7. 7 Ұйымдастырушылық жоспар

Қатарлармен жұмыс

Қатар дегеніміз – символдар тізбегі. Сондай-ақ сандарда әріптермен тең дәрежеде қатар ретінде теңесе алады. Қатар тек символдан немесе тіпті бос болуы мүмкін. Қатармен жұмыс әр уақытта оны енгізуден басталады. Ең қарапайымы қажет қатарды бір айнымалыға тағайындау. Оны жасаудың түрлері өте көп: файлдан оқу, массивтен немесе формадан таңдап алу, т.с.с. Бізге тек алынған қатармен не жұмыс жасауымыз керек, соны білсек оның жолы көп. Мысалы: Бірнеше қатарды жалғастыру қажет болсын:

$sto = “хат”;

$qwer = “!”;

$mir = $str.” “.$sto;

echo $mir.$qwer;

?>
Скрипт жұмысының нәтижесінде бірнеше бөліктен құралған “сәлем хат!” сөзі экранға шығады. Қатарлармен арифметикалық амалдар қолдануға болмайды. Ол үшін айнымалыларды алдын-ала анықтап алу керек. Егер қатар файлдан оқылып немесе формадан оқылып жатса онда қатар өңделуге тиіс болады. Ол үшін алдымен орындалатын амал қайталанатын бос аралықтарды жою: chop(str);

Мысалы:

нәтижеде $str қатарында қайталанатын бос аралықтар болмайды.

trim(str) функциясы қатардың басындағы және соңындағы бос аралықтарды жояды. Мысалы: $str = trim($str); ltrim(str) функциясы қатардың басындағы бос аралықтарды ғана жояды. Мысалы: $str =ltrim($str); ucfirst() функциясы қатардың басындағы символды бас әріп қылады. ucwords (str) функциясы қатардың ішіндегі барлық сөздің бірінші әрібін бас әріп қылады.

Кейде қатарларды бір шаблонмен салыстыру мәселесі жиі кездеседі. Соның ішінде қатардан іздеу болып табылады. Бірақ енгізілген қатар немесе файлдан алынған қатар дұрыс болмауы мүмкін, себебі, қатарда артық бос аралықтар сөздің арасында кездесуі мүмкін немесе кейбір әріптер бас әріппен (кіші әріппен) жазылуы мүмкін. Бұл мәселені шешу үшін strtolower (str) (қатарды кіші әріпке ауыстырады) және strtoupper (str); (қатарды үлкен әріпке ауыстырады) функциялары арқылы шешуге болады.

Қатарлармен жұмыс кезінде тағы да көп кездесетін қатарларды кесіп алу операциясы. Ол берілгенді енгізуде, форманы өңдегенде көп қолданылады. Формадағы енгізу ұяшығына енгізілетін қатар санын шектеу үшін форманың өзінде HTML код арқылы шектеу қою керек:

.

Бұл жерде формада енгізу ұяшығына тек 100 символ ғана сияды.

Бірақ бұл шектеу толыққанды емес, себебі оны айналып өту қиын емес. Сол үшін сайтқа кірушіге шектеу шегін көрсетіп қою керек. Мұндай айналып өтуді келесі жолдар арқылы іске асырады. Тура біздікіндей WEB бетін жасап 100 санын өзіне керек санға ауыстырады да өз компьютеріне HTML кеңейтілуімен сақтап оны өз компьютерінен жүктейді. Ал серверге ақпарат қайдан алынса да бәрібір болғандықтан мұндай ауыстыруды ол кәдімгідей қабылдайды да, алынған ақпаратты өңдейді. Мұндай жағдайды болдырмау үшін өңдеушіге енгізу амалы қай жерден жүріп жатқандығын және алынған ақпараттың өлшемін тексерту қажет. Ол үшін substring(string, start, length) PHP функциясын қолдану керек. Мысалы:

$form = substr($form, 0, 99);

Бұл арқылы біз 100 символдан асатын қатардың бір бөлігін ғана кесіп аламыз. Осылайша біздің сайтымызға кірушілер жалған ақпарат бере алмай қалады. Себебі біздің жазған скрипт кірушілерге ондай мүмкіндік бермейді.

substr функциясының қызметі start (бастапқы), length (ұзындығы) параметрлері арқылы string қатарының бөлігін береді. Егер start параметрі оң болса, онда шығатын қатар string қатарының start позициясында тұрған символдан басталады.

Мысалы:

$form = substr(“abcdef”, 1); // нәтижесі “bcdef”

$form = substr(“abcdef”, 1, 3); // нәтижесі “bcd”

Егер start параметрі теріс болса, онда шығатын қатар string қатарының start позициясының соңында тұрған символдан басталады.

Мысалы:

$rest = substr(“abcdef”, -1); // нәтижесі “f”

$rest = substr(“abcdef”, -2); // нәтижесі “ef”

$rest = substr(“abcdef”, -3, 1); // нәтижесі “d”

Егер length параметрі көрсетіліп және оң болса, онда шығатын қатар start – тан басталып, length символынан кейін аяқталады.

Мысалы:

Бұдан басқа форманы өңдеуде қатарлардан керек немесе артық жерді кесіп алу қажеттілігі туады, ол үшін арнайы функция бар:

str_replace(needle, str, haystack) ;

Мысалы:

$str = str_replace(“red”, “black”, $str); // red сөзінің орнына black сөзі орналасады

Егер ауыстыруда айрықша ережелер қолданылу керек болса, онда ereg_replace() функциясын қолдануға болады, бірақ бұл функция жақсы жұмыс істегенімен біраз уақыттың жоғалуына әкеліп соғады.

4 PHP тілінде құрылған бағдарлама мысалдары

4.1 Файлдарды құжаттарға салу

Интернет желісіне бір сайт істеген адам әйтеуір бір уақытта ішіндегі ақпаратты өзгертуі қажет болады. Әрине, егер сайт бірнеше беттен тұрса оны жасау қиын емес, егер сайт өте үлкен болса, онда кішкене өзгертуді жүздеген бетке жасау қиын тірлік болады. Бірақта ешқандай қорқудың қажеті жоқ, себебі PHP бұл мәселенің шешілу жолын қарастырып қойған, бір бетті екіншісіне салып қою мүмкіндігі. Бұл операция include() және require() операторлары арқылы жүзеге асырылады. Бұл операторлардан кейін жақшаның ішінде салынатын файлдың жолы тұру керек. Мысалы: include(“text.phtml”). Көрсетілген екі оператордың бір-бірінен ерекшелігі require() операторы көрсетілген файлдың мазмұнымен алмастырылып тек бір-ақ рет қолданылады, ал include() операторы көрсетілген файлдың мазмұнымен алмастырылып, мысалы циклдің ішінде бірнеше рет қолданылуы мүмкін.

Сілтеме келесі түрде болады:

http://аты/index.php?razdel=1

сілтеменің соңындағы бірлік index.phtml файлындағы бізідің параметр болып табылады. Мысалы: менің құрып жатқан WEB сайт бетінде мұндай файл Center.php ішінде кездеседі.

…файлдың басы….

if(empty($CurSec))

include("./razdel/tt.html");

elseif(file_exists("./razdel/".basename($CurSec).".inc.php"))

include("./razdel/".basename($CurSec).".inc.php");

else

include("./razdel/error.inc.php");

…файлдың соңы….

Егер if ($razdel == “”) {$url = “error.inc.php”;} кодына назар аударсақ бұл код сайтқа кірушінің түрлі себептермен қате параметр көрсеткен жағдайды қарастырады. Бұл жағдайда алдын-ала дайындалған қате туралы - error.phtml беті шығады. Егер параметр сайттың басқа файлына сәйкес болса, онда ол оны index.phtml кодына салып орындайды.

Осылайша кодтың басы мен аяғы бірдей болып тек ортасы ғана өзгереді. Және де глобальды өзгертулер оншалықты қиыншылық тудырмайды. Оны тек бір файлда ғана құрып істесек, ол барлық сайтта көрінетін болады. Егер одан да оңай жолын қарастыратын болсақ, онда:

Сайтқа кірушілердің санын есептейтін қарапайым есептегіш

1. 
   Біздің сайтқа кірушілердің санын есептейтін қарапайым есептегіш жасаудың жолын қарастырып көрейік. Web – бетінің кез-келген керек жеріне келесі кодты жазамыз:
   

2. Сайтқа кірушілер

   
   
3. 
   
4. 
   $filename = “counter.dat”;
   
5. 
   $fp = @fopen($filename, “r”);
   
6. 
   if ($fp)
   
7. 
   {
   
8. 
   $counter = fgets($fp,10);
   
9. 
   fclose($fp);
   
10. 
    }
    
11. 
    else
    
12. 
    {
    
13. 
    $counter = 0;
    
14. 
    }
    
15. 
    $counter++;
    
16. 
    echo $counter;
    
17. 
    $fp = @fopen($filename, “w”);
    
18. 
    if ($fp)
    
19. 
    {
    
20. 
    $counter = fputs($fp,$counter);
    
21. 
    fclose($fp);
    
22. 
    }
    
23. 
    ?>
    
    

HTML-тегі арқылы “Сайтқа кірушілер” жазуын экранға шығарамыз.

Скриптті ашамыз

Кірушілер саны сақталатын файлға ат тағайындаймыз

Оқу атрибуты бойынша файлмен байланысты ашамыз

5 – 6. Байланыстың дұрыс ашылғанын тексереміз

7. Егер дұрыс болса, онда ашылған файлдан бірінші 10 символды $counter айнымалысына беріп оқимыз.

8. байланысты жабамыз

9. егер байланыс ашылмаса, онда есептегіш айнымалы мәнін 0-ге тағайындаймыз

14. есептегіш мәнін 1-ге арттырамыз

15. есептегіш мәнін экранға шығарамыз

16. байланысты жазу үшін файлдың ішін тазалаймыз

17-19. егер барлығы дұрыс болса, онда есептегіш айнымалы мәнін файлға жазамыз.

4.2 Формаларды өңдеу және почтаны жіберу

Әр кезде сайтқа кіргенде түрлі формалармен енгізу ұяшықтарына тап боламыз. Формадағы берілгендер қалайша өңделеді деген сұраққа PHP арқылы деп жауап береміз.

Ең бірінші алдымен кез-келген адреске хат жіберетін форма құрайық:

Бұл HTML кодты браузермен жүктегенде біз үш енгізу ұяшығы бар форманы көреміз.“Send” батырмасын басқаннан кейінгі өңдеу операциясы action.phtml файлына беріледі. “email” атты бірінші ұяшыққа, сайтқа кіруші хат жіберілетін адресті енгізеді. “name” атты екінші ұяшыққа сайтқа кіруші өз аты-жөнін енгізеді. Келесі “txt” атты енгізу ұяшығы хат жазу үшін арналған. Енді ең негізгі бөлікке өтеттін болсақ, ол action.phtml файлындағы форма өңдеушісін құру. Форманы өңдеудің PHP коды:

mail( $mail, “хат енгізілді”,$str, “From: хат” );

Мысалыға, кейбір мақалаларға кірушілер жөнінде талдау жасау үшін сайттың бірнеше бетін бақылайтын жүйені қарастырайық. Ол үшін бізге сайтқа кіруші жөнінде ақпарат қажет болады, ол PHP-де автоматты түрде мүмкін. Бұл ақпаратты біз өзіміздің пошталық жәшігімізге жіберіп отырамыз:

$host = gethostbyaddr($REMOTE_ADDR);

$ip = getenv(“REMOTE_ADDR”);

$date = date(“d M Y, H:i:s”);

$str = (“

Дата - $date

Хост - $host

IP-адрес - $ip

-----------------”);

mail($email, “статистика”,$str,”From: информация”);

?>

4.3 Мерзімді сөз арқылы шығару (дата).

Мысалы қолданушы экранына мерзім уақытын қазақ тілінде шығаруды көрсетейік.

Шешімі:

// айлар үшін массив анықтаймыз

$q[] = “ ”;

$q[] = “ Қаңтар ”;$q[] = “ Ақпан ”;

$q[] = “ Наурыз ”;$q[] = “ Сәуір ”;

$q[] = “ Мамыр ”;$q[] = “ Маусым ”;

$q[] = “ Шілде ”;$q[] = “ Тамыз”;

$q[] = “ Қыркүйек”;$q[] = “ Қазан”;

$q[] = “ Қараша”;

$q[] = “ Желтоқсан”;

// апта күндеріне массив анықтаймыз

$e[0] = “ жексенбі ”;

$e[1] = “ дүйсенбі ”;

$e[2] = “ сейсенбі ”;

$e[3] = “ сәрсенбі ”;

$e[4] = “ бейсенбі ”;

$e[5] = “ жұма”;

$e[6] = “ сенбі ”;

// айды оқимыз

$m = date(“m”);

if ($m == “01”) $m = 1;

if ($m == “02”) $m = 2;

if ($m == “03”) $m = 3;

if ($m == “04”) $m = 4;

if ($m == “05”) $m = 5;

if ($m == “06”) $m = 6;

if ($m == “07”) $m = 7;

if ($m == “08”) $m = 8;

if ($m == “09”) $m = 9;

// апта күндерін оқимыз

$we = date(“w”);

// күнді оқимыз

$chislo = date(“d”);

// алдында анықталған $e массивінен апта күндерін аламыз

$den_nedeli = $e[$we];

// алдында анықталған $q массивінен ай мәндерін аламыз

$mesyac = $q[$m];

echo “Бүгін”.$chislo.” “.$mesyac.”, “.$den_nedeli;

?>

5 HTML негiздерi

HTML қабықшасы– беттiң тақырыбы (HEAD) және негiзгi дескрипторлардан тұратын денесi (BODY) орналасқан қарапайым дескриптор. Тақырыбы және денесi бар HTML дескриптордың жазылу үлгiсi: