А. С. Иргалиев (қолы) (аты-жөні)
жүктеу/скачать 2,29 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Гордон Олпорт
| Адамның ішкі табиғаты. Фрейдтің теориясы бойынша адамдар санасыз және иррационалды күштердің ықпалында болады. Егер инстинкті импульс бақыламаса, онда оның нәтижесі адамның өздерімен өзгелерді құртуы болып табылады. Маслоу бойынша адамдардың бойындағы бұзушы күштер қандай да бір туа біткен кемістік емес, фрустрацияның немес қанағаттандырылмаған қажеттіліктердің нәтижесі болып табылады. Оның ойынша әрбір адамның бойында табиғатынан жағымды өсуіне және өзін - өзі қалыптасуына деген потенциалды мүмкіндіктер береді.
Адамның шығармашылық потенциалы. Маслоу алғаш болып шығармашылықты адамның әмбебеп сипаты деп көрсетті. Оны адам табиғатының бөлінбес құрамы ретінде сипаттай отырып, Маслоу шығармашылықты адамның барлығында туа пайда болатын бір қыры деді. Кейбір адамдар бұл қасиетті жоғалтқан адамдар арасында болсада , заттарға жаңа тікелей қараудың әдебін сақтап қалады және оны уақыт өте келе қалыптастыруға қабілетті. Маслоудың пікірінше шығармашылыққа қабілеттілік біздің әр қайсымызда болғандықтан ол арнайы талап пен қабілеттілікті талап етеді. Шығармашылық атағы болуы үшін кітап жазудың, музыка ойлап шығарудың немесе бейнелеу өнерімен қажеті жоқ. Мұны салыстырмалы түрде кейбір адамдар жасайды. Шығармашылық - өзін - өзі көрсетудің барлық формасына әкелетін адамның әмбебап қызметі. Мысалы, шығармашылық диск- жекей, програмистер, бизнисмендер, сатушылар, колледждің прфессорларда болуы мүмкін. Психикалық денсаулыққа қойылатын акцент. Маслоу фрейдтің ауруларды патология және жаман бейімделудің зерттеуін сынады. Ол психоаналитикалық теория бір жақты, оған жан – жақтылық жетіспеді деп есептейді. Бұл кемшілікті түзеу үшін Маслоу психикалық дені сау адамға көңіл бөлді және ол адамды түсінуге психикалық аурумен салыстырумен басқа көзқараспен қарады. Ол біз психикалық ауру адамды, психикалық дені сау адамды әмбебап психологияның ғылымының негізі ретінде қажет деді. Гумманистік психология өзін - өзі жетілдіру, адам өмірінің негізгі тақырыбы – психикалық ауытқуы бар адамды зерттеу мен шектеліп қоймайтын тақырып деп есептеді. Маслоудың еңбектері 1960 – 1970 жж. Психологтың арасында қолдау тапты. Оның қуанышты, махаббатты, шығармашылықты, таңдау мен өзін - өзі жүзеге асыруды зерттейтін бағытты адамның іс - әрекетін механикалық және дегуманизациялық модел деп қарастырушылар үшін оптимистік альтернатив болды. Сонымен гумманистік психология дені сау адамды үйлесімді жеке тұлғаның дамуының шегіне жеткен адамды зерттейді. Сонымен қатар, Маслоу мотивацияны зерттеу арқылы « қажеттілік иерарсиясын » жасады. Ол мына деңгейден тұрады: Физиалогиялық қажеттіліктер – бұл төменгі дене организмдерін басқаратын қажеттіліктер. Тыныс алу, тамақ қорғаныш қажеттіліктері және сексуальдық қажеттіліктері. Әлеуметтік қажеттіліктер – бір адамды бір ғана адамдар мен қарым – қатынас қанағаттандырады. Кейбіреуінде қарым – қатынас қажеттілік өте күшті көрінеді. Сенімділік қажеттіліктер – материалдық жағдайға ұмтылу, денсаулық, қартайғандағы қамтамасыздық және т.б. Сыйлау қажеттіліктер - өз беделін түсіну, мұнда сыйласу, бедел, әлеуметтік табыс маңызды. Жеке адам дамуы қажеттіліктер - өзін - өзі дамыту, белсендіру, әлемдегі өз орынын түсіну. Маслоу мынадай мотвация принциптерін анықтады: Мотивтер иерархиялық жүйеден тұрады. Мотив деңгейі жоғары болса, өмірге – керек қажеттіліктер өседі. Төменгі қажеттіліктер өтелмей тұрып жоғарғы қажеттіілктер қаралмайды. Қажеттіліктер көтерілсе, белсенділікте дамиды. Жақсы жағдайдың болмауынан адамның ( тамақ, демалу) физиологиялық қажеттіліктер маңызды қажеттілікке айналады. Егер базалық қажеттіліктер қанағатандырылса адамда жоғарғы қажеттіліктер ( даму, өзін - өзі түсіну, өмір маңыздылығын іздеу ) көрінеді. Көптеген адамдарға « өмір неврозы » тән. Сонда адам өзіне не үшін өз өмірінің мағынасын түсініп, өзінің қабілетін барынша дамытсы ол біртіндеп жеке тұлға дамуының жоғарғы деңгейінде көрінеді. Основные положения нового направления – гуманистической школы психологии личности, которая и является в настоящее время одной из наиболее значительных психологических школ, сформулировал Гордон Олпорт. Г.Олпорт (1897-1967) рассматривал создаваемую им концепцию личности как альтернативную механицизму поведенческого подхода и биологическому, инстинктивному подходу психоаналитиков. Олпорт возражал и против переноса фактов, связанных с больными людьми, невротиками, на психику здорового человека. Хотя он и начинал свою карьеру как врач-психотерапевт, но очень быстро отошел от врачебной практики, сосредоточившись на экспериментальных исследованиях здоровых людей. Олпорт считал необходимым не просто собирать и описывать наблюдаемые факты, как это практиковалось в бихевиоризме, но систематизировать и объяснять их. "Собирание "голых фактов" делает психологию всадником без головы", – писал он и свою задачу видел не только в разработке способов исследования личности, но в создании новых объяснительных принципов личностного развития. Одним из главных постулатов теории Олпорта было положение о том, что личность является открытой и саморазвивающейся. Человек прежде всего социальное существо и потому не может развиваться без кон тактов с окружающими людьми, с обществом. Отсюда неприятие Олпортом положения психоанализа об антагонистических, враждебных отношениях между личностью и обществом. При этом Олпорт утверждал, что общение личности и общества является не стремлением к уравновешиванию со средой, но взаимообщением, взаимодействием. Таким образом, он резко возражал и против общепринятого в то время постулата, что развитие – это адаптация, приспособление человека к окружающему миру, доказывая, что человеку свойственна как раз потребность взорвать равновесие и достигать все новых и новых вершин. Олпорт одним из первых заговорил об уникальности каждого человека. Каждый человек неповторим и индивидуален, так как является носителем своеобразного сочетания качеств, потребностей, которые Олпорт называл trite – черта. Эти потребности, или черты личности, он разделял на основные и инструментальные. Основные черты стимулируют поведение и являются врожденными, генотипическими, а инструментальные оформляют поведение и формируются в процессе жизни, т. е. являются фенотипическими образованиями. Набор этих черт и составляет ядро личности. Важным для Олпорта является и положение об автономности этих черт, которая развивается со временем. У ребенка еще нет этой автономности, так как его черты еще неустойчивы и полностью не сформированы. Только у взрослого человека, осознающего себя, свои качества и свою индивидуальность, черты становятся по-настоящему автономными и не зависят ни от биологических потребностей, ни от давления общества. Эта автономность черт человека, являясь важнейшей характеристикой его личности, и дает ему возможность, оставаясь открытым для общества, сохранять свою индивидуальность. Таким образом Олпорт решает проблему индентификации-отчуждения, которая является одной из важнейших для всей гуманистической психологии. Олпорт разработал не только свою теоретическую концепцию личности, но и свои методы системного исследования психики человека. Для этой цели он создает многофакторные опросники. Наибольшую известность приобрел опросник Миннесотского университета (ММPI), который используется в настоящее время (с рядом модификаций) для анализа со вместимости, профпригодности и т.д. Со временем Олпорт пришел к выводу, что интервью дает больше информации и является более надежным методом, чем анкета, потому что позволяет в ходе беседы менять вопросы, наблюдать за состоянием и реакцией испытуемого. Четкость критериев, наличие объективных ключей для расшифровки, системность выгодно отличают все разработанные Олпортом методы исследования личности от субъективных проективных методик психоаналитической школы. жүктеу/скачать 2,29 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|