А. Абдуалы Е.Қ. Серікбаев Г. С. Өтепбергенова

Қорытынды 
 
Елбасы  Н.Ә.Назарбаев  «Болашаққа  бағдар:  рухани  жаңғыру»  атты 
бағдарламалық  мақаласында  тарихтың  өткеніне  көз  жүгіртіп,  жаңа  тарихи 
кезеңдерге жан-жақты баға бере отырып, рухани жаңғыру арқылы болашаққа деген 
өзінің парасатты пікірлері мен көзқарасын білдірді. «Екі дәуір түйіскен өлара шақта 
Қазақстанға түбегейлі жаңғыру және жаңа идеялар арқылы болашағын баянды ете 
түсудің теңдессіз тарихи мүмкіндігі беріліп отыр… Мен барша қазақстандықтар, 
әсіресе,  жас  ұрпақ  жаңғыру  жөніндегі  осынау  ұсыныстардың  маңызын  терең 
түсінеді  деп  сенемін.  Жаңа  жағдайда  жаңғыруға  деген  ішкі  ұмтылыс  –  біздің 
дамуымыздың ең басты қағидасы», -деп ел келешегіне үміт артады. 
Елбасы  Н.Ә.Назарбаевтың  «Болашаққа  бағдар:  рухани  жаңғыру»  атты 
бағдарламалық  мақаласындағы  міндеттерді  жүзеге  асыру  бойынша  М.Х.Дулати 
атындағы 
Тараз 
мемлекеттік 
университеті 
профессор-оқытушылары, 
магистранттары  мен  студенттері  «Әулие  ата  -  киелі  мекен»  атты  экспедиция 
ұйымдастырды.  Экспедицияның  мақсаты:  «Туған  жер»  бағдарламасы  аясында 
Әулиеата өңірінің киелі жерлерін және Жамбыл облысы этностарының тарихын, 
мәдениетін,  тілін  және  салт-дәстүрлерін,  археологиясын,  географиясын  зерттеу, 
елге  таныту  және  насихаттау  болатын.  Бұл  экспедиция  барысында  жинақталған 
тарихи аңыздар мен материалдар осы жинақты құрастыруға арқау болды. 
Экспедицияның бірінші бағыты Жуалы, Жамбыл, Талас, Сарысу аудандары 
аумағын аралап,  Әулиебастау бұлағы, Шақпақ әулие үңгірі, Батырбек датқа сазы, 
Тамды  әулие  бұлағы,  Қотырбұлақ  әулие  бұлағы,  Ақ  көл  және  Қаратау  өңірлері, 
Ақкесене мен Көккесене мазарлары,  «Жолбарыс қамалған», Ісектас, Маятас үңгірі  
туралы аңыздарды жазып алды.  
«Әулие  Ата  –  киелі  мекен»  экспедициясының  екінші  бағыты  Байзақ,  Шу, 
Мойынқұм  аудандарын  зерттеді.  Аталған  аудандандардан  экспедиция  мүшелері 
Шөлтөбе  қорғаны,  Аққия  мекенжұрты,  Қостөбе,  Түймекент,  Баласағұн 
қалашықтарында,  Жайсан  ғұрыптық  кешенінде,  Бала  Ақтөбе,  Аяқ  Ақтөбе 
қорғандарында,  Биназар  батыр,  Оңғарбай  би  кесенелерінде  болып,  ел  аузында 
жүрген  аңыз-әңгімелер  жазып  алынды.  Мысалы,  Байзақ  ауданындағы  Шөлтөбе 
қорғаны туралы, Мойынқұм ауданындағы Аймахан шоқысы туралы, Оңғарбай би 
туралы, Қылышбай ақын туралы және т.б. аңыздар.  
Экспедицияның  3-бағыты,  яғни  Т.Рысқұлов,  Меркі,  Қордай  аудандары 
бойынша киелі «Топ ағаш» тоғайы, Әулие Бала есепші, ежелгі Меркі үңгірі, Шарпи 
табиғи  жылысу  гейзері,  Сыпатай,  Өтеген,  Қордай  батырлар  мен  Кенесары  хан 
жөнінде тарихи аңыздар мен әңгімелер жинақталды.  
Экспедиция барысында Жамбыл облысының киелі жерлерінің интерактивтік-
тарихи картасын жасауға қажетті тарихи-танымдық деректерді жиналды, облысқа 
танылмаған  киелі  жерлерді  анықталып,  олардың  орналасқан  жерлерінің 
маршрутының сызбасын жасалды, елді мекендердегі ескерусіз келе жатқан киелі 
жерлерді анықтап, ол туралы тарихи деректер іздестірілді, киелі жердің қыр-сырын 
білетін  көнекөз қариялармен кездесіп, тарихи аңыздар мен ел ауызында сақталған 
әңгімелерді жазып алынды.  

102 
 
Әдебиет 
 
1. 
Дәдебаев Ж. Талас аңыздары. – Алматы: «Нұрлы әлем», 2002. – 72б. 
2. 
Байбатша Ә. Қазақ даласының ежелгі тарихы. – Алматы: Санат, 1998. – 192 
бет 
3. 
Талас-Сарысу.  Тарихи-танымдық,  әдеби-анықтамалық  жинақ.  –  Алматы, 
2013. 
4. 
Қадірәлі Н. Басқаның Жерұйығын неғылайын //Арай, №25(609), 28-тамыз, 
2017. 
5. 
Дәдебаев Ж. Батырбек датқа //Қарахан, №9 (14), 2014. 43-бет. 
6. 
Байтілен С. Әулиеата қаласының аталуы // Қарахан, №9 (14), 2014. 
7. 
Орхан  Ұстаоғлы.  Түркілердің  мұсылман  дінін  қабылдауы  //  Заман 
Қазақстан, 1995.- 1-маусым.  
8. 
Мұхтаров А. Ежелгі Тараз ескерткіштері  // Қарахан, №11-12 (52-53), 2017.     
9. 
Қазақ даласының ежелгі тарихы. –Алматы, 2002.- 170 б. 
10.  Жылқышиев Ә.  Дауылдан кейінгі жарық. -Алматы, 199 
11.  Бабалар сөзі: Жүзтомдық.-Астана: «Фолиант», 2012. Т. 85: Тарихи аңыздар.-
416 бет. 
12.  Ел аузынан: халық даналығы.1-2-3 томдар.- Астана: «Фолиант», 2014. 
13.  Сатылғанов Ж. Кенесары хан мен Сыпатай батыр хақында // Ғұмыр Дария.- 
№17.- 14 қыркүйек, 2017. 
14.  Құттымбетов М. Қордайдан шыққан тұңғыш кәсіби биші // Ғұмыр Дария.- 
№24, 28 желтоқсан, 2017. 
15.  Қарақожа мешітін салдырған кім? // Ғұмыр Дария.- №12.- 29 маусым, 2017.  
16.  Шоқай датқа кім болған // Ғұмыр Дария.- №7.- 6-сәуір, 2017.  
17.  17.Баһадүр Байзақ батыр. Жыланның басын шайнаған батыр  // Қарахан, 
№2 (9), 2015. 
18.  Миллионов  Ж.  Қазақтың  мың  жылдық  тарихын  жырлап  кеткен  Майкөт 
ақын неге елеусіз? // Ғұмыр Дария.- №15.- 8 тамыз, 2015. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

103 
 
Мазмұны 
 
Алғы сөз ......................................................................................................... 
3 
1. Жуалы, Сарысу және Талас аудандары киелі жерлерінің тарихи 
аңыздары ........................................................................................................ 
5 
2. Байзақ ауданы және Шу өңірінің киелі орындарының аңыздары ........ 
27 
3. Құлан, Меркі және Қордай өңірінің киелі жерлерінің аңыздары ......... 
57 
Қорытынды ....................................................................................................  101 
Әдебиет ...........................................................................................................  102 
 
 
 
 
 

104 
 
 
 
 
 
 
 
 
А. Абдуалы, Е.Қ. Серікбаев 
Г.С. Өтепбергенова, Р. Тобаджанов 
 
 
 
 
 
 
Әулиеата өңірі киелі мекендерінің тарихи аңыздары 
 
Оқу құралы 
 
 
 
 
 
 
 
 
Техникалық редакторы 
 
Б.Ә.Әлімбаев 
Редактор  
 
 
 
Г.М. Алдыкеева 
Компьютерлік беттеу  
 
Г.Н. Дәуірбекова 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Баспаға 07.06. 2018 ж. қол қойылды. 
Пішімі 60х80 1/16. Есепті б.т. 6,9 Шартты б.т. 6,5 
Таралымы 500. Тапсырыс 668. 
 
М.Х. Дулати атындағы ТарМУ 
«Тараз университеті» баспасы 
080012, Тараз қаласы, Төле би көшесі, 60