8 -сынып оқулығы

1. 
   Көбеюдің алуан түрлі процестері көбеюдің неше түріне алып келеді?
   
2. 
   Адамға қандай көбею тән?
   
3. 
   Аналық гамета –
   
4. 
   Аталық гамета –
   
5. 
   Адамда неше жұп хромосома бар?
   
6. 
   Жыныс жасушаларының қосылуы –
   
7. 
   Ұрықтану қай жерде жүреді?
   
8. 
   Ұрықтанудан бастап бала туылғанға дейінгі кез -
   
9. 
   Ананың неше тәулік бойы физиологиялық жағдайы – жүктілік бала туылуымен аяқталады?
   
10. 
    Емшектегі бала жасы –
    
11. 
    Ерте балалық шақ –
    
12. 
    Мектепке дейінгі шақ –
    
13. 
    Мектеп жасындағы кезең –
    
14. 
    11 – 12 жастағы бала –
    
15. 
    Баланың дене және жыныстық дамуы қарқынды жүру құбылысы –
    
16. 
    Организмнің жыныстық жетілуінің кезеңі –
    
17. 
    Ер бала мен қыз баланың отбасы мен қоғамда өзін жеткілікті түрде бақылай алатын орнықты мінез – құлқы қалыптасатын даму кезеңі –
    
18. 
    Қоғамның әлеметтік толыққанды мүшесінің қалыптасуы –
    
19. 
    Жүктілік мерзімінің аяқталуы қалай аталады ?
    
20. 
    Жұмыртқа жасушасының дамуы неше тәулікке созылады?
    

1. 
   Көбеюдің алуан түрлі процестері көбеюдің неше түріне алып келеді? Екі түрі: жыныссыз және жынысты.
   
2. 
   Адамға қандай көбею тән? Жынысты.
   
3. 
   Аналық гамета – жұмыртқа жасушасы.
   
4. 
   Аталық гамета – сперматозоид.
   
5. 
   Адамда неше жұп хромосома бар? 23 жұп хромосома.
   
6. 
   Жыныс жасушаларының қосылуы – ұрықтану.
   
7. 
   Ұрықтану қай жерде жүреді? Жатыр түтігінде.
   
8. 
   Ұрықтанудан бастап бала туылғанға дейінгі кез - жүктілік.
   
9. 
   Ананың неше тәулік бойы физиологиялық жағдайы – жүктілік бала туылуымен аяқталады? 280 тәулік бойы.
   
10. 
    Емшектегі бала жасы – 1 айдан 1 жасқа дейінгі аралық.
    
11. 
    Ерте балалық шақ – 1 жастан 3 жасқа дейін.
    
12. 
    Мектепке дейінгі шақ – 3-тен 7 жасқа дейін.
    
13. 
    Мектеп жасындағы кезең – 7-ден 17 жасқа дейін.
    
14. 
    11 – 12 жастағы бала – жасөспірім.
    
15. 
    Баланың дене және жыныстық дамуы қарқынды жүру құбылысы – акселерация.
    
16. 
    Организмнің жыныстық жетілуінің кезеңі – физиологиялық жетілу.
    
17. 
    Ер бала мен қыз баланың отбасы мен қоғамда өзін жеткілікті түрде бақылай алатын орнықты мінез – құлқы қалыптасатын даму кезеңі – психологиялық жетілу.
    
18. 
    Қоғамның әлеметтік толыққанды мүшесінің қалыптасуы – әлеуметтік жетілу.
    
19. 
    Жүктілік мерзімінің аяқталуы қалай аталады ? Босану.
    
20. 
    Жұмыртқа жасушасының дамуы неше тәулікке созылады? 27 – 28 тәулікке.
    

Дальтонизм Бозғылт спирохета

Шезофрения 47 хромосома

Гемофилия ХХІ ғасыр дерті

Талма Марихуана

ЖИТС Никотин

Мерез Түс айыра алмау

Соз Қан ұйымау

Темекі Эпилепсия

Есірткі Ақыл – ой кемістігі

1. 
   Зақымданған тері үстін әйнекпен басу қалай аталады?
   

1. 
   Қауіпсіздік ережелеріне қатаң түрде бағыну.
   

2. 
   Бір – бірін құрметтеу.
   

3. 
   Әр адамның ойын аяғына дейін тыңдау.
   

4. 
   Бірлесіп жұмыс істеу.
   

5. 
   Тазалықты сақтау.
   

6. 
   Зейінді толығымен сабаққа бөлу.
   

7. 
   Ақылдаса келіп, бір шешім қабылдау.
   

8. 
   Уақытты тиімді пайдалану.
   

9. 
   Әр оқушының өз қызметін дұрыс орындауын қадағалау.
   

10. 
    Ұялы телефонды тақырыпқа сай қолдану.
    

«Железин ауданы, Озерный жалпы білім беретін орта мектебі» ММ

Ашық сабақ

Тақырыбы: Тұқым қуалайтын және туа біткен аурулар. Жыныстық жолмен берілетін аурулар: ЖИТС, мерез, гонорея. Темекі шегудің, алкогольдің, есіркінің зияны.

Пән: Биология
Сынып: 8 А
Пән мұғалімі:

Исабеков А.С.

1. 
   Көбеюдің алуан түрлі процестері көбеюдің неше түріне алып келеді? Екі түрі: жыныссыз және жынысты.
   
2. 
   Адамға қандай көбею тән? Жынысты.
   
3. 
   Аналық гамета – жұмыртқа жасушасы.
   
4. 
   Аталық гамета – сперматозоид.
   
5. 
   Адамда неше жұп хромосома бар? 23 жұп хромосома.
   
6. 
   Жыныс жасушаларының қосылуы – ұрықтану.
   
7. 
   Ұрықтану қай жерде жүреді? Жатыр түтігінде.
   
8. 
   Ұрықтанудан бастап бала туылғанға дейінгі кез - жүктілік.
   
9. 
   Ананың неше тәулік бойы физиологиялық жағдайы – жүктілік бала туылуымен аяқталады? 280 тәулік бойы.
   
10. 
    Емшектегі бала жасы – 1 айдан 1 жасқа дейінгі аралық.
    
11. 
    Ерте балалық шақ – 1 жастан 3 жасқа дейін.
    
12. 
    Мектепке дейінгі шақ – 3-тен 7 жасқа дейін.
    
13. 
    Мектеп жасындағы кезең – 7-ден 17 жасқа дейін.
    
14. 
    11 – 12 жастағы бала – жасөспірім.
    
15. 
    Баланың дене және жыныстық дамуы қарқынды жүру құбылысы – акселерация.
    
16. 
    Организмнің жыныстық жетілуінің кезеңі – физиологиялық жетілу.
    
17. 
    Ер бала мен қыз баланың отбасы мен қоғамда өзін жеткілікті түрде бақылай алатын орнықты мінез – құлқы қалыптасатын даму кезеңі – психологиялық жетілу.
    
18. 
    Қоғамның әлеметтік толыққанды мүшесінің қалыптасуы – әлеуметтік жетілу.
    
19. 
    Жүктілік мерзімінің аяқталуы қалай аталады ? Босану.
    
20. 
    Жұмыртқа жасушасының дамуы неше тәулікке созылады? 27 – 28 тәулікке.
    

2.Дальтонизм Ә)Бозғылт спирохета

3.Шезофрения Б)47 хромосома

4.Гемофилия В)ХХІ ғасыр дерті

5.Талма Г)Марихуана

6.ЖИТС Ғ)Никотин

7.Мерез Д)Түс айыра алмау

8.Соз Е)Қан ұйымау

9.Темекі Ж)Эпилепсия

10.Есірткі З)Ақыл – ой кемістігі

1. 
   Зақымданған тері үстін әйнекпен басу қалай аталады?
   

«Ой толғау»

Оқушыларға «Егерде мен денсаулық сақтау министрі болсам . . . » атты 5-6 сөйлемнен құралған ой толғау береді.

Негізгі ұғымдармен жұмыс істеу.
Негізгі ұғымдарды беру: Даун синдромы, Шезофрения, Гемофилия, Дальтонизм, ЖИСТ, Мерез, Соз, Темекі, Есірткі, Ішімдік.

Қазақша атауы	Орысша атауы	Ағылшынша атауы	Латынша атауы
Даун синдромы	Синдром Дауна	Down's syndrome	Down scriptor syndrome
Шезофрения	Шезофрения	Schizophrenia	Schizophrenia
Гемофилия	Гемофилия	Hemophilia	Hemophilia
Дальтонизм	Дальтонизм	Colorblindness	colorblindness
ЖИТС Жүре пайда болған иммундық тапшылығы синдромы	СПИД Синдро́м приобретённого имму́нного дефици́та	Acquired immune deficiency syndrome	Acquiritur immune defectus syndrome
Мерез	Мерез	Merez	Merez
Соз	Гонорея	Gonorrhea	Gonorrhea
Темекі	Сигареты	Cigarettes	Cigarettes
Есіртке	Наркотики	Drugs	Pharmaca
Ішімдік	Алкоголь	Alcohol	Vocatus

МЕРЕЗ
Мерездің қоздырғышы — бозғылт спирохета (бледная спирохета). Әлгінде ескерткеніміздей, ол негізінен жыныстық қатынас арқылы жұғады. Алайда кейде басқа жағдайда да ұшырап қалуыңыз ғажап емес. Мәселен, мерезге шалдыққан кісімен сүйіскенде, бір ыдыс-аяқпен ас-су ішкенде, шылымының қалдығын тартқанда, т.б.

   Ауру жұққанан кейін білінгенше арада 3-4 аптадай уақыт өтеді. Бұл мезгіл сырқаттың жасырын кезеңі, инкубациялық кезең деп аталады. Бірақ мерезге ұшыраған адам осы "жасырын кезеңнің" өзінде-ақ басқалар үшін қауіпті, оның ауруы өзгелерге жұға береді (мысалы, төсектес жұбына).
Қалай білінеді?

Алдымен дененің микроб енген тұсына кішкентай жара шығады. Бұл жараны "қатты шанкр" дейді. Осы қатты шанкрға таяу лимфа түйіндері ісініп, ұлғаяды. Мерездің бастапқы кезеңіне тән белгілер, міне, осы.
Сырқаттың екінші кезеңінде спирохета қан және лимфа түйіндері арқылы бүкіл тәнге жайылады. Науқастың денесін кызғылт дақ, түйін, ұсак ірінді жара басып кетеді. Бөрткендер бір жарым айдай уақыттан соң өзі-өзінен кетіп қалады. Бұл алайда аурудың айыққаны емес. Оларға бір жарым, үш айдан уақыт салып, бөрткен қайтадан қаптайды. 3-5 жылға дейін мерез осылай «тиіп қашып, тиіп қашып» жүре береді. Байқамаған, сақтанбаған жағдайда ауру басқаларға жұғады (науқас кісіден).

Қатері қандай?

Егер ауру адам емделмесе ішкі ағзаларына, жүйке жүйесіне зақым келеді. Ақыл-есінен айырылуы, соқыр болып қалуы. тіпті өліп кетуі де «әбден ықтимал. Ең бастысы -мерез науқастың өзімен кетпей, сөз басында айтылғандай, оның тұқым - тұқиянына беріледі, ұрпағынан-ұрпағына жалғасады (емделмеген жағдайда).




Соз

Создың (гонорея) қатері де мерезден олқы соқпайды. Оны туғызатын қоздырғыш микробты - "гонококк" - дейді. Создың да таралатын басты жолы — жыныстық қатынас. Оның жасырын, инкубациялық кезеңі көбіне 2-4 күнге ғана созылады.

Кейбіреулер созды жеңіл-желпі сырқат көреді. Бұл мүлдем қате. Өйткені ол ерлердің үрпі безінің (предстательная железа), аталық, аналық бездердің қабынуына, несеп жолының тарылуына, бедеулікке соқтырады.

Белгілері

Түзге отырғанда несеп жолы қатты ауырады. жыныс мүшесінен жасыл-сарғыш түсті ірің ағады. Созды да, мерезді де тек осы салаға маманданған дәрігер ғана (врач-дерматовенеролог) анықтап, дұрыс емдей алады.

Өзіңізге-өзіңіз диагноз қойып, өз бетіңізбен емделуден аулақ болыңыз. Емделмеген немесе ем дұрыс қолданылмаған венералық сырқаттың опық жегізетінін есіңізден шығармаңыз!

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

1. 
   Екі түрі: жыныссыз және жынысты.
   
2. 
   Жынысты.
   
3. 
   Жұмыртқа жасушасы.
   
4. 
   Сперматозоид.
   
5. 
   23 жұп хромосома.
   
6. 
   Ұрықтану.
   
7. 
   Жатыр түтігінде.
   
8. 
   Жүктілік.
   
9. 
   280 тәулік бойы.
   
10. 
    1 айдан 1 жасқа дейінгі аралық.
    
11. 
    1 жастан 3 жасқа дейін.
    
12. 
    3-тен 7 жасқа дейін.
    
13. 
    7-ден 17 жасқа дейін.
    
14. 
    Жасөспірім.
    
15. 
    Акселерация.
    
16. 
    Физиологиялық жетілу.
    
17. 
    Психологиялық жетілу.
    
18. 
    Әлеуметтік жетілу.
    
19. 
    Босану.
    
20. 
    27 – 28 тәулікке.
    

Дальтонизм Бозғылт спирохета

Шезофрения 47 хромосома

Гемофилия ХХІ ғасыр дерті

Талма Марихуана

ЖИТС Никотин

Мерез Түс айыра алмау

Соз Қан ұйымау