А. А. Сатбекова

Күтілетін 
нәтиже 
 
Оқытушы 
Тіл 
үйренуші
 
Тілді оқыту 
үрдісі 
Қол жеткен 
нәтиже
м о д е л і 
Қазақ тілінен 
жинақталған 
Қ О Р 
 
 
8-сурет – Қазақ тілін дәстүрлі меңгертудің қарапайым
м о д е л і 
 
 
 
 
9-сурет – Қазақ тілін жобалай оқытудың технологиялық 
модельдері 
 
Сызбада көрініп тұрғандай, жобалай оқыту технологиясы 
тілді оқыту үрдісінде тіл үйренуші мен оқытушының өзара бір-
лесе атқаратын жұмыстарының нәтижесінде белгілі бір межеге 
Соңғы 
нәтиже 
Алғашқы
шарттар 

мақсатты түрде жетеді. Осы үрдісте оның тірек ететін нәрсесі 
қазақ тілінен жинақталған қор болады. Сол қорды пайдалана алу 
мүмкіндіктері студенттің соңғы нәтижеге жету деңгейін өл-
шеуге тірек етіп алынады. Осы жердегі «субъект-субъектілік» 
қатынас білім сапасын арттырудың жолы болып танылады. Ын-
тымақтастық педагогикасының қағидалары басшылыққа алы-
нып, екі жақтың да көздеген межеге жетуіне кепіл болады. 
Қазақ тілін гуманитарлық бөлімде оқытудың тиімді нәти-
жеге жетуі негізінен оқытушы мен студенттің өзара қарым-қа-
тынасымен тығыз байланысты. Оның үстіне қазақ тілін оқы-
тудың басты әдісі ретінде жобалай оқыту технологиясы қолда-
нылатын болса, онда бұл жерде оқытушы мен студенттің қарым-
қатынасындағы түрлі байланыстар, қатынастар мен эмоционал-
дық сезімдері айқын байқалып, оның жағымды қырдан таны-
луына екі жақтан да ықылас болуы және бақыланып отырылуы 
аса маңызды шарт болмақ. 
Дәстүрлі оқыту жүйесінде оқытушы мен студенттің қа-
рым-қатынасы «оқытушы — әрдайым талап етуші», ал «студент 
— әрдайым бағынышты, талапты орындаушы» моделінде келе-
тін болса, жобалай оқыту технологиясы жүйесінде оқытушы мен 
студент көбінесе серіктестік қатынаста бірігетіндей болып
ұйымдастырылады. 
Әрине, мұндай жағдайда оқытушы мен студенттің ара-
сындағы педагогикалық қарым-қатынас та дәстүрдегіден өзгеше 
болады. Сондықтан жаңа оқыту жүйесін қолданудың оқытушы 
мен студентке тигізетін педагогикалық қана емес, психология-
лық мәселелері бар екені анықталды.
Жобалай оқыту технологиясы тұрақты түрде студенттің өз 
бетімен жұмыс жасау дағдыларын нық қалыптастыруға бағыт-
талады. Оның өз бетімен жұмыс жасау барысы индивидуалды 
түрде де, жұптық немесе топтық жұмыс түрінде де орындалады. 
Белгілі бір мерзім шегін алдын ала белгілеп алған соң, сол 
уақыт ішінде бір тақырып бойынша орындалатын студенттің із-
денімдік жұмысы белгілі бір ғылыми мәселенің шешілу логи-
касын анықтауымен, сол жолды студенттің өзі дәлелдеуімен 
аяқталады. 
Жобалай оқыту технологиясы бойынша орындалатын сту-
денттің ізденімдік жұмысы - ізденушіге тек қазақ тілінен ғана 

емес, сол тақырыпты ашуға қатысатын түрлі ғылым, шығарма-
шылық, техника салаларынан хабардар болуына, соның негізін-
де ғылыми білімін интеграциялай алуына негіз қалайтын сенім-
ді жол болып табылады. 
Студент орындаған жұмыстың нәтижесі нақты әрі көрнекі 
болуы міндетті. Егер студент белгілі бір теориялық мәселені 
зерттейтін болса, сол мәселені шешудің өзіндік ғылыми ұсыныс-
тары түрінде көрнекіленеді де, ал егер студенттің зерттеу та-
қырыбы практикалық мәселе болса, сол мәселенің өмірде қол-
дануға болатын нәтижесі көрсетілуі қажет. 
Жобалай оқыту технологиясын студент жете меңгеруі 
үшін, сол әдісті қолдануға үйрететін оқытушыға үлкен талаптар 
қойылады. Өйткені жобалай оқыту технологиясын қолдану үшін 
оқытушының үлкен біліктілік, жоғары оқу орындарында оқыту-
шылық практикасындағы шеберлік, жаңа технологияларды иге-
руге деген прогрессивтік көзқарасы болуы керек. 
Студенттердің танымдық қызығушылығының тұрақты 
түрде болуы мен оның үзілмей дамытылып отыруы арқылы за-
ман талаптарына студенттің тез және қиналмай бейімделе алу 
қабілеті ұшталады. 
Жобалай оқыту технологиясын қолдану әрдайым біркелкі 
бола бермейді, түрлі жағдайда оны шешу жолдары түрліше көрі-
ністе келеді.
Жобалай оқыту технологиясын қолдану жүйесінде ғылы-
ми білім және оның сапалылығы басты орында қарастырылады. 
Өйткені білім мазмұнының сапалылығы дегеннің өзі ғылыми 
білім мазмұнының терең әрі нақты және қазіргі заманның келбе-
тімен ғана емес, заман дамуының бағдарына қарай арнасын бұру 
дегенді білдіреді.
Сонымен, қазақ тілін оқыту әдістемесінің маңызды мәсе-
лелерін зерттеуге арналған еңбектерді талдай келе, жоғары 
мектепте қазақ тілін оқытудың дидактикалық негіздерінің әлі де 
зерттеле түсуі, заңдылықтарының айқындала түсуі керектігі 
пайымдалды. Оның басты себебі қазақстандық жоғары мектеп 
дидактикасының зерттелу деңгейінің әлі де заман талаптарына 
толық сәйкестендіріле алмай отырғандығында болса керек.
Жоғары мектепте білім алушы адам – белгілі бір маман-
дыққа ие болатын болашақ маман. Ал көп жағдайда ЖОО-дағы 

қазақ тілін оқыту әдістемесінің дидактикалық негіздері орта бі-
лім беретін мектеп дидактикасын қайталаудан аса алмай келеді.
Білім – адам өмірінің барлық сатысында меңгеретін құн-
дылықтар жүйесі. Бірақ білім алу үдерісінде білім алушы 
субъектінің жас, физиологиялық, психологиялық, дүниетаным-
дық ерекшеліктеріне баса назар аударылып отырылуы – педа-
гогиканың бұлжымас қағидасы екендігі қазақ тілін оқыту әдіс-
темесін зерттеген кейбір еңбектерде көп ескерілмегенін анық 
байқауға болады. 
Қазақ тілін балабақшада, өзгетілді мектептерде, дәрісхана-
ларда меңгеру барысын білім алушы жеке тұлғаның өмірінің 
барлық кезеңіндегі даму үдерісімен тығыз байланыста қарас-
тыру қазіргі кезең дидактикасының басты міндеті болып отыр. 
Тіл үйренушінің даму кезеңдеріндегі жеке тұлға ретінде ерек-
шеліктері тіл үйрету үдерісінің дидактикалық негіздерінің соған 
сәйкес келуін талап етеді. Жоғары оқу орындарының гуманитар-
лық бөлімдерінде оқып жатқан студенттерге болашақ маман ре-
тінде қарау ғылыми білім, оның мазмұны мен сапасы, оны сту-
денттерге меңгерту әдістерін жаңаша қырдан анықтауды қажет 
ететіні белгілі. Сондықтан осы салада мемлекеттік тіл ретінде 
меңгертілетін қазақ тілінің білім сапасын арттыру мен сол білім-
нің құзыреттілік дәрежесінде қалыптасуында жоғарыда аталған 
әдістердің заман ағымына сай қолданылуы жоғары мектеп ал-
дында тұрған бірқатар маңызды міндеттерді жүзеге асыруға жол 
ашар еді. Ол үшін жаңа заман дидактикасында антропологиялық 
ұстанымды орталық негіз етіп алуға, студенттердің ізденісі мен 
шығармашылығын соның негізінде дамытуға мүмкіндік беретін 
жобалай оқыту технологиясын саналы қолдануға басымдылық 
берілуі керек. 

жүктеу/скачать 1,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: