6B06149 – «Ақпараттық жүйелер» мамандығына арналған «AZhN 1202– АҚпараттық ЖҮйелер негіздері»
-сурет. Ақпараттық жүйелердегі процестер
жүктеу/скачать 3,7 Mb.
|
umkd akparatt k zhuieler negizderi 2022
- Бұл бет үшін навигация:
- Ақпараттық жүйелерді ендіру нәтижелері. Ақпараттық жүйелерді ендіруде келесілерді алуға мүмкіндік береді
1-сурет. Ақпараттық жүйелердегі процестерАқпараттық жүйе келесі қасиеттермен анықталады: кез келген ақпараттық жүйені анализдеу, құру және жүйені құрудың жалпы принциптері негізінде басқарылуы мүмкін; ақпараттық жүйе динамикалық және дамыған болып табылады; ақпараттық жүйені құру кезінде жүйелік үйлесімді пайдалану қажет; ақпараттық жүйенің өнімі ақпарат болып табылады. Қазіргі уақытта ақпараттық жүйені компьютерлік техника көмегімен дамыды деген ой қалыптасты. Ақпараттық жүйе жұмысын түсіну үшін оларды шешетін мәселелердің мән-мағынасын, сонымен қатар өндірістік процестерді түсіну қажет. Ақпараттық жүйелерді ендіру нәтижелері. Ақпараттық жүйелерді ендіруде келесілерді алуға мүмкіндік береді:математикалық әдістер мен интеллектуалдық жүйелер және т.б. ендіруден басқару есептерін шешудің рационалды нұсқаларын алу; жұмысшыларды оны автоматтандыруда көптеген жұмыстардан босату; ақпараттың нақтылығын қамтамасыз ету; мәліметтерді қағаздық тасымалдағыштардан магниттік дискілер немесе ленталарға ауыстыру, ол компьютерде ақпаратты қайта өңдеудің рационалды ұйымдастырылуына және қағазда құжаттар көлемінің азаюына әкеледі; фирмада құжатайналым жүйесі мен ақпарат ағымының құрылымын жаңарту; тағамдар мен қызметтерді өндіруде шығынның азаюы; тұтынушыларға әмбебап қызмет көрсету. Дәріс №2. Тақырыбы : АЖ даму кезеңдері. АЖ қолданылу салалары Проблемаға бағытталған пакеттер. Қолданбалы программалар пакеті. Ауқымды желілерге арналған АЖ. Есептеу процестерін ұйымдастырудың АЖ. Ақпараттық жүйенің идеясы және оларды ұйымдастырудың кейбір қағидаттары дербес компьютерлер пайда болғанға дейін туындаған. Кітапханалар, мұрағаттар, мекен-жай бюросы, телефон анықтамалығы, сөздіктер – осының бәрі ақпараттық жүйелер. Дегенмен, компьютерлендіру ақпараттық жүйелердің тиімділігін арттырып, олардың қолдану аясын кеңейтті. АЖ ақпаратты пайдаланудың үнемі дамып отыратын тұжырымдамаларына негізделген жүйелер болып табылады. Алғашқы автоматтандырылған ақпараттық жүйелер өткен ғасырдың 50-ші жылдарында пайда болды. Соғыстан кейінгі жылдары жаңа ұйымдастыру құрылымдарын жасау немесе реттеудің экономикалық тетіктерін жетілдіру бойынша шаралар экономиканы басқаруда туындаған қиындықтардың өсуі мен шығыстардың сәйкесті өсуін көтеруге мүмкіндік бермейтін жағдай қалыптасты. Негізді шешім ақпаратты өндеу саласында еңбек өнімділігін түбегейлі өсіру есебінен мүмкін болды. Сол уақытта автоматтандырылған жүйелерді әзірлеу басталды, олар шоттарды, жүкқұжаттарды жазып беру, төлем тізімдемелерін жасау, еңбекақыны есептеу және бухгалтерлік есептің басқа операциялары үшін арналды, электрмеханикалық бухгалтерлік есептеу машиналарында жүзеге асырылды. Бұл шығыстардың біршама азаюына және қағаз құжаттарды дайындауға жұмсалатын уақытты қысқартуға әкелді. Сол уақытта «деректерді электрондық өндеу» (ДЭӨ) термині таралған болатын. 1960 жылдары есептеу техникасы құралдары одан әрі дами түсті: операциялық жүйелер, дискілі технология пайда болды, бағдарламалау тілдері айтарлықтай жақсарды. Есептеу техникасының дамуы қызметтің ртүрлі салаларын , мысалы есептік құжаттаманы дайындауды автоматтандыруда жаңа мүмкіндіктердің пайда болуына шарттас болды. Ақпараттық жүйелерге деген көзқарас өзгерді. Олардың көмегімен алынған ақпаратты көптеген параметрлер бойынша мерзімді есептілік үшін қолданылды. Шешімді қабылдайтын менеджерлерге бағытталған басқару есептер жүйелері құрылды. 1970 жылдары деректер базасы технологиялары және деректерді интерактивті өндеуге арналған құралдар дамыды. Жаңа ақпараттық технологиялардың дамуы шешімдерді қабылдауды қолдау жүйелерінің (ШҚҚЖ) пайда болуына жағдай жасады. Ақпаратты алдын ала белгіленген есептілік нысандары бойынша ұсынатын басқарушы есептер жүйелерінен айырмасы, ШҚҚЖ оны қажет болған шамада ұсынады. 1970-1980 жылдары кеңселерде әртүрлі компьютерлік және телекоммуникациялық технологияларды қолдана бастады, олар ақпараттық жүйелердің қолдану саласын кеңейтті. АЖ шешімдерді қабылдау процесін қолдайтын және жеделдететін басқарушы бақылау құралы ретінде кеңінен пайдаланыла бастады. 1980 жылдар ақпараттық технологиялардың ұйымдағы жаңа рөлге ұмтылуымен сипатталады: компаниялар өздері үшін ақпараттық технологиялар стратегиялық қару болып табылатынын ашты. Осы кезеңнің ақпараттық технологиялары уақытында қажетті ақпаратты ұсына отырып, ұйымға өз қызметінде табысқа жетуге, жаңа тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді жасауға, жаңа өткізу нарықтарын табуға, лайықты әріптестермен ынтымақтастықты қамтамасыз етуге, төмен баға бойынша өнімді шығаруды ұйымдастыруға және тағы басқаға көмектесті. Ресей мен Батыста басқарудың ақпараттық жүйелерінің дамуы тарихи жағдайлардың елеулі айырмашылығына байланысты әртүрлі өтті. Жоспарлы социалистік жүйе әртүрлі жолдармен (адами, қаржы) материалдық ресурстарды қатаң регламентке белгілеп бөлді, сондықтан нарықтық емес экономика кәсіпорындардың басшыларын ресурстарды үнемдеуге және қаржылық, материалдық ағындарды оңтайландыруға ынталандырмады. Ал капиталистік қоғамда мүлдем басқаша болды. Капитализм парадигмасында нағыз қожайын үшін ресурстарды оңтайлы басқару міндеті әрқашан бірінші кезекте тұрды. Осы объективті мән-жайларға орай Батыстағы басқару жүйесін автоматтандыру қорларды басқару міндеттерін шешуден басталды. Ал біздің елде ақпараттық жүйелерді енгізу кәсіпорындардың бухгалтерлік және кадр бөлімшелерінен басталды. Бұрындары отандық ақпараттық жүйелер есепке алу функцияларын орындап, кейін олардың жауапкершілік аймағы басқару және жоспарлау функцияларына таралды. Нарықта ең көп сұранысқа ие «1С» компаниясының өнімдері мына реттілікпен пайда болды: «Бухгалтерия», «Еңбекақы және кадрлар», «Сауда және қойма», «Кәсіпорын». «БЭСТ», «Парус», «Галактика» сияқты отандық басқа фирмалардың да бағдарламалық өнімдері осындай даму кезеңдерінен өтті. Кәсіпорындар автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді қолданудың пайдалылығына көз жеткізгеннен кейін, басқарудың барлық функцияларын автоматтандыруға көшті. Бұл ретте әртүрлі бағдарламалық-аппараттық тұғырнамаларға негізделетін әртүрлі фирмалардың бағдарламалық өнімдері пайдаланылды. Бүгінге дейін өз бизнес процестерін басқаруды автоматтандыруға тырысып жатқан көптеген кәсіпорындарда бағдарламалықаппараттық құралдардың алуан түрлілігін кездестіруге болады. Бөлшектелген автоматтандырудың нәтижесінде фирманың бөлімшелері автономды, тіпті автоматтандырусыз жұмыс істегенге қарағанда, кейде мүлде тиімсіз жұмыс істеуде. Батыстық ақпараттық жүйелердің негізінде, дамудың басынан бастап, ресурстарды сақтау, яғни материалдық және қаржылық ресурстардың ағынын оңтайландыру идеясы жатты. Бұл ақпараттық жүйелердің атауларында көрінісін тапты: IC (Inventory Control — қорларды басқару), MRP (Material Requirements Planning — материалдарға қажеттілікті жоспарлау), MRP II (Manufacturing Resource Planning — өндірістік ресурстарды жоспарлау), ERP (Enterprise Resource Planning — корпорация ресурстарын жоспарлау). Бұл батыс жүйелерін әзірлеушілер бухгалтерлік есеп модуліне жеткілікті көңіл бөлмеді дегенді білдірмейді. Дегенмен, есепке алу міндеттері басқару міндеттерімен тығыз байланысты. Бүгінде біздің елде іскери орта екпіндеп өзгеріп жатыр: компаниялардың сыртқы және ішкі байланыстары кеңейіп, бизнеспроцестердің жылдамдығы ұлғаюда. Ақпараттық технологияларға қойылатын талаптар артып, басқару жүйелерінің жылдам дамуына ықпал етеді. Нәтижесінде ақпараттық жүйелер бір мезгілде автоматтандыруға жаңа тәсілдерді талап ететін жаңа бизнесүлгілерге себепкер болып, басқарудың маңызды құралдарының біріне айналды. Дәріс №3. Тақырыбы: АЖ жіктелімі. Архитектура бойынша жіктелуі. Қолданылу саласы бойынша жіктелім. Функционалдық белгісі және басқару деңгейі бойынша жіктелім. Масштабы бойынша жіктелуі. Мәліметтерді өңдеу сипатына қарай жіктелімі. Барлық жүйелерді әртүрлі критерийлер бойынша жіктеуге болады (жіктеу дегеніміз ұқсастық пен айырмашылық белгілеріне сәйкес жиынтықты ішкі жиындарға бөлу деп түсініледі), бірақ көптеген сыныптардың арасында белгілі бір класс бар - AIS, онда ақпаратты ұсыну, сақтау және өңдеу компьютерлік және телекоммуникациялық құралдардың көмегімен жүзеге асырылады. Кез келген жіктеу ақпаратты құрылымдауға мүмкіндік береді ААЖ-ны түрлері бойынша жіктеу дегеніміз - оларды белгілі бір негіздер, сипаттамалық белгілер бойынша бөлу. ААЖ жіктеледі (терілген) әр түрлі негіздер бойынша: • тағайындау; * шартты ақпараттық қуат көрсеткішіне; автоматтандыру дәрежелері; * ақпаратты ұсыну және пайдалану сипаты; * қолдану саласы; * аумақтық (әкімшілік) бөлініске; * экономикалық көрсеткіштерге; ұйымдастыру тәсілі; * орындалатын операциялардың түрлері және басқалары. Мақсаты бойынша мынадай жүйелер әзірленеді: әкімшілік, қоғамдық, саяси, әлеуметтік, құқықтық, қорғаныс, коммерциялық, қаржылық, білім беру, технологиялық, Көліктік, байланыс және басқалары шартты ақпараттық қуат көрсеткіші бойынша (параметрлер саны бойынша) жүйелерді бөледі: * ең кіші (10-40); * шағын (41-160); * орташа (161-650); * жоғары (651-2500); -. жоғары (251 және одан жоғары). - Сур. 2 ААЖ-ны келесі белгілер бойынша жіктеу ұсынылған: * автоматтандыру дәрежесі; * пайдаланылатын ақпараттың сипаты; * қолдану аясы. Қолмен жұмыс істейтін АЖ-де ақпаратты өңдеудің барлық операцияларын адам орындайды. Мысал ретінде қол картотекалары, каталогтар және т. б. Қазіргі қоғамда ақпарат ең маңызды ресурстардың біріне айналып, ал ақпараттық жүйелер қызметтің барлық салаларында қажетті аспап болды. АЖ көмегімен шешілетін міндеттердің әртүрлілігі құру қағидаттарымен және оларда берілген ақпаратты өндеу ережелерімен ажыратылатын әртүрлі жүйелердің бірталайының пайда болуына әкелді. Автоматты жүйелерде ақпаратты өндеу бойынша барлық операциялар адамның қатысуынсыз орындалады. Автоматтандырылған жүйелер ақпаратты өндеу процесіне адам мен техникалық құралдардың қатысуын бағамдайды, бұған қоса деректерді өндеудің операцияларын орындауда басты рөл компьютерге беріледі. Жүйелердің осы сыныбы «ақпараттық жүйе» ұғымының қазіргі түсінігіне сәйкес келеді. Қолданылатын деректер түрі бойынша ақпараттық жүйелер фактографиялық және деректі деп саралауға болады. Фактографиялық жүйелер құрылымдалған деректерді сақтау мен өндеуге арналған. Осындай деректермен іздеу, реттеу, сұрыптау, біріктіру сияқты түрлі операцияларды орындауға болады. Сурет 2. Автоматтандыру дәрежесі, ақпарат сипаты, қолдану саласы бойынша ААЖ жіктелімі Деректі жүйелерде ақпарат рефераттардан, мәтіндерден, сипаттаудан және т.б. тұратын құжаттар түрінде ұсынылған. Құрылымдалмаған деректер бойынша іздеу семантикалық белгілерін пайдаланумен жүзеге асырылады. Іріктелген құжаттар пайдаланушыға беріледі, ал осындай жүйелерде деректерді өндеу іс жүзінде жүргізілмейді. Ақпараттық жүйені құруда немесе саралауда олармен шешілетін міндеттерді формальды сипаттаумен (математикалық және алгоритмдік) байланысты мәселелер туындайды. Нысандандыру дәрежесіне көбінесе барлық жүйе жұмысының тиімділігі, сондай-ақ алынатын ақпарат негізінде шешімді қабылдауда адамның қатысу дәрежесімен анықталатын автоматтандыру деңгейі тәуелді. Міндетті математикалық сипаттау дәлірек болған сайын, деректерді компьютерлік өндеу мүмкіндіктері жоғары болып, оны шешу процесіне адамның қатысу дәрежесі азая бастайды. Бұл міндеттің автоматтандыру дәрежесін анықтайды. Ақпараттық жүйелер құрылатын міндеттердің үш түрін ажыратады: құрылымдалған (нысандандырылған), құрылымдалмаған (нысандандырылмаған) және ішінара құрылымдалған. Құрылымдалған (нысандандырылған) міндет – оның барлық элементтері және олардың арасындағы өзара байланыстар мәлім міндет. Құрылымдалған міндетте оның құрамын шешудің дәл алгоритмі бар математикалық үлгі нысанында көрсетуге болады. Мұндай міндеттер бірнеше мәрте шешуге тура келеді және олар әдеттегі сипатқа ие. Құрылымдалған міндеттерді шешу үшін ақпараттық жүйені пайдалану мақсаты оларды шешуді толық автоматтандыру, яғни адамның рөлін жоққа шығару болып табылады. Мысалы, еңбекақыны есептеу міндеті – шешімдер алгоритмі толығымен анық құрылымдалған міндет. Осы міндеттің әдеттегі сипаты барлық есептеулер мен ұсталымдарды есептеу қызметкерлердің көп саны үшін айсайын бірнеше рет қайталанатындығымен анықталады. Құрылымдалмаған (нысандандырылмаған) міндет –элементтерді бөлу және олардың арасындағы байланысты анықтау мүмкін емес міндет. Құрылымдалмаған міндетті шешу математикалық сипаттауды жасау мен алгоритмді әзірлеудің күрделілігінен үлкен қиындықтармен байланысты. Мұндай жағдайларда шешімді адам тәжірибе және, мүмкін, әртүрлі ақпарат көздерінен алынған жанама ақпарат негізінде қабылдайды. Кез келген ұйым жұмысының тәжірибесінде толығымен құрылымдалған немесе мүлде құрылымдалмаған міндеттер айтарлықтай көп емес. Міндеттердің көбісі туралы олардың элементтері мен олардың арасындағы байланыстарының бөлігі ғана мәлім деуге болады. Мұндай міндеттерді ішінара құрылымдалған деп атайды. Мұндай жағдайларда ақпараттық жүйеде алынатын ақпарат шешімді қабылдайтын адаммен талданады. Ішінара құрылымдалған міндеттерді шешу үшін қолданылатын ақпараттық жүйелерді екі түрге бөледі: 1. Басқарушы есептерді жасауға және деректерді өндеуге (іздеу, сұрыптау, біріктіру, реттеу) бағытталған. Мұндай есептерде қамтылған мәліметтерді пайдалана отырып, басқарушы шешім қабылдайды. Осы түрдегі ақпараттық жүйелер пайдаланушыны ақпараттық қолдауды қамтамасыз етеді, яғни деректер базасындағы ақпаратқа қолжетімділікті береді және қорытынды ақпаратты не біріктірілген түрде не уақыттың ерікті аралықтарындағы әртүрлі шамадағы салыстырмалы есептер түрінде алу мүмкіндігіне ие. 2. Шешімнің ықтимал баламаларын әзірлейтін жүйе. Бұл ретте шешімді қабылдау ұсынылған баламалардың бірін таңдауға саяды. Ақпараттық жүйелер үлгі немесе сараптамалық бола алады. Үлгі жүйелер пайдаланушыға пайдалану шешім баламаларын пысықтау және бағалауды жеңілдететін математикалық, статистикалық, қаржы және басқа үлгілерді ұсынады. Пайдаланушы үлгіні зерттеу процесінде жүйе арқылы диалог жүргізу жолымен оған шешім қабылдау үшін жетіспейтін ақпаратты ала алады. Үлгі ақпараттық жүйенің негізгі функциялары: - «....үшін қалай істеу керек?» және «егер ....., не болады?» түріндегі үлгілеудің негізгі міндеттерін шешуді қоса алғанда, үлгі математикалық үлгілер ортасында жұмыс істеу мүмкіндігі; - Үлгілеу нәтижелерін жеткілікті жылдам және адекватты түсіндіру; - Үлгінің кіріс параметрлері мен шектеулерін жедел дайындау және түзету; - Үлгінің серпінің графикалық көрсету мүмкіндігі; - Үлгінің қалыптастыру және жұмысы қажетті қадамдарын пайдаланушыға түсіндіру мүмкіндігі. Сараптамалық жүйелер білімдерді өндеумен байланысты сараптамалық жүйелерді құру есебінен пайдаланушымен ықтимал баламаларды пысықтау мен бағалауын қамтамасыз етеді. Пайдаланушымен қабылданатын шешімдерді сараптамалық қолдау екі деңгейде жүзеге асырылады. Бірінші деңгейде сараптамалық қолдау «үлгі басқарушы шешімдер» тұжырымдамасынан шығады, оған сәйкес басқару процесінде жиі туындайтын проблемалық жағдаяттарды біршама біртекті басқару шешімдерінің сыныбына, яғни баламалардың біршама үлгі жиынына келтіруге болады. Осы деңгейде сараптамалық қолдауды іске асыру үшін үлгі баламаларды сақтау және талдаудың ақпараттық қоры құрылады. Егер пайда болған проблемалық жағдаят бар үлгі баламалар сыныбымен орайластырылмаса, басқарушы шешімдерді сараптамалық қолдаудың екінші деңгейі жұмысқа кіріседі. Бұл деңгей ақпараттық қорда бар деректер мен өзгерту ережелері негізінде баламаларды түрлендіреді. Ақпараттық жүйелерді деректерді өндеу сипаты бойынша сыныптау бар. Ақпараттық-іздеу жүйелері пайдаланушының сұрауы бойынша ақпаратты енгізуді, жүйелеуді, сақтауды, беруді деректерді күрделі өзгертусіз жүргізеді. Пайдаланушы жүйеге ақпараттық сұраумен –ақпараттық қажеттілікті көрсететін мәтінмен (мысалы, белгілі бір автордың кітаптары тізімін) жүгінеді. Ақпаратты іздеу жүйе әкімшілерімен немесе пайдаланушымен құрастырылатын (және қажет болған сайын жаңартылатын) іздеу ауқымында жүргізіледі. Іздеу ауқымының элементтері ақпараттық- іздеуші жүйеге табиғи (немесе оған жақын) тілде енгізіліп, содан кейін индекстеуге ұшыратылады, яғни формальды ақпараттық-іздеу тіліне аударылады. Ақпараттықіздеуші болып кітапханалық қызмет көрсету жүйелері, билеттерді резервтеу және сату, қонақүйлерде орындарды алдын – ала иелену жүйелері табылады. Ақпараттық-шешуші жүйелер жоғарыда санамаланған операцияларда басқа, белгілі бір алгоритм бойынша ақпаратты өндеу операцияларын жүзеге асырады. Олар басқарушы және кеңесші болып бөлінеді. Басқарушы жүйелерде қорытқы ақпарат адаммен қабылданатын шешімдерге тікелей ауыстырылады. Бұл жүйелер үшін есептік сипаттағы міндеттер және деректердің үлкен көлемін өндеу тән. Мысалы, өндірісті немесе тапсырыстарды жоспарлаудың ақпараттық жүйелері, бухгалтерлік есеп жүйелері және т.б. Кеңесші жүйелер адаммен назарына алынып, басқарушы шешімдерді қалыптастыру кезінде ескерілетін және нақты ісқимылдарға бастамашы болмайтын ақпаратты пысықтайды. Бұл жүйелер деректерді емес, білімдерді өндеудің зияткерлік процестерін ұқсатады. Кеңесші жүйелерге сараптамалық жүйелерді жатқызады. Ұйымдастырушылық басқару ақпараттық жүйелеріөнеркәсіптік кәсіпорындардың, сондай-ақ өнеркәсіптік емес объектілердің (қонақүйлер, банктер, дүкендер, оқу орындары және т.б.) басқарушы қызметкерлердің функцияларын автоматтандыруға арналған. Ақпараттық жүйелердің осы сыныбының ерекшелігі жүйе элементтері жағдайын көрсету үшін экономикалық (шаруашылық, өндірістік) параметрлерін пайдалануымен білдіріледі. Ақпараттық жүйе ұйымның (фирманың, кәсіпорынның) бөлігі болып табылады, ал ұйымның негізгі элементтерінің бірі – оның құрылымы. Ұйымның барлық бөлімшелерінің жұмысын үйлестіру әртүрлі деңгейдегі басқару органдары арқылы жүзеге асырылады. Кәсіпорынды (фирманы, компанияны және т.с.с.) басқару деп мына функцияларды іске асыру шартымен қойылған мақсатты қамтамасыз ету түсініледі: ұйымдастырушылық, жоспарлы, есептік, талдау, бақылау, ынталандыру. 1. Ұйымдастырушылық функциясы ұйымдастыру құрылымын және нормативтік құжаттардың кешенін: фирманың, бөлімнің, зертхананың, топтың штат кестесін бағынушылықты, жауаптылықты, құзыреттілік саласын, құқықтарын, міндеттерін көрсетумен әзірлеуден тұрады. Әдетте бұл бөлім, зертхана бойынша ережеде немесе лауазымдық нұсқаулықтарда жазылады. 2. Жоспарлау (жоспарлау функциясы) қойылған міндеттерді орындау бойынша жоспарларды әзірлеу мен іске асырудан тұрады. Мысалы, әртүрлі мерзімге (жылға, тоқсанға, айға, күнге) фирмаға арналған бизнес-жоспар, өндіріс жоспары, маркетингтік зерттеулер жоспары, қаржылық жоспар, ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізу жоспары және т.б. 3. Есептік функция фирма қызметінің көрсеткіштерін есепке алудың дайын нысандары мен әдістерін әзірлеуден немесе пайдаланудан тұрады, мысалы бухгалтерлік есеп. Есепті нақты шаруашылық процестер туралы ақпаратты алу, тіркеу, жинақтау, өндеу және ұсыну ретінде анықтауға болады. 4. Талдау (аналитикалық функция) жоспарлар мен тапсырыстарды орындаудың қорытындысын зерделеумен, ықпал ететін факторларды анықтаумен, резервтерді айқындаумен, даму тенденцияларын зерделеумен және т.б. байланыстырылады. Талданатын объектінің немесе процестің күрделілігі мен деңгейіне байланысты талдау әртүрлі мамандармен орындалады. Фирманың бір жылғы шаруашылық қызметінің нәтижелерін талдау мамандарарқылы өткізіліп, ал цех, бөлім деңгейінде – маман-экономистпен бірге осы деңгейдің менеджері (бастығы немесе оның орынбасары) жүргізеді. 5. Бақылау функциясы менеджермен жүзеге асырылады: жоспарлардың орындалуын, материалдық ресурстардың шығысталуын, қаржы құралдардың пайдаланылуын және т.с.с. бақылау. 6. Ынталандыру (уәждемелік функция) бағынышты қызметкерлердің еңбегін ынталандырудың әртүрлі әдістерін әзірлеу мен қолдануды ұйғарады: —қаржылық ынталандырма (еңбекақы, сыйлықақы, акциялар, лауазымда көтеру және т.с.с.); —психологиялық ынталандырма (алғыс, грамота, атақ, дәреже, құрмет тақтасы және т.с.с.). Технологиялық процестерді басқарудың ақпараттық жүйелері өндірістік қызметкерлердің өндірістік операцияларды басқару және бақылау бойынша функцияларын автоматтандыру үшін қызмет етеді. Мұндай жүйелерде әдетте технологиялық процестердің параметрлерін (температура, қысым, өнімнің химиялық құрамы және т.с.с.) өлшеудің жетілген құралдарының, параметрлер мәндерінің ұйғарындылығын бақылау рәсімдерінің, технологиялық процестерді реттеудің бар болуы көзделеді. Мысалы, бөлшектерді дайындаудың процестерін автоматтандыру құралдары ретінде сандық бағдарламалық басқару (СББ) бар жабдық, икемді өндірістік желілер, автоматтандырылған желілер, өнеркәсіптік роботтар, роботтандырылған технологиялық кешендер пайдаланылады. Автоматтандырылған желіде бөлшектердің дайындамаларын өндеудің технологиялық процестерін жобалау өнім туралы ақпаратты талдаудан басталады. Технологиялық процесс кезең-кезеңмен әзірленеді. Жергілікті автоматтандырудан икемді өндірістік желілерге ауысудың қажетті элементі болып роботтандырылған технологиялық кешендер табылады. Технологиялық процестерді басқару ақпараттық жүйесінің құрылымы және онда адамның қатысу дәрежесі осы нақты жағдайлар үшін таңдалатын автоматтандыру деңгейіне және сыртқы және іргелес өндірістік бөлімшелермен байланыстар сипатымен байланысты. Мұндай жүйелерді үш негізгі қосалқы жүйеге бөлуге болады: өндеу, қызмет көрсету және бақылау мен басқару. Өндеу және қызмет көрсету қосалқы жүйелері технологиялық жабдық негізінде қалыптастырылады. Бақылау және басқару қосалқы жүйесі бақылау, өлшеу, реттеу, есептеу, логикалық басқару, тіркеу және авариялық қорғаудың бағдарламалық құралдарының кешенінен тұрады. Дайындалатын бұйымның, орындалатын технологиялық процестің бағытталуы мен орналасуының дәлдігін, жабдықтың іске қосылуының дұрыстығын және т.б. бақылау датчиктері пайдаланылады. Автоматтандырылған жобалау жүйелері (АЖЖ - Computing Aided Design, CAD) инженер-жобалаушылардың, құрастырушылардың, сәулетшілердің, дизайнерлердің функцияларын автоматтандыру үшін, яғни есептерді, сызбаларды, жоспарларды, схемаларды орындау, үлгілеу үшін арналған. Автоматтандырылған жобалау жүйелерінің негізгі функциялары –инженерлік есептер, графикалық және жобалау құжаттамасын жасау, жобаланатын объектілерді үлгілеу, жобалаушылардың еңбек өнімділігін ұлғайту, жобалау мерзімін қысқарту, жобалардыәзірлеудің сапасын арттыру. Автоматтандырылған жобалау жүйелерін дамыту мықты ғылыми-техникалық негізге сүйенеді. Бұл заманауи есептеу техникасы құралдары, ақпаратты ұсыну мен өндеудің жаңа тәсілдері, инженерлік міндеттер мен оңтайландыруды шешудің жаңа сандық әдістерін жасау. Автоматтандырылған жобалау жүйелері іргелі ғылымдардың ең жаңа жетістіктері негізінде жобалау әдіснамасын пысықтау мен жетілдіруге, күрделі жүйелер мен объектілерді жобалаудың математикалық теориясын дамытуды ынталандыруға мүмкіндік береді. Жүйелердің осы сыныбына өндірісті қолдаудың автоматтандырылған жүйелерін (Computing Aided Manufacturing, CAM), инженерлік жобалаудың автоматтандырылған жүйелерін (Computing Aided Engineering, CAE) жатқызуға болады. Біріктірілген (корпоративтік) ақпараттық жүйелер кәсіпорынның ұйымдастырушылық, өндірістік функцияларын автоматтандыру үшін пайдаланылады және жұмысты жоспарлаудан бастап, өнімді өткізуге дейінгі жұмыстардың барлық циклын қамтиды. Оларға бірыңғай ақпараттық кеңістікте жұмыс істейтін және қызметтің тиісті бағыттарын қолдау функцияларын орындайтын модульдердің (қосалқы жүйелердің) бір қатары енеді. жүктеу/скачать 3,7 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|