. В.Докучаев

Е. В.Сукачев
$$$ 52

Көлем бойынша құрғақ ауаның құрамы

А. N-8%,O₂-1%,CO₂-03%,1% инертті газ

В. N-78%,O₂-21%,CO₂-0.03%,1% инертті газ

С. N-78%,O₂-21%,CO₂-5.03%,1% инертті газ

Д. N-78%,O₂-2%,CO₂-0.03%,1% инертті газ

Е. N-88%,O₂-21%,CO₂-0.03%,1% инертті газ
$$$ 53

Биосфера неден тұрады

А. атмосфера,тропосфера,литосфера

В. литосфера,гидросфера,ионосфера

С. атмосфера,гидросфера,литосфера

Д. а және в жауаптары дұрыс емес

Е. барлығы дұрыс
$$$ 54

Нооэкология нені зерттейді

А. әртүрлі ұйымдастыру деңгейіндегі экожүйелерді

В. ағзалардың қоршаған ортамен қарым-қатынасын

С. экологикалық дүниелерді биосфералық деңгейді зерттеу

Д. судағы тіршілік ортас

Е.адам қоғам табиғат арасындағы проблемаларды шешуді зерттейді
$$$ 55

Адамның өзара қарым-қатынасы неше кезеңге бөлінеді

А. 3

В. 4

Д. 6

Демэкология нені зерттейді

А. түр

В. популяция

Д. нәсіл

Әлеуметтік экология қандай жүйені зерттейді

А. ағза-қоршаған орта

В. экожүйе

С. экожүйе емес

Д. адам –мекен ету орта

Е. қоғам-қоршаған орта
$$$ 58

Биосфера грекше аударғанда «биос» қандай мағынаны білдіреді

А) су

В) топырақ

Д) өмір, тіршілік

Е) қатты
$$$ 59

Вернадский В.И. бойынша биосфера құрылымы-олар:

А. Тірі, белсенді, кості, биокості зат, адам өсімдікті зат.

В. Кості, биокості, биогенді, тірі зат.

С.Өсімдіктер, жануарлар, бактериялар, балдырлар, микроағзаларү

D.Продуценттер, консументтер, редуценттер.

E. Тірі өат, биогенді зат, кості зат, биокості зат, өсімдікті зат.
$$$ 60

Биосфера жер қабықшаларының бірі болып табылады және жасы бойынша:

A. Ең көне

B. Жердің бір уақытта түзілген барлық қабықшаларына тең

C. Жер қабықшаларындағы ең жасы

D. Гидросферадан үлкен.

E. Литосфераға дейін түзлген.
$$$ 61

Биосфераның ең бірінші заманы қалай аталады?

А. Мезозой

В. Протерозой

С. Кайнозой

Д. Архей

Е. Полезой

$$$ 62

Ноосфера терминін алғаш қолданған ғалымдар?

А. Сеченов және Докучаев

В. Э. Леруа және П. Тейер Шарден

С. Вернадский, Э. Ларуа

Д. Павлов және Меченков

Е. барлық авторлар алғаш қолданған
$$$ 63

Абиотикалық фактор қалай бөлінеді?

А. Климаттық , аймақтық және гидрографиялық

В. Биологиялық және биогеохимиялық

С. Химиялық және физикалық

Д. Локольді, регеональді және ғаламдық

Е. Барлығы дұрыс
$$$ 64

Биосфераны жан-жақты ғылыми тұрғыдан толық зерттеп оның теориялық негізін салушы кім?

А. Ж.Б. Ламарк

В. В.В. Докучаев

С. В.П. Семенов

Д. В.И. Вернадский

Е. дұрыс жауап жоқ
$$$ 65

Биосфера қандай қабаттардан тұрады?

А. қосалқы, экологиялық, гигиеналық

В. атмосфера (газ күйінде), гидросфера (су), литосфера (қатты қабат)

С. жылы, суық

Д. биологиялық, химиялық

Е. тірі организмдер мен өлі табиғат
$$$ 66

Заттар айналымы неше үлкен топтан тұрады?

А. ұзын, қысқа айналым

В. оттекті, азоттық айналым

С. екі кіші, үлкен айналым

Д. көміртек, фосфор айналымы

Е. газдар айналымы
$$$ 67

Жердің ғаламдық экожүйесінің ең ірісі не?

А. атмосфера

В. гидросфера

С. литосфера

Д. биосфера

Е. Ноосфера
$$$ 68

В.И.Вернадский қай заттарды биогенді деп атады?

A. Тірі ағзалардың салыстырмаыл құрамы

B. Ағзалардың тізбекті топтары

C. Құрылуында тірі ағзалар қатыспайтын заттар

D. Продуцентер-редуценттердің тізбекті қатарлары арқылы энегияның таралуы

E. Тірі ағзалармен жасалған заттар
$$$ 69

В.И.Вернадский іліміне сәйкес, биосфера келесі құрылымдардан тұрады?

A. Тірі мен тірі емес

B. Биокості

C. Тірі кості, биокості, биогенді

D. Кості және органикалық

Е. Органикалық және бейорганикалық
$$$ 70

Оттегі айналысының жылдамдығы:

А. 2 млн. жыл

В. 2000 жыл

С. 100 жыл

D. 1 млрд. жыл.

E. 300 жыл
$$$ 71

Көмірқышқыл газының айналыс жылдамдығы

А. 2 млн. жыл.

В. 2000 жыл.

С.100 жыл

D. 1 млрд. жыл.

E. 300 жыл
$$$ 72

XIX ғасырдың басында ғылымға «биосфера» түсінігін енгізген француз жаратылыстанушысы кім?

А. Э.Зюсс

В. В.И.Вернадский

С. Ж.Б. Ламарк

Д. В.В.Докучаев

Планетадағы ағзалардың барлық жиынтығын В.А. Вернадский қалай атады

А. Өлі зат

В. табиғат

С. экотоп

D.биотоп

Биосфералық-планеталық құбылыстардың космостық сәулеленумен, негізінен күн радияциясымен байланысын асыру функциясы

А. Энергетикалық функциясы

В. Газдық функциясы

С. Концентрациялық функциясы

D. тасымалдаушы функциясы

Е. Орта түзуші функциясы

$$$ 75

Газдардың миграциясы мен өзгерісін жүзеге асыра отырып, биосфераның газдық құрамын қамтамасыз ететін функциясы

А. Энергетикалық функциясы

В. Газдық функциясы

С. Концентрациялық функциясы

D. тасымалдаушы функциясы

Е. Орта түзуші функциясы
$$$ 76

Ауырлық күшіне қарсы, горизонталды бағытта заттардың тасымалдануы жүзеге асырылатын функция

А. Энергетикалық функциясы

В. Газдық функциясы

С. Концентрациялық функциясы

D. тасымалдаушы функциясы

Е. Орта түзуші функциясы

$$$ 77

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының )ВОЗ) анықтамасы бойнша денсаулық дегеніміз

А. Адамның өмірі

В. Бұл тек аурудың болмауы емес, ол толық физикалық, психологиялық және әлеуметтік қолайлылық

С. психологиялық және әлеуметтік қолайлылық

D. Бұл тек аурудың болмауы

Е. Дені саудың-жаны сау

$$$ 78

Тек маңызды шаруашылық ресурсы ғана емес, ол биосфераның тіршілік етуінің басты шарты болып табылатын ...................

А. биоалуантүрлік

В. Жабайы түр

С. түрлер

D. биотүрлер

Е. Дара түрлік
$$$ 79

Биосферада қандай заттар айналымы өтеді ?

А. органикалық заттардың айналымы;

В. энергия ағымы;

С. судың айналымы;

D. газдар мен шөгінді заттар айналымы;

Е. анорганикалық заттардың айналымы.
$$$ 80

Биосфера грекше аударғанда «биос» қандай мағынаны білдіреді

А) су

В) топырақ

Д) өмір, тіршілік

Е) қатты
$$$ 81

Үлкен айналымды басқаша қалай атауға болады

А) биологиялық

В) геохимиялық

С) химиялық

Д) биогеохимиялық

Е) биохимиялық
$$$ 82

Заттардың айналымы қалай бөлінеді?

А. Локольді, регеональді және ғаламдық

В. Биологиялық және биогеохимиялық

С. Химиялық және физикалық

Д. Биологиялық және физикалық

Е. Дұрыс дауап жоқ