8-сынып оқуышысы: Касенова Назерке Ғылыми жетекшісі: Р. С. Жанатай Орындаған: Тексерген

ü тауарлар мен қызметтер жарнамасы;

ü идея – ойлар  жарнамасы;

ü пайда алу үшін бағытталған коммерциялық жарнама;

ü пайда алуды қөздемейтін коммерциялық емес жарнама (қайырымдылық қоры, діни және саяси ұйымдардын жарнамасы).

2. Мақсатты бойынша сәйкес жарнама типггері.

1) Марка жарнамасы тұтынушыдардың тауар маркасы туралы хабардар болуына  және  фирманың  нарықтағы  үлесін  арттыруға бағытталған. Оның мақсаты — бәсекелес марканың сатып алушыларын үйіру арқылы таңдамалы сұранысты ынталандыру.

2) Тауар жарнамасының мақсаты — жалпы тауар категориясына алғашқы сұранысты ынталандыру. Мұндай жарнама салалық еткізуді өсіруге бағытталған болса, марка жарнамасы осы өткізу көлемінен өзі үлесін бөліп алуға арналған.

3) Корпорация немесе компания жарнамасы олардың бейнесін жасауға бағытталған.

4) Бірлескен жарнамада өндіруші белшек саудагерлердің тауарды жарнамалауға кеткен шығындарының орнын толтырады.

Имидж жарнаманың негізгі мақсаты — адамдар санасында тауардың немесе фирманың жағымды бейнесін жасау.

Ынталандырушы  жарнаманың мақсаты – тауарлар  мен қызметтердің өткізілуін ынталандыру.

3. Практикалық мақсаттар үшін ең ыңғайлысы — өткізу арналары арқылы жарнаманы жіктеу.

Жалпылама сұраныстағы тауарлар мен қызметгер үшін радио және тележарнама тиімді болып табылады.

Жарнама тәсілінің ең қарапайым түрі — жарнама хабарларын поштамен тарату.

Газет пен журналдағы жарнаманың құны оның беттеріндегі қолданылған ауданының әрбір шаршы сантиметрінің бағасымен есептелінеді. Зерттеулердің нәтижесі көрсеткендей, газеттер мен журналдардың беттеріндегі оң жақтағы жоғарғы бөлігіне көбірек көңіл аударылады.

Ұлттық компаниялардың тауарды нарыққа жылжыту саясатының қаржылық мүмкіндіктері мен маркетингтік мақсаттарға қатысты өзіндік ерекшеліктері бар.

ЖББ-ны басқа журналдармен салыстыру негізінде олардың ішіндегі ең тиімдісін, яғни шығындары азын және көп мақсатты топты қамтамасыз ететінін таңдап алу керек.

Жарнаманың әсер ету күші — жарнаманың тұтынушыға әсер ету дәрежесі.

Жарнама маманы жарнама құралының ең тиімдісін таңдап алуы қажет. Жарнама құралдарын таңдауға әсер ететін негізгі факторлар: аудитория көлемі мен құрамы, мақсатты аудиторияның жарнама құралына көзқарасы, тауар мен үндеу түрі және жарнама бағасы.

Аудитория өлшемі мынадай жолдармен анықталады:

а) БАҚ бойынша қамтылатын адамдар саны;

ә) жарнама құралдары мен тұтынущылардың байланыс саны;

б) тиімді аудитория — жарнама құралдарымен байланыста болған әлуетті клиенттердің саны. Егер мақсатты аудитория жасөспірімдер болса, онда теледидар мен радио тиімді жарнама құралы болуы мүмкін. Сән киімдерді журнал беттерінде, ал теледидарларды теледидар арқылы жарнамалау тиімді деп есептеледі. Егер хабардың көп бөлігі техникалық ақпараттан тұратын болса, онда жарнаманы арнайы басылымдарда немесе Интернетте орналастыру керек. Жарнама бағасын анықтау үшін әр түрлі БАҚ-тағы жарнама бағаларын салыстыру қажет.

Жарнама бағасы Б» (мың адамға) мына жолмен есептеледі:

мұндағы: Ш_ж — жарнамаға кеткен жалпы шығындар; А -басылым тиражы немесе бақылау аудиториясы, мың адам.

«Крестьянка» журналында жарияланған әр түрлі хабарландырудың бір беті 5 мың $ болса, ал оны оқушыларының саны 500000 мың адамнан тұрса, онда мың адамға шаққандағы жарналық бағасы 10$ болады.

Жарнама бағасын есептеген кезде пайдасыз аудиторияны есепке алу керек, ол — фирманың мақсатты нарығына жатпайтын аудитория.

Республикалық радио мен теледидарда жарнама бағасын есептеуде секундтар қолданылады. Теледидардағы жарнама бағасы жыл мезгіліне, бағдарлама уақытына, хабардың әйгілігіне қарай ауытқиды. Теледидар жарнамасы үшін ең тиімді уақыт — көрсетілетін хабардың басы мең ортасы болып табылады. Сондықтан жарнама берушілер оны көрсетілген уақыт аралығында орналастыруға үмтылады.

«ОРТ Евразия», «КТК», «Рахат», «31 канал» телеарналары сұранысты қанағаттандыру мақсатында көңіл көтеретін және ақпараттық бағдарламаларды жиі көрсету арқылы көрермендердің ықыласына бөленуде. Бірақ «ОРТ Евразия» арнасына тек қана ірі фирмалар жарнама бере алады. Өйткені 1 минуттық роликтің құны 1000-нан 35000-ға $ дейін Жетеді. АҚШ-та 1 минуттық телероликтің құны 250 мың $-ға дейін жетеді. «КТК» арнасындағы 1 минуттық роликтің құны -500-ден 950 доллар, «Хабар» арнасында — 1300-ден 3120 доллар, «Рахат» арнасында — 540-ден 1100 доллар, «Қазақстан-1» арнасында — 250-ден 750 долларға дейінгі аралықта белгіленген.

Ең жақсы уақытта эфирге шығатын багдарламалар («Большая стирка», «Поле чудес») халыққа әйгілі болды.

Республикадағы үздік радиоарналар — «Радио 31», «Шахар», «Европа плюс», «Караван», «НС», «Сити-радио», «Қазақстан-1». Олардың ішіндегі алға шыққандары — «НС», «Радио 31», «Европа плюс» радиоларының жарнамалық уақыты 230 долларға дейін жететін.

Жарнама жеткізупгілері — бұл жарнаманың әр түрін тарататын нақты құралдар. Бұл — нақты журналдар, телешоу және радиобағдарламалар. Теледидарда жарнама орналастыруға болатын көптеген арналар мен бағдарламалар бар. Ыңғайлы уақытта жарыққа шығатын багдарламалар арнайы сұранысқа ие және бағасы өте жоғары болады. Жарнаманы басылымда орналастырғанда оның тиражына, жарнама орнының бағасына, басылым жиілігіне, беделіне (престиж), мақсатты аудиториясына, басылым сапасына аса көніл аудару керек. Мысалы, егер ақпарат бизнесмендерге арналған болса, онда экономикалық басылымдарды қолдану қажет. Егер «Маркетинг товаров и услуг» журналының толық бір бетіне орналасқан төрт түсті жарнама бағасы 70000 теңге, ал тираж көлемі 10000 болса, онда мың адамды қамту бағасы 70000 теңге тұрады. Басылымның әр түрлі беттеріндег» жарнама бағасы елеулі түрде өзгереді, мұны да ескерген жөн.

Жарнаманың әсер ету күші аудиторияның құрамына және басылым сапасына тікелей байланысты. Мысалы, косметикалық бұйымдарды арнайы журналдарда жарнамалау керек. Жарнаманың әсер әсер ету күші мен құнына ықпал ететін факторлар арасынан жол таба білуі керек.

БАҚ-та қолданатьш график жөніндегі шешімдер. Ол үш түрде болады. Біріншісі — жарнаманы жыл бойы қалай тарату керектігін анықтау. Жарнаманы жыл бойы немесе маусым бойынша беріп отыруға болады. Екіншісі — жарнаманы таратудың жиілігін таңдау. Үшіншіден — белгілі бір кезенде жарнаманы әркелкі тарату. Мысалы, жарнаманы бір жылда бір рет беруге болады немесе бірнеше рет екпіндетіп — жариялауға болады.

1. 
   "Қазақ Энциклопедиясы"
   
2. 
   Банк терминдері мен ұғымдарының қазақша-орысша сөздігі. / Ғ. Сейіткасымов, Б. Бейсенғалиев, Ж. Бекболатұлы - Алматы: Экономика, 2006. ISBN 9965-783-20-
   
3.