9 арман пв баспасы

88
II Ме ха ни ка күш те рі нің не гіз гі си пат та ма ла ры
Күш­тің­әсері­оның­ша­ма­сы­на,­ба­ғы­ты­на,­тү­су­нүк­те­сі­не­тәу­ел­ді.­Ме­ха­ни­
ка­да­өт­кен­бі­лім­ді­жал­пы­лап,­олар­ды­бір­кес­те­ге­жи­най­ық­
( -кесте)
.
-кесте.­
Күш­тер­дің­не­гіз­гі­си­пат­та­ма­ла­ры ­кес­те­сі
 Күш 
ан дық 
мән ін есеп теу 
фор му ла сы 
Тү су нүк те сі 
Ба ғы ты 
у ре ті 
Ау­ыр­лық­кү­ші­
­ ­ g
Де­не­нің­массалар­
цент­рі.­Де­не­нің­
ауырлық­цент­рі­
(кіші­денелер­үшін­
массалар­центрімен­
сәйкес­келеді)
­Вер­ти­каль­тө­мен­
F
а
Сер­пім­ді­лік­
кү­ші­
­ ­
Де­не­нің­де­фор­ма­
ция­лаушы­де­не­мен­
жа­на­су­нүк­те­сі­
Де­не­нің­те­пе­
тең­дік­жағ­да­­
йынан­ау­ыт­қу­ына­
ке­рі­
0
x
F
серп
Де­не­нің­
сал­ма­ғы­
­ ­ g
қоз­ғал­май­тын­
го­ри­зон­таль­
ті­рек­жә­не­вер­ти­
каль­іл­гіш­үшін­
Ті­рек­тің­беті­
не­ме­се­жіп­тің­
ілі­ну­нүк­те­сі­
­Вер­ти­каль­тө­мен­
P
P
2-тапсырма 
1.­ «Күш­тер­дің­не­гіз­гі­си­пат­та­ма­ла­ры»­кес­те­сі­бойынша­күш­тер­дің­тү­су­нүк­те­ле­рін­жә­не­
олар­дың­ба­ғыт­та­рын­­са­лыс­ты­рың­дар.
2.­ Гра­фи­ка­лық­түр­де­күш­тер­дің­ша­ма­ла­рын­қа­лай­бей­не­лей­ті­нін,­бір­тү­зу­дің­бой­ын­да­бір­
ба­ғыт­қа­ба­ғыт­тал­ған­жә­не­ке­рі­ба­ғыт­тал­ған­күш­тер­дің­те­ңәсері­қа­лай­анықталатынын­
ес­те­рі­ңе­тү­сі­рің­дер.
3.­ шып­ке­ле­жат­қан­доп­қа,­су­бе­тін­де­гі­қалт­қы­ға,­тасымалдауыш­тас­па­да­ғы­жә­шік­ке­әсер­
ете­тін­күш­тер­ді­бей­не­лең­дер­(
3­су рет
) .
­­­­­
­­­­­
3-су­рет.­
2(3)-тап­сыр­ма­ға
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

89
 Күш 
ан дық 
мән ін есеп теу 
фор му ла сы 
Тү су нүк те сі 
Ба ғы ты 
у ре ті 
Ті­рек­тің­
реак­ция­кү­ші­
Нью­тон­заңда
-
рымен­анық­та­
ла­ды­
Дененің­массалар­
центрі­­немесе­
дененің­беті­мен­
тіректің­жанасу­
нүктесі
Ті­рек­тің­бе­ті­не­
пер­пен­ди­ку­ляр
N
N
N
N
Жіп­тің­ке­рі­лу­
кү­ші­
Нью­тон­заңда
-
рымен­анық­та­
ла­ды­
Де­не­нің­мас­са­лар­
цент­рі­не­ме­се­
де­не­нің­ілі­ну­
нүк­те­сі­
­Жіп­бойы­мен­
F
к
F
к
F
к
Ар­хи­мед­кү­ші­
F
­
­ g
б.б.
Сұйыққа­баты
-
рылған­дененің­
мас­са­лар­цент­рі
­Вер­ти­каль­
жо­ға­ры­
F
А
F
А
­Сыр­ға­нау­дың­
үй­ке­ліс­кү­ші,­
ты­ныш­тық­тың­
мак­си­мал­
үй­ке­ліс­кү­ші­
­ ­
Де­не­нің­мас­са­лар­
цент­рі­(егер­қоз­
ға­лы­с­іл­ге­рі­ле­ме­лі­
бол­са)
Де­не­қоз­ға­лы­
сы­ның­ба­ғы­ты­на­
қа­ра­ма­қар­сы
F
үйк
­­­­­­­­­­­­­­
Назар аударыңдар!
Дұ­рыс­фор­ма­лы­де­не­лер­үшін­мас­са­лар­цент­рі­сим­мет­рия­лар­осі­нің­қи­ылы­су­нүк­
те­сін­де­ор­на­ла­са­ды.­Де­не­лер­дің­іл­ге­рі­ле­ме­лі­қоз­ға­лы­сын­қа­рас­ты­рғанда,­біз­олар­ды­
мас­са­лар­цент­рі­не­ор­на­лас­ты­рылған­ма­те­ри­ял­ық­нүк­те­мен­ал­мас­тыр­дық.
ксперимент
1.­­а)­үс­тел­бе­ті­мен­бір­қа­
лып­ты­қоз­ға­ла­тын
ә)­се­ріп­пе­ге­ілін­ген­жүк­ке
б)­суы­бар­ыдыс­қа­
ба­ты­рыл­ған­де­не­ге­
әсер­ете­тін­күш­тер­ді­
өл­шең­дер.
2.­ Су­ретте­өз­де­рің­таң­да­ған­
мас­штаб­та­өл­ше­нген­
күш­тер­ді­бей­не­лең­дер.
3-тапсырма 
94­су­рет­те­­көр­се­тіл­ген­ди­на­мо­метр­лер­­шкалала­
рының­бө­лік­құ­ны­мен­көр­сет­кіш­те­рін­анық­таң­дар.
N
0
4
8
12
16
4
8
12
16
N
0
1
2
3
4
0
1
2
3
4
4-су­рет.­
3-тап­сыр­ма­ға
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

90
4-тапсырма 
Ди­на­мо­метрмен­қан­дай­күш­тер­ді­өлшейті­нін­анықтаңдар­
(
­су рет а­ )
:
5 6
7
8
4
3
2
1
9
0 10
Н
F
а
F
үйк
F
N
­
а)­
ә)
­
4­Н
0
Н
0
8
8
6
6
4
4
2
2
­
3­Н
0
Н
0
8
8
6
6
4
4
2
2
­
б)­
в)
3-су­рет.­
Ди­на­мо­метр­мен­күш­терді­өл­шеу
-тапсырма
үш күш та би ға ты өл шеу 
ас па бы шкаласының бө лік 
құ ны ас пап тың көр сет кі ші 
сөздерін­түсіндіріңдер.
Естеріңе түсіріңдер!
1.­ Де­не­ге­бір­тү­зу­
бойы­мен­бір­ба­ғыт­та­
әсер­ете­тін­екі­не­ме­се­
бір­не­ше­күш­тің­те­ңә­
серін­қа­лай­анық­тау­ға­­
бо­ла­ды
2.­ Де­не­ге­бір­сы­зық­
бойы­мен­қа­ра­ма­қар­сы­
ба­ғыт­та­әсер­ете­тін­екі­
не­ме­се­бір­не­ше­күш­тің­
те­ңә­серін­қа­лай­анық­
тау­ға­­бо­ла­ды
3.­ Егер­де­не­ге­тү­сі­ріл­ген­
күш­тер­мо­дуль­
де­рі­бой­ын­ша­тең,­
ба­ғыт­та­ры­бой­ын­ша­
қа­ра­ма­қар­сы­бол­са,­
де­не­қа­лай­қоз­ға­ла­ды ­
Олар­дың­теңәсері­не­ге­
тең­бо­ла­ды
Есте сақтаңдар!
Те­ңә­серлі­күш­ті­та­бу­үшін­
век­тор­лар­ды­қо­су­ере­же­сін­
қол­да­ну­қа­жет­(§­2).
-тапсырма
Қан­дай­күш­те­ңә­серлі­күш­деп­атала­ты­нын­ес­ке­тү­сі­рің­дер.­
Бір­бі­рі­не­қан­дай­да­бір­бұ­рыш­пен­ба­ғыт­тал­ған­күш­тер­
дің­теңәсерін­қа­лай­анық­тай­ды?
Де­не­ге­120 ­бұ­рыш­пен­тү­сі­ріл­ген­күш­тер­дің­теңәсерін­жә­
не­де­не­нің­сал­ма­ғын­анық­таң­дар­(
6­су рет
).­Ди­на­мо­метр­
лер­дің­бө­лік­құ­ны­0,2­ .­Су­рет­те­күш­тер­ді­бей­не­лең­дер.
1 20 °
6-су­рет.
­ -тап­сыр­ма­ға
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

91
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. Та би ғат та ғы күш тер қан дай түр лер ге бө лі не ді?
2. Гра ви та ция лық күш тер дің пай да бо лу се бе бі не?
3. Электро маг нит тік күш тер дің пай да бо лу се бе бі не?
4. Ме ха ни ка да та би ға ты электр омаг нит тік қан дай күш тер қа рас ты ры ла ды?
5. Күш тер дің әсері қан дай фак тор лар ға тәу ел ді?
Жат ты ғу 
14
1.­ Трос­қа­ілін­ген­жүк­тің­мас­са­сы­m­=­15­ц.­Трос­та­пай­да­бо­ла­тын­сер­
пім­ді­лік­кү­ші­нің­мо­ду­лін­анық­таң­дар.
2.­ Де­не­ге­бір­тү­зу­дің­бойы­мен­бір­ба­ғыт­та­
1
­=­9­ ­жә­не­
2
­=­12­ ­екі­
күш­әсер­ете­ді.­Осы­күш­тер­ді­гра­фи­ка­лық­түр­де­бей­не­лең­дер­жә­не­
олар­дың­теңәсерін­та­бың­дар.
3.­ Қорапқа­ салынған­ массасы­ 20­ кг­ жүкті­ тасымалдауға­ арналған­
таспаның­бұрылу­бұрышы­30 .­Таспа­жабынының­үйкеліс­коэффи
-
циентін­­анықтаңдар.­Осы­бет­те­мас­са­сы­30­кг­жүк­тұ­ра­ала­ма
Жаттығу 
14
1.­ Ұзын­ды­ғы­
l
1­
=­ 6­ см­ се­ріп­пе­ мо­ду­лі­
1­
=­ 50­ Н­ күш­тің­ әсерінен­
­
=­4­мм­ге­ұзар­ды.­Мо­ду­лі­
2­
=­200­Н­күш­әсер­ет­кен­кез­де­гі­се­ріп­
пе­нің­ұза­ру­ын­
l
2­
анық­таң­дар.
2.­ Төрт­күш­бір­тү­зу­бойы­мен­ба­ғыт­тал­ған:­сол­ға­6­Н­жә­не­11­Н,­ал­
оң­ға­ 12­ Н­ жә­не­ 5­ Н.­ Бұл­ күш­тер­ді­ гра­фи­ка­лық­ түр­де­ бей­не­леп,­
олар­дың­те­ңә­серлі­кү­шін­анық­таң­дар.
Экс пе ри ме нт
 тік тап сыр ма
Қа ғаз бен сыз ғыш ты қол да на оты рып, қа ғаз дың үс тел ге үй ке лу коэф фи-
циен тін анық таң дар. Орын дал ған жұ мыс бой ын ша есеп бе рің дер.
Шы ғар ма шы лық тап сыр ма
Үй ке ліс кү ші нің, ау ыр лық кү ші нің жә не сер пім ді лік кү ші нің са лыс тыр ма лы 
кес те сін құ рың дар, са лыс ты ру па ра ме тр ле рін өз де рің таң даң дар.
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

92

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: