5В071100 «Геодезия және картография»

1 Өлшеу әдістерінің жіктелуі

2 Өлшеммен салыстыру әдісінің түрлері

Лекцияның қысқаша конспекті

Өлшеу әдістері былайша жіктеледі.

А) Өлшеу нәтижесін алудың жалпы амалдары бойынша:

1. 
   тура әдіспен өлшеу – тура өлшеу кезінде жүзеге асырылады;
   
2. 
   жанама әдіспен өлшеу – жанама өлшеу кезінде жүзеге асырылады;
   

1. 
   контактты әдіспен өлшеу - өлшеу құралының сергіш элементі объектімен контактта болады (дене температурасын термометрмен өлшеу)
   
2. 
   контактсыз әдіспен өлшеу - өлшеу құралының сергіш элементі объектімен контактта болмайды (объектке дейінгі қашықтықты радиолокатормен өлшеу, домна пешінің температурасын пирометрмен өлшеу).
   

1. 
   тікелей бағалау әдісі;
   
2. 
   өлшеммен салыстыру әдісі.
   

құралының көрсетуі бойынша анықтайды (термометр, вольтметрдің). Бұл өдіс бойынша өлшеу жылдам жүргізіледі, бірақ оның дәлдігі шектеулі б.т.

• 
  қарсы қою әлісі;
  
• 
  дифференциалдық әдіс;
  
• 
  нольдік әдіс;
  
• 
  сәйкес келу әдістері;
  
• 
  орнын басу әдісі.
  

Дфференциалдық әдісте шаманың мөлшері өлшенетін мөлшерге жуық болуы керек болса, нольдік әдістің жақсы жері - өлшенетін мөлшерден көп есе аз өлшемді қолдануға болады. Мысалы, рычагты таразыда 1 кг-дық гирямен 100, 1000 кг және одан да үлкен массаны теңестіруге болады.

Бұл принцип штангенциркульдің нониусын құрудың негізіне қойылған. Совпадение әдісі уақыт сигналдарын қабылдау кезінде, биениені интерференцияны, стробоскоп эффектін пайдалану кезінде қолданылады.

1 Өлшеу әдістері қандай сипаттары бойынша жіктеледі?

2 Өлшеммен салыстыру әдісінің қандай түрлері кездеседі?

Ұсынылатын әдебиеттер:

1 Основы стандартизации, метрологии, сертификации и менеджмента качества. Под общей редакцией К.А. Тазабекова. - Алматы, 2003. - 450 с.

2 Крылова Г.Д. Основы стандартизации, сертификации и метрологии - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 1999. – 711 с.