А. Соловьева, Б. Ибраимова

232
жойылуына апарып соқтырған жағдайлар да кездескен. Шексіз 
көбеюі әсерінен олардың өлімтіктерін жыртқыштар жемегендіктен, 
жануарлардың арасында жұқпалы аурулардың таралуына себеп 
болады. 
Паразиттік
(грек тілінен аударғанда (нахлебник) – әр түр лі 
ағзалардың біреуі екіншіcін (иесін) қоректік орта немесе қорек көзі 
ретінде пайдалануы. Көбінесе жыртқыштар пара зиттік тіршілік етуге 
бейімделіп кетеді. Сыртқы паразит тер (эндопаразиттер) – кенелер, маса-
лар, биттер ішкі паразиттерге қарағанда жыртқыштарға ұқсайды.
Эволюция барысында паразиттер ұзақ уақытқа созылған тығыз 
қарым-қатынастың нәтижесінде иесін бірден өлімге душар етпейді. 
Иесінің денесі онда тіршілік ететін ағзалар үшін салыстырмалы түрде 
жақсы микроклимат жасайды.
Жеке құбылыстар ұялы паразитизмді қалай тудырады? Бұл жағдайда 
паразиттер иесінің ұрпағына арналған қоректі пайдаланады. 
Жеке-дара аралардың ұясына жұмыртқа салған шы бын дар бір 
мезгілде олардың ұрпағына дайындаған қорегін пайдаланады. Кәдімгі 
көкек өзінің жұмыртқасын торғай тәрізді 100 түрлі құстың ұясына 
салады. Көкектің бала пан дары құстардың балапандарын, кейде ол 
құстардың өздерін ұясынан ығыстырып жібереді. Ұяда жалғыз қалған 
көкектің балапаны «өгей» ата-анасы әкелген қорекпен тамақ танады. 
Бәсекелестік
түрлер арасындағы жағымсыз қарым-қатынастың 
бір түрі болып табылады. Ең жоғары бәсекелестік бір түрге жататын 
даралардың арасында жүреді, соған қарамастан түрішілік деп аталады 
(113-сурет). Ол 
түраралық­қарым-қатынастың
мысалы бола алмайды. 
Жақын түрлер арасында бірдей қажеттіліктер болған кезде бәсекелестік 
пайда болады. Егер мұндай түрлердің тіршілік ету аймағы бір болса, 
113-сурет.

жүктеу/скачать 5,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: