кіші топтардағы психологиялық-әлеуметтік жағдайлар

Темперамент – тұлғаны қалыптастыратын биологиялық фундамент. Ол мінез-құлық аспектісінің динамикасы және ол үш жасқа дейін, яғни балалық шақта анық байқалады.

Темпераменттің төрт негізгі типін бөліп көрсетуге болады. Олар: сангвиник, холерик, флегматик және меланхолик.

Сангвиник темпераментіне жоғары жүйке-психикалық белсенділік, ым-ишаралық қимылдардың әр түрлілігі және көптігі, эмоциялық, әсерлілік және лабилділік тән. Сонымен бірге сангвиниктік эмоциялы қобалжуы терең емес, ал оның теріс тәрбиелік әсерлерге жылдамдылық тұрақтылығының жоқтығын көрсетеді.

Холерик темпераментіне жүйке-психикалық белсенділігінің жоғары деңгейі және іс-әрекетінің қуаты, жылдамдық және қимылының шапшаңдығы, сонымен бірге импульсивтік және эмоциялы қобалжуының айқын көрінуі тән. Холериктің жеткіліксіз эмоциялы және қимыл-қозғалыстық тұрақтылығы эмоциогенді жағдайларды өзін-өзі бақылауға қабілетсіздігі, ұстамсыздық, қызбалылық көрінуі мүмкін.

Флегматик темпераментіне мінез-құлық белсенділігінің деңгейі салыстырмалы түрде төмен, іс-әрекеті, ишара мен сөзі баяу және бірқырлы жүреді, сезімі мен көңіл-күйінің тереңділігі және тұрақтылығы тән. Флегматикке теріс тәрбие әсер етсе, оның теріс қырлары – босаңдық, эмоциясының нашарлығы және әлсіздігі байқалады.

Меланхолик темпераментіне мінез-құлықтың жүйке-психикалық белсенділік деңгейі төмендігімен байланысты, қимыл мен сөйлеудің тоқтап қалуы және тұншығуы, біршама эмоциялық реактивтілік, сыртқа әлсіз көрінетін сезімнің тереңдігі және тұрақтылығы тән. Меланхоликте бұл ерекшеліктер тәрбиелік әсердің жоқтығынан эмоциялы жарақаттың жоғарылауы, тұйықтық және жаттану, өмірлік жағдайларда ішкі ауыр қобалжуларға бейімділік дамуы мүмкін.

Келтірілген мәліметтер, тұлғаның қалыптасу жағдайында темпераменттің әрбір типі оң және теріс психологиялық қырларды «жақсы» немесе «жаман» сипаттайды. Тек оң немесе теріс темперамент кездеспейді.

 1. Бұл темпераментке ие адам ширақ, еті тірі, бірақ кез келген істі бастап, кейін тастап жүре береді, жұмысқа қабілетті, басқа адамдармен тез тіл табысады, ұжымда өзін көңілді ұстайды.

 

3. Бұл темпераментке ие адамның психологиялық қасиеті құмарлықтың құшағында жүреді. Аз ойланады, бірақ жылдам әрекет етеді. Ашушаң, бірақ қайтымы тез адамдар

 

5. Адамдарға туа берілетін, психикалық процестердің ағымының динамикасынан көрініс табатын психологиялық қасиет

 Сангвиник

62. Мектеп оқушысы Алидің анасы мектеп психологіне келіп өз мәселелерімен бөлісті. Баласының мектепке деген қызығушылығының жоқтығын, үй шаруасына араласпайтынын, тұйықтығын, оның тек кітапты оқуға деген құштарлығын айта отырып, оның мінезіндегі бірбеткейлігіне көңілі толмайтынын айтып қалды. Алидің тәтесімен бірге киноға баруды талап еткенде қарсылық танытқанын, туған күніне шақырған досына суық жауап бергенін, сабақты бірге орындау үшін келген досына Али мен қазір кітап оқимын деп жауап беріп, басқа бөлмеге кіріп кетті. Ол үшін сабаққа кететін уақыт 45 минут алуы мүмкін еді. Соңғы кездері Али жалғыз жүргенді қалайды.