9 арман пв баспасы

60
II Го ри зон таль коор ди на талар жүй есі 
Тәжі­ри­бе­ жү­зін­де­ эк­ва­тор­лық­ коор­ди­на­талар­ды­ қол­да­ну­ ар­қы­лы­ жұл­
дыз­дың­ор­нын­анық­тау­қи­ыны­рақ­бо­ла­ды.­Те­мір­қа­зық­жұл­ды­зы­түр­лі­ен­дік­те­
әр­түр­лі­би­ік­тік­те­ор­на­ла­са­ды.­Көк­тем­гі­күн­мен­түн­нің­те­ңе­лу­нүк­те­сі­ор­на­
лас­қан­Тоқ­ты­шоқ­жұл­ды­зы­көк­жи­ек­сы­зы­ғы­ның­ас­тын­да­ор­на­ла­суы­да­мүм­
кін.­Ас­пан­де­не­ле­рін­ба­қы­лау­үшін­аст­ро­но­мия­да­го­ри­зон­таль­коор­ди­на­талар­
жүй­есі­ен­гі­зіл­ген.
о­ри­зон­тал ­коор­ди­на­талар­жүй­есі­нің­не­гіз­гі­эле­ме­нт­те­рі­тік­сы­зық­
және­ оған­ пер­пен­ди­ку­ляр­ ор­на­лас­қан­ жа­зық­тық­ бо­лып­ та­бы­ла­ды.­
Тік­
сы­зық­тың­ ас­пан­ сфе­ра­сы­ның­ жо­ғар­ғы­ нүк­те­сі­мен­ қи­ылы­су­ нүк­те­сін­ –­
зе­нит­
­деп,­ал­тө­мен­гі­нүк­те­сі­мен­қи­ылы­су­нүк­те­сін­
на­дир­
­деп­атай­ды.­
Жа­зық­тық­ас­пан­сфе­ра­сын­екі­жар­ты­ға­бө­ле­ді.­Жа­зық­тық­тың­аспан­сфе­ра­
сы­мен­ қи­ылы­су­ сы­зы­ғын­
ма­те­ма­ти­ка­лық­ не­ме­се­ шы­найы­ көк­жи­ек­
сы­зы­ғы­
деп­атай­ды­
( 8-су­рет)
.­
Тік­сызық
Бас­аспан­меридианы
Вертикал
Талтүстік­сызық
Матема­тикалық­­
көкжиек­сызығы
Темірқазық
M
N
E
S
W
A
h
68-су­рет.­
Жұл­дыз­дар­ды­ба­қы­лау­үшін­қа­жет­ті­­
го­ри­зон­тал ­коор­ди­на­талар­жүй­есі
Ма­те­ма­ти­ка­лық­көк­жи­ек­сы­зы­ғын­да­мына­нүк­
те­лер­ ор­на­лас­қан:­ N­ –­ сол­түс­тік,­ ­ –­ оң­түс­тік,­­­
­–­ба­тыс­жә­не­ ­–­шы­ғыс.­Сол­түс­тік­нүк­тес­і­Те­мір­
қа­зық­жұл­ды­зы­нан­көк­жи­ек­сы­зы­ғы­на­жүр­гі­зіл­ген­
вер­ти­кал­сы­зық­тың­бойында­ор­на­ла­са­ды.­Сол­түс­тік­
жә­не­ оң­түс­тік­ нүк­те­ле­рді­ қо­са­тын­ N ­ тү­зуін­
тал-
түс­тік­сы­зық
­деп­атай­ды.­Түс­кі­уа­қыт­та­де­не­лер­дің­
кө­лең­ке­сі­ осы­­ сы­зық­тың­ бой­ын­да­ жа­та­ды.­ Дү­ние­
осьте­рі,­зе­нит­жә­не­на­дир­нүк­те­ле­рі­ар­қы­лы­бас­
ас­пан­ме­ри­ди­аны­өте­ді.
Зе­нит­ жә­не­ на­дир­ нүк­те­ле­рі,­ ба­қы­ла­на­тын­
шы­рақ­ар­қы­лы­өте­тін­ас­пан­сфе­ра­сы­ның­үл­кен­
дөң­ге­ле­гі­
вер­ти­кал
­ деп­ атала­ды.­ Го­ри­зон­таль­
жүй­енің­коор­ди­на­талары­–­би­ік­тік­жә­не­ази­мут­
( -су­рет)
.
Жауабы қандай? 
1. Не лік тен жұл дыз дар ды 
ба қы лау үшін го ри зон­
тал коор ди на талар 
жүй есі ен гі зіл ген? 
2. өкжиек тұстарын қа­
лай анық тауға болады? 
Бұл қызық! 
ек­сіз­да­ла­да­үне­мі­көш­пе­лі­
өмір­сү­ру­қа­зақ­хал­қын­жұл­
дыз­дарға­ қарап­ жол­ та­бу­ға,­
жай­лау­лар­ мен­ қыс­тау­лар­
­дың­ ор­нын­ дәл­ анықтауға­
үй­рет­ті.­ а­лық­ ішін­де­ ең­
та­ны­мал­ жұл­дыз­дар­ По­ляр­
жұл­ды­зы­(Те­мір­қа­зық),­Үл­кен­
А ­ (Же­тіқа­рақ­шы),­ Үр­кер,­
Қам­бар,­ Кас­сио­пея­ (Қа­ра­
құрт),­ Си­риус­ (Сүмб ле),­
Құсжо­лы.­ ал­қы­мыз­ ер­те­
за­ман­дар­дан­Те­мір­қа­зық­тың­
жыл­жы­май­ты­нын­жә­не­үне­мі­
сол­түс­тік­ті­ көр­се­те­ті­нін­ біл­
ген.­ Үр­кер­ді­ уа­қыт­ты­ жә­не­
ба­ғыт­ты­ анық­тау­ үшін­ қол­
дан­ған.

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: