8 Тақырып. Ерлі зайыптылардың мүліктік құқықтары мен міндеттері

8 Тақырып. Ерлі зайыптылардың мүліктік құқықтары мен міндеттері 

ҚР-нің 34-бабы ерлі-зайыптылардың ортақ мүлкін иелену, пайдалану және билік ету ерлі-зайыптылардың өзара келісімі бойынша жүзеге асыратыны туралы ережені бекітеді.

Бір жұбаймен бірлескен меншікке билік ету бойынша мәміле жасау үшін, ҚР Азаматтық Кодексінде осы жұбай екінші жұбайдың келісімімен әрекет етеді деп презумпция (заңдық болжам) орнатылған. Бұл жылжымалы мүлікпен мәмілелер жасау үшін ерлі‑зайыптылар сенімхатқа мұқтаж емес дегенді білдіреді. Мұндай жағдай отбасы мүшелерінің мүдделерін қорғау үшін маңызды, өйткені ол қажеттілігі тұрақты, оның ішінде ерлі‑зайыптылардың біреуі болмаған жағдайда да туындайтын ортақ мүлікке иелік ету бойынша мәмілелер жасауды жеңілдетеді

  Әрине, ерлі-зайыптылардың ортақ мүлікке билік ету жөнінде басқа жұбайдың мәміле жасауына келісімі жорамалдау шындыққа сәйкес келмеуі мүмкін,және сонда мәмілені жарамсыз деп тану туралы сұрақ туындайды.ҚР Азаматтық Кодекс азаматтық айналымдарының тұрақтылығы мүддесінде және ҚР Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы Кодексінің мұндай мәміле жұбайдың талабы бойынша жарамсыз деп танылуы мүмкін және мәміленің басқа жағы осы мәмілені жасауға жұбайдың келіспеуі туралы білген немесе білуге тиіс болған жағдайда ғана.Осыдан, мұндай мәміле өкілеттіліктерді асыра отырып жасалған мәміле ҚР-ның АК-нің 174-бабында белгіленген құқықтық салдармен дау болып табылады

Мәміле жасаған тараптардың әрқайсысы, заттай алынғандардың барлығын басқа тарапқа қайтаруы тиіс,ал заттай алынған құнын қайтару мүмкін болмаған жағдайда оның құнын ақшалай өтеуге тиіс.Мәмілені жарамсыз деп тану туралы талап талапкер мәмілені жарамсыз деп тану үшін негіз болып табылатын мән-жайлар туралы білген немесе білуге тиіс болған күннен бастап бір жыл ішінде берілуі мүмкін. Мәміле сот осы фактіні анықтаған кезден бастап емес, ол жасалған кезден бастап жарамсыз деп есептеледі.

 Ерлі-зайыптылардың мүліктік және мүліктік емес қатынастарының ерлі-зайыптылардың бірлесіп жинаған мүлікке билік етуге келісімі презумпциясымен заңмен бекітілген біртұтастығы да өз ерекшелігіне ие.Мәселен, ерлі‑зайыптылардың біреуі жылжымайтын мүлікке билік ету жөніндегі мәмілені және мәміле талап ететін нотариаттық куәландыруды және (немесе) заңда белгіленген тәртіппен тіркеуді қажет етеді, бұл жағдайдаекінші жұбайдың нотариаттық куәландырылған келісімін алу қажет .Осы ережелерді қолдану тәжірибесінде жеке кәсіпкерлердің кәсіпкерлік қызметте пайдаланатын мүлікті иеліктен айыру туралы мәмілелерге оларды тарату мүмкіндігі туралы мәселе туындады.  

 ҚР Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы Кодексінің 34-бабына сәйкес,кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін ерлі-зайыптылардың біреуі, оның ішінде ерлі-зайыптылар кәсіпкермен коммерциялық айналым саласында осы ерлі-зайыптылардың жасайтын мәмілелердің барлық көлеміне, егер олардың мәні жылжымайтын мүлік болса, сондай-ақ нотариаттық куәландыруды және (немесе) мемлекеттік тіркеуді талап ететін басқа да мәмілелерге қолданылады. 

Жылжымайтын мүлікке билік етуге бағытталған мәмілелер арасында ең көп таралған жылжымайтын мүлікті иеліктен шығаруға байланысты (сату, айырбастау, сыйға тарту және т.б.) не онымен байланысты емес (арена, ипотека және т.б.) мәмілелер болып табылады.Мұндай жағдайларда мәміле жасауға нотариалды куәландырылған келісім алу,жылжымайтын мүлікті (жылжымайтын мүлікке ауыртпалық салатын) иеліктен айыруды жүргізетін адамның жұбайынан ғана емес, екінші тараптың жұбайынан да (сатып алушы не мүлік айырбастау шарты бойынша өтетін тұлға және т.б.)қажет. Сый алушының жұбайына заңның осы талабы сый алушының мүлкі өтеусіз меншікке өтетіндігіне байланысты қолданылмайды. 

ҚР Жоғарғы Сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқасы құқықтық позицияны әзірлейді.[30]