9 арман пв баспасы

179
ара­лығының­бұдан­аз­мәнінде,­олар­ұзақ­бір­ды­
быс­ре­тін­де­қа­был­да­на­ды.
а­ ­ у­
­ се­р ­ е ­ ­ а­т ­ ­ с­ а -
т ­ ­
­ар­ту­ ­ре­ ер­ е­ра­
­ е ­ата ­ .
0,1­ с­ ішін­де­ ды­быс­ мы­на­ арақа­шық­тық­ты­
жү­ріп­өте­ді:
s
t
ì
ñ
ñ
ì
äûá
=
≈
⋅
=
u
340
0 1
34
,
.
Оның­бас­тап­қы­дыбыс­көзіне­қай­тып­ке­луін­
ес­кереміз.­Демек,­жаңғырықты­есту­үшін­дыбыс­
кө­зі­нен­ке­дер­гі­ге­де­­йінгі­арақа­шық­тық­17­м­ден­
кем­бол­мауы­ке­рек.
VIІ Эхо ло ка ция
Ды­быс­тың­ша­ғы­луы­эхо­ло­ка­ция­да­ультра­ды­быс­
кө­ме­гі­мен­ де­не­нің­ ор­нын­ анық­тау­да­ қол­да­нылады.­
л тра­ды­быс­ ­ жо­ға­ры­ энер­гия­лы­ және­ жиі­лі­гі­
20000
­­­
-тен­аса­тын­дыбыс­­­тол­қын­дары.
­ ­ка­
­ ­ульт­радыбыс­кө­ме­гі­мен­де­не-
лер­дің­ орнын­ анық­тау.
 
XX­ ғ.­ не­міс­ ин­же­не­рі­
А.Бам
 
те­рең­дік­ті­анық­тай­тын­–­эхо­лот­(гид­ро­ло­
ка­тор)­аспабын­ой­лап­тап­ты.­Қа­зір­гі­за­ман­ғы­эхо­
ло­т­уль­тра­ды­быс­ты­жі­бе­ру­ші­құ­рал­дан,­қа­был­да­
ғыш­тан,­мәлі­мет­тер­ді­өң­дейт­ін­ЭЕМ­дан­тұ­ра­ды.­
184­су­рет­те­ба­лық­ты­та­ну,­су­дың­тү­бін­және­оның­
құ­ры­лы­сын­ бей­не­леу,­ бей­не­ні­ ұл­ғай­ту­ функ­ция­
лары­мен­жаб­дық­тал­ған­эхолот­берілген.­
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. Ды быс тық тол қын де ге ні міз не? Ме ха ни-
ка лық тол қын дар дың қан дай диапа зо ны 
ды быс тық бо лып та бы ла ды?
2. Тол қындар қан дай ор та ларда үл кен жыл-
дам дық пен та ра ла ды?
Есте сақтаңдар!
Те­ңіз­тү­бі­нің­те­ре­ңд­іг­ін­
сиг­нал­дың­жі­бе­рі­лу­жә­не­
қа­был­да­ну­уа­қыт­та­ры­ның­
аралығы­мен­жә­не­ды­
быс­тың­су­да­та­ра­лу­
жыл­дам­ды­ғы­мен­анық­
тай­ды:­
s
t
äûá
=
υ
2
.
Маңызды ақпарат
Жа­бық­ғи­ма­рат­тар­да­
ды­быс­тың­та­ра­луы­мен­
ша­ғы­лу­ын­акус­ти­ка­
ғылымының­ар­хи­тек­ту­ра­лық­
акус­ти­ка­бө­лі­мі­зерт­тей­ді.
Үл­кен­кон­церт­зал­да­рын­да­
жаңғырық­бол­мас­үшін­
қа­быр­ға­лар­ды,­орын­дық­
тар­ды­ды­быс­­тұн­шық­ты­рғыш­
ма­те­ри­ал­дар­мен­қап­тай­ды.­
Жауабы қандай?
1. Не лік тен біз дің дау ысы­
мыз кө ше ге қа ра ған да 
жа бық ғи ма ратт арда 
қат ты ес ті ле ді?
2. Не се беп ті эхо лот та 
ул тра ды быс қол да­
нылады? 
3. Не лік тен жар ға нат тар 
қа раң ғы түн де де ке дер­
гі ге со ғыл май ды? 
4. Тау лар да жаң ғы рық не 
се беп ті бір не ше мәр те 
ес ті ле ді? 
3-эксперимент
ектептеріңдегі­спортзал­қабырғасы­дыбыс­жұтатын­
материалдармен­қапталған­ба?­Тәжірибе­арқылы­
анықтаңдар.­Тәжірибе­барысында­қандай­шарттар­
сақталуы­керек?
184-су­рет.
­ а­лық­ау­лау­ға­­
ар­нал­ған­э о­лот
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

180
3. Қат ты де не лер де гі тол қын жыл дам ды ғы қа лай анық тала ды?
4. Ды быс то ны ның би ік ті гін не анық тай ды?
5. Ды быс қат ты лы ғы ның өл шем бір лі гі қан дай? 
6. Қан дай ас пап бел гі лі бір жиі лік те гі ды быс шы ғар ады? 
7. Акустикалық ре зо нанс де ге ні міз не? Жаң ғы рық де ге ні міз не?
Жат ты ғу 
30
1.­ Ауада­ ер­ адам­ның­ ең­ тө­мен­гі­ дау­ысы­ үшін­ ды­быс­ тол­қы­ны­ның­ ­
ұзын­ды­ғы­4,3­м,­ал­әйел­адамның­ең­жо­ғар­ғы­дау­ысы­үшін­–­25­см.­
Осы­дау­ыс­тар­дың­тер­бе­ліс­жиі­лік­те­рін­та­бың­дар.
2.­ Най­за­ғай­дың­жар­қы­лынан­15­с­өткеннен­кей­ін­адам­оның­дау­ысын­
ес­ти­ді.­Най­за­ғай­адамнан­қан­дай­қа­шық­тық­та­­жар­қыл­да­ған
3.­ Жі­бе­ріл­ген­ ультра­ды­быс­ты­ сиг­нал­ те­ңіз­ тү­бі­нен­ ша­ғы­лып,­ 1,2­ с­
өткеннен­кей­ін­ора­ла­тын­бол­са,­те­ңіз­­те­рең­ді­гін­анықтаңдар.
Жат ты ғу 
30
1.­ Рояль­дің­жиі­лік­диапа­зо­ны­90­Гц­және­9­кГц­ара­лығында­болса,­ауа­
да­ғы­ды­быс­тол­қын­да­ры­ұзын­дықтарының­диапа­зо­нын­та­бың­дар.
2.­ Тапанша­дыбысынан­кей­ін,­200­м­жол­дың­мәре­сы­зы­ғын­дағы­төреші­
өз­се­кун­до­ме­рін­қо­са­ды.­Ауа­­тем­пе­ра­ту­ра­сы­20­°С.­Оның­тір­ке­ген­
уа­қы­ты­жо­ға­ры­ла­тыл­ған­мәнді­көр­се­те­­ме,­әлде­тө­мен­де­тіл­ген­бе
3.­ Ды­быс­ты­ша­ғыл­ды­ра­тын­бө­гет­ке­дей­ін­гі­арақа­шық­тық­68­м.­Ба­қы­
лау­шы­жаң­ғы­рық­ты­қан­ша­уа­қыт­тан­кей­ін­ес­ти­ді
Экс пе ри ме нт тік тап сыр ма
Бір қатарға тізілген бос бө тел келерге, келесі бөтелкеде су деңгейі алдыңғы-
сынан жоғары бо ла тын дай етіп құй ың дар. Бө тел ке лер ді қа сық пен ұрып, 
алын ған му зы ка лық ас пап ты зерт тең дер. Қай бө тел кеде ды бы с то ны жо ға ры?
Шы ғар ма шы лық тап сыр ма
Мына тақырыптардың біріне хабарлама дайындаңдар:
1. Жа ну ар лар қа был дай тын дыбыс диапа зо ны.
2. Му зы ка лық ды быс тар. Ды быс темб рі.
3. Ультра ды быс пен инф ра ды быс тың адам жә не жа ну ар лар ағзасына әсе рі. 
АРМАН
-
ПВ
 
баспасы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

181

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: