№6 ДӘріс қазақстанның климаттық жағдайы. Негізгі климаттүзуші факторлар. Климаттық жағдайлар

Циркуляциялық фактор

• 
  Циркуляция процестері атмосфералық қысымның біркелкі бөлінбеуіне, жер бетінің әртүрлі физикалық қасиеттеріне, рельефтің сипатына, ауа температурасының күрт контрастына, радиациялық тепе-теңдікке және басқаларға байланысты.
  
• 
  Жылдың әртүрлі маусымдарында Қазақстан аумағына ауа массаларының үш түрі тән - арктикалық, қоңыржай ендіктер және тропикалық.
  

Атмосфераның айналымы - жер бетіндегі ауа ағындарының жиынтығы. Ауа ағындары ондаған және жүздеген метрден жүздеген және мыңдаған шақырымға дейін өзгереді (мұндай қозғалыстар жергілікті желдер жасайды), бұл тропосферада циклондар, антициклондар, муссондар мен сауда желдерінің пайда болуына әкеледі.

• 
  Атмосфераның айналымы - жер бетіндегі ауа ағындарының жиынтығы. Ауа ағындары ондаған және жүздеген метрден жүздеген және мыңдаған шақырымға дейін өзгереді (мұндай қозғалыстар жергілікті желдер жасайды), бұл тропосферада циклондар, антициклондар, муссондар мен сауда желдерінің пайда болуына әкеледі.
  
• 
  Атмосфераның жалпы айналымы - континенттер мен мұхиттардың немесе бүкіл жер шарының масштабында көрінетін ауа массаларының жабық ағымдар жүйесі. Атмосфераның жергілікті айналымы белгілі бір аймақтың физикалық-географиялық жағдайымен анықталады. Оларға желдер, таулы-алқапты желдер және басқалар жатады.
  

Ауаның қозғалысы неғұрлым тығыз суық ауа шығаратын жоғары қысымды аудандардан, атмосфералық қысымы төмен жылы жерлерге өтеді. Температура әр түрлі ендіктерде жер беті күнмен әр түрлі жылынады және жер беті әртүрлі физикалық қасиеттерге ие, әсіресе оның құрлық пен теңізге бөлінуіне байланысты. Сонымен қатар, ауаның қозғалысына жердің өз осіне айналуы және оның бетінің біртекті еместігі әсер етеді, бұл ауаның топыраққа үйкелуіне және оның әуестенуіне әкеледі. Жер атмосферасындағы барлық айналым процестерінің бастапқы энергия көзі - күннің сәулелі энергиясы. Атмосфера айналымының энергиясы үнемі үйкеліске жұмсалады, бірақ күн сәулесінің әсерінен үнемі толықтырылып отырады.

• 
  Ауаның қозғалысы неғұрлым тығыз суық ауа шығаратын жоғары қысымды аудандардан, атмосфералық қысымы төмен жылы жерлерге өтеді. Температура әр түрлі ендіктерде жер беті күнмен әр түрлі жылынады және жер беті әртүрлі физикалық қасиеттерге ие, әсіресе оның құрлық пен теңізге бөлінуіне байланысты. Сонымен қатар, ауаның қозғалысына жердің өз осіне айналуы және оның бетінің біртекті еместігі әсер етеді, бұл ауаның топыраққа үйкелуіне және оның әуестенуіне әкеледі. Жер атмосферасындағы барлық айналым процестерінің бастапқы энергия көзі - күннің сәулелі энергиясы. Атмосфера айналымының энергиясы үнемі үйкеліске жұмсалады, бірақ күн сәулесінің әсерінен үнемі толықтырылып отырады.