6-сынып Ұбт адамзат тарихы дамуының ең алғашқы кезеңі? Тас дәуірі
жүктеу/скачать 1,15 Mb.
|
Орталық кеңес. Сарматтардың қоғамдық басқару құрылымы Әскери демократия. Сарматтарда шыныдан жасалған ыдыстарды Шығыс елдерден алғызды. Сарматтардың торсық, саба сияқты ыдыстары жасалынған материал Балшық. Сарматтарда көп өсірілген мал түрі Жылқы, қой. Сарматтар өміріндегі қосымша кәсіп Аңшылық. Сарматтардың Бесоба қорымына жерленген Абыз әйелдер. Сарматтардың абыз әйелдер жерленген қорымы Бесоба. Савромат обаларының ішкі құрылымы көбінесе Ағаштан жасалған. Савромат қабірінің пішіні. Әр пішінді. Савромат ескерткіштерінің зерттелген қорымы Сынтас. Үш савромат жауынгері жерленген қорым. Сынтас. Савроматтардың Сынтас ескерткіштерінен табылған Сүйек қасықтар. Соңғы сармат кезеңінің Атырау облысы Жылыой ауданынан табылған ескерткіші Аралтөбе. Атырау жеріндегі сарматтардың Аралтөбе ескерткіші табылған аудан Жылыой. Көсемнің қару-жарағы, абыз асатаяғы табылған сармат ескерткіші Аралтөбе Сарматтар өмірінде әлеуметтік теңсіздік болғандығын дәлелдейтін. Археологиялық ескерткіштер Сарматтардың өздері жасамай, шығыс елдерінен алғызған заттары. Шыны ыдыстар Темір дәуірінің бөліну кезеңі. 2-ге Ерте темір дәуірі кезеңі Б.з.б. VIII ғ-б.з.б. ІІІ ғ. Мөлшермен кейінгі темір дәуірі б.з.б. ІІІ ғ- б.з. VI ғасыры Қазақтың даласын Шығыстан батысқа қарай бөліп жатқан аласа таулар желісі. Сарыарқа Сарыарқаның Шығысынан қоршаған тау сілемдері Тарбағатай Ежелгі заманда Сарыарқаның орталығын мекендегендер Исседондар Ежелгі заманда Сарыарқаның шығысында тұрған Аримаспылар Көшпелілердегі күзгі жайылым Күзеу Орталық Қазақстандағы ерте темір дәуірінің ескерткіштері «Мұртты қорғандар» Сарыарқаның ерте темір дәуірі ескерткіштері Тасмола мәдениеті Ерте темір дәуірі ескерткіші Тасмола мәдениетінің табылған ауданы Екібастұз Тасмола мәдениетін қалдырған тайпалар Исседон «Мұртты» обалардың бөліну түрі 4-ке «Мұртты обалар» көп тараған аймақ Орталық Қазақстан Орталық Қазақстандағы Тасмола мәдениетінің ерекшелігі Адам мен жылқы қатар жерленген Геродот жазбасындағы савроматтардың «биік таулардың бауырында» тұрған көршілері. Аргиппейлер Аргиппейлердің шығысқа қарай орналасқан көршілері Исседондар «Ақ жалды жүйрік аттардың иелері» деп аталған тайпа Аргиппей Солтүстік Қазақстан тұрғындарының көшпелі өмір салтына ауысқан уақыты б.з.д, І мың жылдықтың басы Ерте темір дәуіріне жататын Есілдің оң жағындағы зерттелген бекініс – қалашық. Ақтау Ерте темір дәуіріне жататын қоныс Қарлыға Ерте Темір дәуірінің Ақтау бекініс қалашығы орналасқан жер Есілдің оң жағалауы Ерте Темір дәуірінің қонысы Бөркі Ерте Темір дәуірінің қонысы Кеңөткел Солтүстік Қазақстан жеріндегі алғашқы сақ заманына жататын зерттелген обалар. Бірлік, Алыпқаш Шығыс Қазақстан аумағын ертеде мекендеген Аримаспылар Зайсан ауданы жерінде патша қорғандарының ең көп шығарылған жері Шілікті ескерткіштері 13 қола жебе табылған қорған Шілікті Қазақстан аумағындағы ең көне б.з.б. VIII ғ. жататын патша жерлеу орны ескерткіштері Шілікті Шығыс Қазақстанның ерте темір дәуірінің б.з.б. V-IV ғ. аралығын қамтитын кезеңі. Берел кезеңі Берел қорымдарының орналасқан жері Катоқарағай ауданы Жайпақ түпті қыш ыдыстар тән мәдениет Берел мәдениеті 1998-1999 жылдары Берел кезеңінің №11 обасын ашқан археолог З.Самашев Бұзылмай сақталған 13 жирен ат табылған темір дәуірінің қорғаны Берел Берел қорымынан табылған обалар саны 40-тан астам Жетісудағы үйсін мәдениетіне ұқсас ескерткіштер табылған өңір Тарбағатай теріскейі Сақтар туралы «олардың бәрі ақкөл және уәдеге берік» деп жазған Стробон б.з.б. VII-VI ғасырда шыққан өнер Аң стилі Көшпелілердің әскери қару-жарақтарының ерекшелігін жазған А.Македонскийдің тарихшысы. Аррион Сақ жауынгерлерінің темір қару жарағы мен сауыт сайманы табылған жер Шірік-Рабат Сақтар құрамына кірген тайпалар Аримасны, аргиппей, исседон Аттар өз иесін жорыққа апара жатқандай, әскери дайындықпен көмілген қорған Үлкен Берел Ерте темір дәуірінде арнаулы рулық зираттар орналасқан жер Қыстау маңы Темір дәуірінде кең тараған салт-дәстүр Аттарын бірге көму Ежелгі тайпалар сыйынды Көк тәңірге. Адамның сыртқы пішінін зерттейтін ғылым Антропология. Қола дәуірінде Қазақстан аумағын мекендеген тайпалар Андроновтықтар. Қостанай жеріндегі Алексеев қорымынан табылған адамның бет пішінін жасаған антрополог. М.Герасимов Қазақстан жеріндегі сақтарда моңғолоидтық белгілер басым өңір. Солтүстік және Шығыс Қазақстан. Жетісу жеріндегі ежелге үйсіндердің мүсіндік бейнесін жасаған Герасимов. 7-сынып ҰБТ Ұлы жібек жолының қызмет ете бастаған уақыты б.з.д. ІІ ғасыр. Біздің жерімізде ерте орта ғасырларда ірге тіккен алғашқы феодалдық мемлекеттердің бірі – Түрік қағанаты. Түрік қағанатының алғашқы қағаны – Бумын. Қандай оқиғадан кейін Бумын Түрік қағанатының билеушісі болды – Жүжонды жеңген соң. «Теле» сөзінің мағынасы – Түрік. Түріктердің шаруашылығы – көшпелі және жертөлелі көшпелі мал шаруашылығы. «Түрік» этнонимі бірінші рет деректерде қашан кездесті – 542ж. Бумын елді қай кезеңде басқарды – Түрік кезеңінде. Түрік қағанатының екіге бөлінген уақыты – 603ж. Батыс Түрік қағанатының астанасы – Суяб. «Он-оқ бұдын» деп аталған мемлекет – Батыс Түрік қағанаты. Батыс Түрік қағанатына енген – нушибилер мен дулулар. Батыстағы елдерді жаулап алуды ойлаған Батыс түрік қағаны – Тон. Батыс Түрік қағанатының билеушісі Тон қаған – Орта Азиядағы басқару жүйесін қайта құрды. Батыс Түрік қағанатының жазғы ордасы – Мыңбұлақ . Салық жинауға жергілікті адамдарды бекітіп, оларға «селиф» деген атақ берген қаған – Тон. Батыс Түрік қағанатында ябғу, шад, елтебер атағы кімдерге берілген – Қаған руынан шыққандарға. Батыс Түрік қағанатында «қара бұдындар» деп кімдерді атаған – қарапайым халықты. Батыс Түрік қағанатында сот істерін атқарушылар – бұйрықтар мен тархандар. «Тат» сөзінің мағынасы – Құл. Түркеш қағанатының мерзімі – 704-756жж. Түркеш қағанатының алғашқы қағаны – Үшлік. Түркеш қағанаты бөлінген аймақ саны – 20. Арабтар «сүзеген» деп атаған қаған – Сұлу. Түркештердің күшейген кезі – Сұлу кезінде. 751ж. Қытайлар мен арабтар арасында шайқас өткен жер – Атлах. Атлах шайқасынан кейін – Қытайлар Жетісудан біржолата кетті. Түркештердің Күнгет қаласы қай жерде орналасқан – Іле. Қарлұқ қағанаты: 756-940 VIIғ. басындағы Қытайдың «Танышу» хроникасында көрсетілген қарлұқтардың құрамындағы тайпалар – Бұлақ, Жікіл, Ташлық. Араб тарихшысы әл-Марвазидің айтуынша, қарлұқтар құрамында – тоғыз тайпа болған. Алтай тауынан Балқаш көліне дейінгі аралықты мекендеген – қарлұқтар. IX ғасырдың басында қарлұқтар жеңілген ел – Ұйғыр қағанатынан. Ұйғыр қағантын жеңген – қырғыздар. Қарлұқ жерінде 25 қаланың болғандығын жазған ғұлама – «Худуд әл-алам» Жүсіп Баласағұни. Оғыз мемлекетінің өмір сүрген уақыты – IХғ. аяғы - XIғ. басы. Оғыз мемлекетінің астанасы - Янгикент. Оғыздар құрамындағы тайпа саны – 24. Жабғудың «инал» атты мұрагерін тәрбиелеуші – Атабектер. Оғыздардағы әскербасы – сюбашы. 965ж. оғыздар хазарларға қарсы әскери одақ құрды – Русьпен. Оғыз мемлекетінің күшеюіне үлес қосқан – Шахмәлік. Шахмәліктің Хорезмді жаулап алған жылы – 1041ж. Жабғудың кеңесшілерін қалай атаған – Күл-еркіндер. Оғыздарды әлсіреткен - қыпшақтар. Оғыздардың күз айларында Ұлытау баурайында көшіп жүргенін айтқан ғұлама – әл-Бируни. Түркістан аймағындағы оғыздардың елтірі беретін қойларды өсіретнінін жазған – ибн-Хаукәл. Қимақтар құрамында болған ең ірі және күшті тайпа – Қыпшақтар. Х ғасырда Қимақтарда тараған дін – Ислам. VII ғасырлардың басында Қимақтар мекендеген аймақ – Монғолияның солтүстік-батысы. Қимақтардың орталығы – Имақия. Қимақтардың екінші астанасы орналасқан көл – Алакөл. Х ғасырдың 2-ші жартысында қимақтардың жеріне шабуыл жасаған мемлекет – Қарахан. Сайрам қаласының қытай жылнамаларындағы атауы – Испиджаб. VI-IX ғасырларда Қазақстанда қалалық мәдениет дамыған өңір – Оңтүстік Қазақстан. Киіз үй туралы деректер кездесетін елдер – Араб, Қытай. «Соғдылардың Түркістан мен Жетісуға қоныс аударуы саудаға байланысты» деп айтқан зерттеуші – Бартольд. Түркештер қажетті киімдердің барлығын – өздері тікті. Қала тұрғындарының арасында қыш құмыра жасау өнерінің жақсы даму себебі – Қала тұрғындары бір жерде тұрақты өмір сүрді. Ұлы Жібек жолының маңызы – халықаралық саудаға әсер етті. VII-VIII ғасырларда басталып бітпей қалған ғимарат – Ақыртас. Қазақстан мен Қарақалпақстан шекарасы арасында орналасқан ғимарат – Білеулі ғимараты. VI-IX ғасырларда салынған Мырзашөл сардобосының жобасы – Киіз үйге ұқсас. VII ғасырдың аяғы - VIII ғасырдың басында салынған Будда дінінің ғибадатханасы табылған орта ғасырлық қала – Ақбешім(Оңтүстік Қазақстан). Баба-Ата қаласының орнынан табылған қолданған ғибадатхана осы діннің архитектуралық құрылысы – Ислам. Қағаз, қаламды қолданған орта ғасырлық тайпа – Қимақтар. Көне түрік тіліндегі жәдігерлердің саны – 200. Түрік жазба әдеби ескерткіштерінің ішіндегі ең көрнектісі – «Күлтегін», «Тоныкөк». VII-IX ғасырларға жататын әдеби шығармалар – «Қорқыт ата», «Оғызнама». «Қорқыт ата», «Оғызнама» шығармалары қағазға түсе бастады – IX ғасырдан бастап. Қорқыт атаның туған жері – Қазақстан(Қызылорда). Қорқыт ата кітабы – 12жырдан тұрады. «Оғызнаманы» XVII ғасырда толық жазып қалдырған – Әбілғазы хан. Қарахан мемлекеті өмір сүрді – 942-1212жж. Қарахан мемлекетінің негізін салушы – Сатұқ Боғра хан. Қарахан мемлекетін құруда басты рөл атқарған тайпа – қарлұқ. Жер иеленушілер аталды – ихтадар. 960 жылы ислам дінін мемлекеттік дін деп жариялаған – Қарахан мемлекеті. Батыс хандықтың орталығы – Самарқан. Қарахан мемлектетін Хорезм шахы Мұхамед құлатқан жыл – 1212ж. Қарахандардың жылқы малына ерекше көңіл бөлгендігін айтқан – Ж. Баласағұн. Қарахан дәуірінің ескерткіштері – Айша бибі, Бабаджа -қатын кесенелері. Наймандардың негізгі мекендеген жерлері – Монғолияның орта және батыс аудандары. VIIғ. Орхон өзені мен Алтай тауының аралығында өмір сүрген – найман. Найман монғолша – сегіз. Найман мемлекетінің астанасы Балықты қай өзеннің бойында орналасқан – Орхон. Керейіт мемлекетінің орталығы – Битөбе. Керей мемлекетінің шарықтау кезеңі – Маркус Құршақсыз ханның кезі. «Монғол жеріндегі IX-XIIIғ. өмір сүрген керейлер күшті дамыған ел» деп айтқан тарихшы – Рашид ад-Дни. Найман мен Керейлердің мемлекеттік билік жүйесінде жақсы дамыған – Іс-қағаздарын жүргізу. Керейлердің батыс жағындағы көршісі – наймандар. Керейлерде малдың басты түрі – Жылқы мен қой. Қарақытай мемлекетін құрған орталық-азиялық тайпа – Қидандар. 1125-1212жж. Жетісуда өмір сүрген тайпа – Қарақытайлар. Қарақытайлар мекендеген жер – Солтүстік Қытай. Хғ. қидандар бөлінген мемлекет – Ляо мемлекеті. Қарақытайлардың мемлекет басшысы – гурхан. Ялюй Дашы 1143 жылы қаза болған соң билікті қолына алған – Әйелі. Ходжент жанында Қарахан әскеріне соққы берген жылы – 1137ж. 1208 жылы Қарақытайларды Шығыста жеңген – Наймандар. Б. з IV ғасырдың жазба деректеріндегі қидан тілі – Монғол. Қарақытай мемлекетінде билікке келген әйел адамға қойылатын талап – Хан тұқымы болу. «Қыпшақтар даласы» атанған аймақ – Алтайдан Еділге дейін. Қыпшақ тайпаларының ішіндегі ең беделдісі – бөрілер. XIIғ. бастап қыпшақтар Арал маңына билік жүргізгенде олардың құрамында юолғандар – қаңлылар, қарлұқтар. Қыпшақтар орыс деректерінде – «половшылар». «Қаңлылар қыпшақша сөйлейді екен» дегенді айтқан саяхатшы – Плано Карпини. Қыпшақ хандығының сол қанатының орталығы – Сығанақ. Қыпшақ тіліндегі «яланкуг» – құл. Жібек жолына «Ұлы» сөзінің қосылуы – Шығыс пен Батысты байланыстырды. Қытай жазба деректеріндегі б.з.б. II-Iғ-да Қытай өкіметімен қарым-қатынаста болған ел – Үйсін мемлекеті. Жібек жолының басы басталған жер – Хуанхэ өзенінің аңғары. Қытай елінен батыс елдеріне жібек таси бастаған уақыт – б.з.б. Iғ. ортасы. Жібек сатуда Қытай мемлекетімен бәсекеге түскен ел – Соғды. Жібек жолының Жапонияда жібек сататын орындар болуының дәлелі – ғибадатханада соғды тіліндегі қолжазбаның сақталуы. Византия шеберлерінің қолынан шыққан күміс құмыралар табылған қала – Талғар. Жібек жолында валюта ретінде - Жібек жүрді. Жібек жолының халықаралық қарым-қатынас жағынан жандана бастаған кезі- б.з.д II ғ-ң ортасы. Сауда жолына байланысты 568 ж дипломатиялық келісімжасасқан елдер - Түрік Византия. Ұлы Жібек жолының Шығысқа шығатын басты қақпасы Жетісу. Буддизм дінінің тараған аймағы Оңтүстік Қазақстан. Жібек жолының солтүстік шығыс бағытымен моңғолияға,Мөңке ханға барып қайтқан Рубрук. X-XII ғ-да 37 қала орналасты ОңтүстікҚазақстан. Орта ғасырда қалалардың топтаса орналасқан жері Оңтүстік Қазақстан. Қалалық отырықшылық мәд-тің тағы бір қанат жайған жері Оңтүстік Батыс жетісу. Қалалық мәд-тің дамыған уақыты X-XII ғасыр. Орта ғасырдағы көпестер қаласы Тараз. X-XII ғ-да қалалардағы құрылыс салудағы жаңалық мешіттердің пайда болуы. Тараз қаласының маңындағы Айша бибі кесенесісалынған уақыт X-XII ғасыр. Орта ғасырлардағы ірі діни құрылыстар Мешіт. Қала тұрғындарының арасында әр түрлі діни наным-сенімдердің болғандығы анық байқалады-Жетісуда. Ислам діні Орта Азия мен Қазақстанға ене бастады Арабтардың жаулап алуынан. Арабтардың «дін үшін соғыс» ұранымен көрші елдердіжаулап ала бастауы 633ж. Кутейба ибн муслимнің Шашты басып алған жылы 714ж. Арабтардың Орта Азияның бірқатар аймақтары мен Қазақстанның оңтүстігіне басып кірген уақыты 737-748ж. Қарахан мемлекетінің билеушісі Мұса Боғра Исламды мем-к дін етіп жариялады - 960ж. X ғасырда ислам дінін мем-к дін етіп жариялады - Қарахан мем-ті. Қазақ жеріндеғылым мен білім салаларың дамуына ықпал етті - Ислам діні. Оңтүстік Қазақстан ислам діні кең түрде дами бастады - X ғасырда. X ғасырдан бастап әдеби-ғылыми шығармалар жазған тіл - араб тілі. Махмұт Қашғаридің үш кітаптан тұратын белгілі еңбегі - «Түрік тілдерінің сөздігі».(«Диуани лұғмат ат-түрік»). Түрік тайпалары сөздерінің жиынтығы болып табылатын еңбек - «Түрік тілдерінің сөздігі».(«Диуани лұғмат ат-түрік»). Махмұт Қашғари«Түрік тілдерінің сөздігі».(«Диуани лұғмат ат-түрік») еңбегін жазудан бұрын түгелге жуық аралап шықты - түріктердің елі мен жерін. Н.А.Басқақовтың айтуынша Махмұт Қашғари«Түрік тілдерінің сөздігі»еңбегін жазуда аталған саладағы зерттеушілердің көшбасшысы болған - түрік тілдерінсалыстыра зерттеу. «Араша , тәжікше кітаптар көп ,ал бұл біздің еліміздегітұңғыш даналық жинақ» деп айтылған-Жүсіп Баласағұнның еңбегі-Құтадығу білік. Жүсіп Баласғұни дүниеге келді - Шу бойы(Баласғұн қаласы ). Терракато ол - оюланған кірпіш. Ірі және кіші қалалардың көп шоғырланған жері - Сырдария,Шу,Талас бойы. Ежелгі түрік Әліпбиінің әріп саны - 25. «Жастығыма бейнет бер,Қартайғанда дәулет бер» деп айтқан - Жүсіп Баласағұнның «Құтадығу білікте». Жүсіп Баласағұннға «Құтадығу білік» еңбегі үшін Арсылан ханның берген лауазымы - Ұлы хас хаджип. VIII-XI түрік жазуын ығыстырды - Ислам дінінің Ықпалы және араб жазуы. Ахмет Иүгнекидің «Ақиқат сыйы» еңбегі жазылған тіл - түрік. Поэзиядағы сопылық ілімнің насихатшысы - Қожа Ахмет Яссауи. Қожа Ахмет Яссауидің Бұқарада білім алған ұстазы - Юсуф Хамадани. Яссауидің ұстазы - Арыстан баб. XI ғ-да түркі тілдес халықтардың алғашқы ақсүйектер әдебиетінің ескерткіші - «Құтадығу білік». X-XI ғ-да Жетісу жерінде салынған мешіт - Боран мұнарасы. Бабаджа-қатын кесенесі салынған уақыт - X-XI ғ. Отқа табыну қасиеті байланыстырылды - Ұмай анамен. Ислам дінін уағыздаушы ел ішінде хакім ата атанған - Сүеймен Бақырғани. Әл-Фараби Отырар қаласында білім алған тіл - қыпшақ тілі. Түрік қағанаты мен Византия мемлекеті қай елге қарсы одақ құрған - Иранға. XI-XIIғ жататын «қоржын үй» табылған қала - Құйрықтөбе. 1217ж Хорезм шахы Мұхамед Текеш қай қалада теңге соқтырды - Отырар. Боран мұнарасы қай ғасырдаға жатады - X-XI ғ. Бабаджа-қатын менАйшй-бибі кесенелері жақын орналасқан қала - Тараз. XI-XIIғ-ға жататын Шығыс моншасы табылған қала - Отырар. Қазір мұражайға айналдырылған Шығыс моншасы - Түркістанда. 960ж Ислам дінін мем-тік дін ретінде жариялаған қарахан билеушісі - Стұқ Боғра хан. Xғ Оңтүстік Қазақстан мен Жетісудың қалаларында мешіттердің көптеп салына бастағанын жазған - Әл-Мокдиси. Әл-Фараби шығармаларын қай тілде жазған - Араб. Әл-Фараби дүниеге келген қала- Отырар. «Диуани лұғмат ат-түрік» кітабының авторы - Махмұт Қашғари. Қарахан мем-гі даңқы шықан ақын - А.Иугнеки Ақиқат сыйы. Ахмет Яссауидің шәкірті - С.Бақырғани. Монғол империясы:Керей хандығы мен монғол тайпаларының арасындағы қарым-қатынас қай еңбекте айтылады - “Монғолдың құпия шежіресі”. Монғол мемлекеті құрылды - XIII ғасырдың басы(1206). Шыңғыс ханның заңдар жинағы - “Жасақ”. Монғол империясының негізін қалаған Шыңғыс. (Астанасы Қарақорым). Шыңғыс әскерінің қытайды басып алған уақыты- 1211-1215. Шыңғыс әскерінің Жетісуға басып кірген жылы - 1217 жыл. Жебе Ноян бастаған монғол әскері Жетісу халқын өзіне тарту үшін - діни қысым жасамау ұранын басшылыққа алады. Шыңғыс ханның өзін қорғайтын жасауыл қалай аталған - “Кешіктен”. 1207-1207жылы Енисей қырғыздарын басып алған Шыңғысхан баласы Жошы. Шыңғысхан 1217 жылы Күшіліктің Жетісудағы иеліктерін басып алуға аттандырды Жебе Ноянды. “Отырар апаты”-1218жыл. Шыңғыс ханның 150 мың қолы Ертістен Сырдарияға аттанған жыл - 1219жыл. Жошыға қараған жерлер -Ертістен бастап Еуропаға дейін. Шыңғыс ханға 15 күндей берілмеген қала - Ашнас. Сыр бойындағы қалалардың ьолығымен монғолдардың иелігіне өткен уақыты- 1219-1220жыл. Шағатай ұлысына қараған жер - Оңтүстік және оңтүстік- шығыс Қазақстан. Шыңғысханның өлген жылы - 1227 жыл. Европаға жорықты бастаған монғол ханы - Батый. Ұлы хан атағын алған Үгедей тұрған қала Қарақорын. Алтын Орданың негізін қалаған хан - Батый .(Орталығы Сарай Бату). Батыйдың билік қылған жылдары (1227-1225). Алтын Ордада исламды мемлекеттік дін - деп жариялаған хан Өзбек. Алтын Ордада уәзір билік жүргізген сала - азаматтық істер. Алтын Орда тағында билігін нығайту үшін Тоқтамыстың Иәскеуді өртеген жылы - 1382. Уәзірлер билік жүргізген қандай сала - азаматтық іс. Орда- Ежен билік құрған мем-т - Ақ Орда. XIIIғасыр мен XVғасыр басында Шығыс Дешті қыпшақта өмір сүрген мемлекет Ақ Орда. Ақ Орданың астанасы - Сығанақ. Ақ Орданың аумағын қамтыған жерлер - Орда- Ежен мен Шайбан аудандарының жері. Ақ Орда Алтын Ордадан біржола бөліне бастайды - XIV ғасырдың екінші ширегі. Ақ Орданың күш- қуатын нығайтқан хан Ұрыс хан. 1379 жылы Тоқтамыстың Темір-Мәлікті жеңіп билікті қолына алған қаласы- Сығанақ. (Тоқтамыс күшейе бастайды). Тоқтамыс Мамай Ордасын басып алған жыл - 1380. Ақ Орда мемлекетін әлсіреткен - Темір шапқыншылығы. Сыр бойындағы қалаларды қайтаруға әрекет жасаған Ақ Орда ханы - Барақ .(Ақ Орданың соңғы ханы). Орда өмір сүруін тоқтатты - XV ғасырдың басында. Ақ орданың орнына келген хандық - Әбілқайыр. Моғолстанның өмір сүрген уақыты - XIVғасырдың ортасы –XVI ғ. басы. Моғолстан мемлекетін құруда белді рөл атқарған Дулат ақсүйегі - Әмір Полатша. Моғолстанның негізін қалаған хан – Тоғылық Темір(1348). Моғолстанның орталығы - Алмалық. Мұхамед Қайдардың айтуынша Моғолстанда бір күнде ислам дінін қабылдаған адам - 160 мың. Әмір Темір мен шияс-қожа арасындағы «батпақ шайқасы» болған жыл - 1365жыл. Моғолсьанда Есен-Бұға хан билік құрған жылдар - 1433-1462. Моғолстан мемлекеті ыдырай бастады - Абдар-Рашидтің кезінде. 1336-1405 жылдары өмір сүрген тұлға - Әмір Темір. Әмір Темір 1370 ж. Басып алды - Мәуренахырды. Әмір Темірдің әскері Терек өзенінің жағасында Тоқтамыстың әскерін жеңді - 1395ж. Әмір Темір 1405ж. Қайтыс болған қала - Отырар. Әмір-Темір шапқыншылығының зардабы – Қазақ жерінің экономикасы мен мәдениетінің жүктеу/скачать 1,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|