Ақ Орда. (ХІІІ-ХV ғасырдың басы)

Ақ Орда. (ХІІІ-ХV ғасырдың басы)

Мақсаты:

• Мақсаты:
• Білімділік:
• XIII – XV ғасырдың басында өмір сүрген Ақ Орда мемлекетінің құрылу тарихы, ішкі – сыртқы саяси және экономикалық жағдайы туралы мағлұмат беру.
• Дамытушылық:
• Оқушыларды тарихи оқиғаларға өз бетінше баға беріп,қортынды жасауға, өз ойларын ашық айтуға дағдыландыру.
• Тәрбиелік:
• Өткен тарихты зерделей отырып, елін сүюге ұлтжандылыққа, қайсарлыққа баулу.

Үй тапсырмасын тексеру

• § 22.Алтын Орда. (ХІІІғ. ортасы - ХVІғасырдың басы)

• І. Дұрысын тап.
• Шарты: лауазым аты мен атқарған қызметінің дұрысын белгілеу.
•  

• ІІ. Деңгейлік тапсырмалар:
• І деңгей:
• Алтын Орда қандай жерлерді алып жатыр? (картамен жұмыс)
• ІІ деңгей
• Берке мен Өзбек хандары басқарған Алтын Орда қалай дамыды?
• ІІІ деңгей:
• Алтын Орданың әлсіреу мен құлдырау себептерін сипаттап, оларды атаңдар?

• 17.02.17

• Терминдерді топтастыр

• Інжу
• Тағар
• Ұшыр
• Сойырғал
• Харадж
• Вакф
• Мильк
• Зекет

1227-1255 жылдары 1. 20 хан ауысқан жылдар

• 1227-1255 жылдары 1. 20 хан ауысқан жылдар
• 1235ж 2. Тохты хан билік құрды
• 1236-1242жылдар 3. Алтын Орда құлады
• 1357-1380жылдар 4. Батый билеген жылдар
• 1290-1312жылдар 5. деректерде Батый есімі айтылды
• 1502жылы 6.Батысқа жасаған жорық жылдар

• ІІІ.Сәйкестендіру

• § 23. Ақ Орда (ХІІІ-ХV ғасырдың басы)

• Жаңа сабақ

• Сабақ жоспары:
• 1. Ақ Орданың құрылуы.
• 2. Орданың ішкі-сыртқы саясаты.
• 3. Шаруашылығы.

• Сығанақ қаласы

• Жошы Ұлысы

• Сол қанат

• Орда Ежен

• Дешті қыпшақтың
• Шығыс бөлігі

• Ақ Орда

• Алтын
• Орда
• құра-
• мында

• Алтын
• Ордадан
• тәуелсіздігін
• алған кезеңі

• Әмір Темірдің
• шапқын-
• шылығы

• Ақ Орданың құрылуы.
• Алтын Орда саяси дербестік алған бірнеше хандықтарға бөліне бастаған уақытта Қазақстан жерінде Ақ Орда деп аталатын жаңа мемлекет пайда болды.
• Ақ Орда – Қазақстан аумағында монғолдардан кейінгі құрылған алғашқы мемлекет

1242 ж. Батый ханның Еуропаға жасаған 7 жыл-

• 1242 ж. Батый ханның Еуропаға жасаған 7 жыл-
• дық жаулап алу жорықтарына қатысып, монғол
• күштерінің сол қанатын басқарған Орда Ежен Алтын Орда
• мемлекетінің шығыс бөлігіне иелік етеді.

• Жер аумағы.

• Территориясы: батысында Жайық өзенінен шығыста Ертіс өзеніне дейінгі, оңтүстікте Сырдария алқабы, Арал теңізінің солтүстік-шығысынан солтүстікте Оңтүстік Сібір ормандарына дейінгі жерлер.
• Астанасы – Сығанақ (Сырдарияның орта ағысы).
• Халқы – түрік тілді тайпалар.

• Рашид әд-Диннің жазуына қарағанда (ХІҮ ғ.), Жошы ұлысының шығыс бөлігін (сол қанатын) әкесінің көзі тірісінде Жошының үлкен ұлы Ежен алады. Әбілғазының айтуынша (ХҮІІ ғ.) осынау жерді оған інісі Батый хан ХІІІ ғ. орта кезінде бөліп береді. Орданың мирасқорлары іс жүзінде дербес билеушілер болды. ХІҮ ғ. 2-ші жартысында Алтын Орда билігі әлсіреп, Ақ Орда күшейіп, дамудың ең сатысына жетті.
• Халқы – түрік тілді тайпалар. Оны құраған халық сол өңірде ежелден тұрып келе жатқан қыпшақтар, қоңырат, арғын, алшын, қаңлы, керей, үйсін, найман тайпалары.

• Мемлекетті Орда Ежен тегінен шыққан хандар басқарды. Алғашқы ханы –  Сасы Бұға (1309-1315), мұрагері – Ерзен хан (1315-1320). Ақ Орданың Алтын Ордадан оқшаулануы ХІҮ ғ. 2-ші ширегінде Ерзен мен Мүбәракқожа тұсында басталды. Мүбәракқожа хан (1320-1344 жж.) Алтын Ордаға бағынбай дербес саясат жүргізуге тырысты.

• Ұрұс ханның кезінде (1361-1376 жж.) Ақ  Орда Алтын Ордадан бөлініп
• тәуелсіз хандық болып жарияланды. Ақ Орда Ұрыс хан тұсында
• едәуір нығаяды. Әйгілі тарихшы Қадырғали Жалайырдың айтуынша
• Ұрұс хан өз заманының қуатты да құдіретті, батыл билеушісі болған.
• Ол ең алдымен Ақ Орданың саяси тәуелсіздігін нығайтуға мейлінше
• күш жұмсады. Оның сыртқы саясаты негізінен Әмір Темірдің
• шапқыншылық жорығына тойтарыс беруге бағытталды,
• ішкі саясаты Ақ Орданың экономикасын өркендетіп, мемлекеттік
• қуатын арттыруды көздеді, ол ең алдымен Сырдария алқабындағы
• отырықшы егінші аймақтардың егін шаруашылығын өркендетуге
• және осы өңірдегі шаруашылық, мәдениет орталығы болған
• қалаларды көркейтуге баса мән берді.

• 17.02.17

• Ұрұс хан хронологиясы

• 1361-1376жылдар – Ұрұс хан билік еткен жылдар
• 1368-1369жылдар – Сығанақта теңге шығарды
• 1375ж. – Еділ бойына жорық жасады

• 1374-1375 жылдар - Сарай-Беркені, Қажы-Тарханды
• (Астрахань) алып, Кама бұлғарларын
• 1376ж – Әмір Темірмен шайқаста қаза тапты.

• ХІҮ ғ. аяғы – ХҮ ғ. басында сыртқы саяси ауыр жағдайлар мен ішкі қырқыстар кезінде Ақ Орда әлсіреп кетті. Ақ Орданың әлсіреу себептері: Әмір Темірдің тонаушылық жорықтары және ішкі тартыстар.

• 17.02.17

• Шаруашылығы

• Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығы – Алтай, Ұлытау, Орал тауларында.
• диқаншылық, жер шаруашылығы – Сығанақ маңайы,
• Сырдария аңғары

• Ақ Орданың отырықшы аудандарында жерді шартты түрде иелену мен жеке меншіктің түрлері қалыптасты. Көшпелі аудандарда мал шаруашылығы кеңінен дамыды. Ақ Орданың еңбекші халқы хандар мен ақсүйектер пайдасына құшыр, зекет, тағар тәрізді салықтар төлеп, әртүрлі парыз-қарыздарды да өтеп тұрған. 

• Жаңа сабақты бекіту тапсырмалары:

• І тапсырма. Ақ Орданың құрылуы
• Тарихи шеңбері______________________
• Территориясы: ______________________
• ______________________________________
• Астанасы:

• ІІ тапсырма. Кестені толтыр

• ІІІ тапсырма. Ақ Орданың ыдырау себептері
• ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

• 17.02.17

• IV тапсырма.Математикалық ойын “ кім алғыр?”
• (250*4)+(600:2)+(81:9)+70=
• Тоқтамыс Темір Мәлікті жеңіп, Сығанақты алады.
• 2000-1000+150*2+95=
• Ақ Орда тағына Ұрұс ханның тағы бір баласы Қойыршақ
• оғланды хан етіп қояды.
• (3000:2)-(8*9)=
• Шығыс Дешті қыпшақтағы билік Жошының шайбани
• әулетінен ұрпағы Әбілқайыр ханға тиеді.

• Үйге тапсырма

• §23. Ақ Орда.
• І. Тақырыпты оқып, 114 беттегі сұрақтарға
• жауап беру.
• ІІ. Ақ Орданың ішкі-сыртқы саяси жағдайына сатылай комплексті талдау жасау.