7 КӘсіпорындағы кадрлар, Өнімділік, Ұйымдастыру және еңбекақы төлеу

2. Еңбек әлеуетін сипаттайтын көрсеткіштер

Еңбек ресурстары-бұл халық шаруашылығында жұмыс істеу үшін қажетті физикалық дамуы, білімі мен практикалық тәжірибесі бар еңбекке қабілетті жастағы халықтың бір бөлігі. Еңбек ресурстарына жатқызады ретінде жұмыспен қамтылғандар, сондай-ақ әлеуетті қызметкерлері.

Кәсіпорынның персоналы ( кадрлар, еңбек ұжымы) - бұл оның тізімдік құрамына кіретін қызметкерлердің жиынтығы.

Кәсіпорынның барлық қызметкерлері екі топқа бөлінеді:

- өнеркәсіптік-өндірістік персонал өндіріспен және оған қызмет көрсетуге; - непромышленный айналысатын персонал негізінен әлеуметтік саладағы кәсіпорын қызметі.

Орындалатын функциялардың сипаты бойынша өнеркәсіптік-өндірістік персонал (АҰҚ) төрт санатқа бөлінеді: жұмысшылар, басшылар, мамандар және техникалық орындаушылар (қызметшілер).

Жұмыс - бұл тікелей істейтін қызметкерлер өнімдерін өндірумен (қызметтер), жөндеумен, жүктерді өткізуге және т. б. олар сондай-ақ жатады, еден жуушы, аула сыпырушылар, киім қабылдаушылар, күзетшілер.

Өндірістік процеске қатысу сипатына байланысты жұмысшылар өз кезегінде негізгі (өндірістік өнім) және қосалқы (технологиялық процеске қызмет көрсететін) болып бөлінеді.

Басшылары, қызметкерлері лауазымдарын атқаратын кәсіпорындардың басшылары мен олардың құрылымдық бөлімшелерінің (функционалдық қызметтердің), сондай-ақ олардың орынбасарлары.

Инженер-техникалық, экономикалық және басқа да функцияларды орындайтын қызметкерлер-мамандар. Оларға инженерлер, экономистер, бухгалтерлер, социологтар, заң кеңесшілері, нормалаушылар, техника және т. б. жатады.

Техникалық орындаушылар (қызметшілер) - құжаттарды дайындау мен ресімдеуді, шаруашылық қызмет көрсетуді жүзеге асыратын қызметкерлер (іс жүргізушілер, хатшылар-машинистер, табельшілер, сызбалар, көшірушілер, мұрағатшылар, агенттер және т.б.).

Қызметкерлердің санаттар бойынша арақатынасы кәсіпорынның еңбек ресурстарының құрылымын сипаттайды. Еңбек қызметінің сипатына қарай кәсіпорын персоналы кәсіптер, мамандықтар және біліктілік деңгейі бойынша бөлінеді.

Мамандық-арнайы оқыту нәтижесінде алынған білім мен еңбек дағдыларының жиынтығымен негізделген адам қызметінің (жұмысының) белгілі бір түрі.

Мамандық-ерекше ерекшеліктері бар және қызметкерлерден қосымша арнайы білім мен дағдыларды талап ететін қандай да бір кәсіп шеңберіндегі қызмет түрі. Мысалы: экономист-плановик, экономист-бухгалтер, экономист-қаржыгер, экономист-Еңбекші мамандығы шеңберінде. Немесе: слесарь-жөндеуші, слесарь-құрастырушы, слесарь-сантехник жұмыс мамандығы слесарь.

Біліктілік-қызметкердің кәсіби даярлығының дәрежесі мен түрі, оның біліктілік (тарифтік) разрядтары мен санаттарында көрсетілетін жұмысты немесе белгілі бір күрделілік функцияларын орындау үшін қажетті білімінің, іскерлігінің және дағдыларының болуы.