Тыныс алу жаттығулары ауамен емделуді дұрыс пайдалана білу, тыныс алу

Тыныс алу жаттығулары – ауамен емделуді дұрыс пайдалана білу, тыныс алу 
мүшелерінің жұмысын жақсартуды көздейді. Ұзаққа созылған созылмалы 
науқастардың (тыныс демікпесі, созылмалы бронхит, демікпе, өкпенің қабынуы, 
т.б.) тыныс мүшелерінен басқа да көптеген ас қорыту мүшелері мен қан 
айналымдары және жүйке жүйелерінің жұмыс істеу қызметтерінің бұзылуын 
орнына келтіретін негізгі емделу құралы. Тыныс алу жаттығуларының негізгі 
мақсаты – онымен үзбей шұғылдану, осы аталған науқастардың алдын алады, ұзақ 
өмір сүрудың негізін қалайды. 
Тыныс алу жаттығуларының негізгі құралы – ағзаның тыныштық қалпындағы 
орындалатын және қозғалыста орындалатын жаттығулар. 
Тыныс алу жаттығуларының қолданылуы, адамның өзін-өзі емдеу мақсатында 
болғандықтан, жалпы жаттығулардың орындалуы ағзаның қозғалуына негізделген. 
Мұны қолданбалы жаттығулар деп атайды. Бұл қозғалыс жаттығулары жүру мен 
жүгіруге негізделген. Шаңғы тебудегі жүрісте осыған негізделген. Әр адам өзінің 
шамашарқына, яғни, ауруының қаншалықты созылмалы жағдайына қарай 
қолданылады. 
Тыныс алу жаттығуларының қолданылуы, адамның өзін-өзі емдеу мақсатында 
болғандықтан, жалпы жаттығулардың орындалуы ағзаның қозғалуына негізделген. 
Мұны қолданбалы жаттығулар деп атайды. Бұл қозғалыс жаттығулары жүру мен 
жүгіруге негізделген. Шаңғы тебудегі жүрісте осыған негізделген. Әр адам өзінің 
шамашарқына, яғни, ауруының қаншалықты созылмалы жағдайына қарай 
қолданылады.
Осылайша, тыныс алу жаттығулары бірінші жүруден басталады. Алғашқы кезде 
жайлап жүріп, содан кейін жүріс қозғалысы үдетіледі. Үдемелі жүрістің өзінен де 
тыныс алу мүшелеріне жүктеме түседі. Бірақ, бұл жүктеменің өзі де науқастың 
қандай деңгейде екеніне байланысты. Бұдан ары қарай жүгіруді бастауға болады. 
Жүгіру – ағзаның барлық мүшесі жұмыс істегені өз алдына, негізгі жүктеме тыныс 
алу органдарына түседі. Жүгірген кезде, яғни, тыныс алу органдарына жүктеме 
түскен кезде бүкіл ағза жұмыс істегендіктен, ең әуелі қан айналысы жүйесі 
реттеледі. 
Терен, тыныс алып, одан кейін біртіндеп бәсеңдеткен кезде өкпенің көлемі 
үлкейеді. Әдетте, адам орта есеппен минутына 16-20 рет дем алады. Ал тыныс алу 
жаттығуларымен айналысатын адам минутына 3-6, тіпті 1-2 рет қана дем алғанның 
өзінде ағзаға түскен жүктемені де сезінбейді, бірақ өзін жақсы сезінеді.
Жалпы тыныс алу жаттығуларының бірнеше түрі бар. Олар: біркелкі дем алу, құрсақпен дем 
алу,
мұрынмен кезек дем алу, әркелкі дем алу және релаксация 
Біркелкі дем алу
Қиындығы: төмен. 
Қашан орындау керек: кез келген уақытта және әсіресе ұйқы 
алдында. 

Техника: Мұрын арқылы дем алып, ішіңізден 4-ке дейін санаңыз. Дем 
шығарып, қайта 4-ке дейін санаңыз. Осы темпты ұстанып, біраз 
уақыт жаттығу жасаңыз. 
Құрсақпен дем алу
Қиындығы: төмен. 
Қашан орындау керек: кез келген стресті сәтте. 
Техника: Бір қолды кеудеңізге, екінші қолыңызды ішіңізге қойыңыз. 
Мұрын арқылы терең дем алып, кеудеңізді түзулетіңіз. Минутына 6-
10 терең дем алыңыз, жаттығуды 10 минут жалғастырыңыз. 
Мұрынмен кезек дем алу
Қиындығы: орташа. 
Қашан орындау керек: сергіп, ойды тиянақтау керек кездері. 
Техника: Өзіңізге ыңғайлы қылып отырыңыз. Оң қолдың бас 
бармағымен мұрынның оң танауын жауып, сол жағы арқылы терең 
дем алыңыз. Енді сұқ саусақпен сол жақ мұрынды жауып, оң жақпен 
дем шығарыңыз. Осылайша кезек-кезек жаттығуды жалғастырыңыз. 
Әркелкі дем алу
Қиындығы: жоғары. 
Қашан орындау керек: оянғаннан кейін, сергу мақсатында. 
Техника: Терең асықпай дем алыңыз, артынан іштің көмегімен тез, 
бір сәтте демді шығарыңыз. 10 рет қайталаңыз. 
Релаксация
Қиындығы: төмен. 
Қашан орындау керек: кез келген жағдайда 
Техника: Көзіңізді жұмып, бірінен кейін бірі бұлшық еттерді 
қатайтып, 2-3 секундтан кейін босансытыңыз. Аяқ саусақтарынан 

бастап, тізе, сан, кеуде, қол, мойын, тіпті көз бұлшық еттерін 
жаттықтырыңыз. Жаттығу бойы терең, асықпай дем алыңыз.