Абберация мутацияның әсерінен хромосоманың құрылымының зақымдануы
жүктеу/скачать 4,51 Mb.
|
0566f4a8-dcc3-11e5-bf37-f6d299da70ee03
- Бұл бет үшін навигация:
- Кроссинговер
| Индуцирленген мутация.
Индуцирленген мутагенез – бұл табиғаты әр түрлі мутагендер көмегімен қолдан мутация жасап шығару. Ең алғаш мұндай қолдан иондалған сәулелер арқылы мутация алған Г.А. Надсон мен Г.С.Филипов еді. 1927 жылы американдық ғалым Джозеф Мюллер мутация жиілігі әсерлер мөлшері өскен сайын өсетінін дәлелдеді. 40-ыншы жылдардың соңында адам ДНҚ-ын зақымдайтын күшті химиялық мутагендер бар екені белгілі болған. Мутациондық процесс әр түрлі патологияға әкелетін өзгерістердің негізгі көзі. Бүгінгі таңда мутациялар күшін әлсірететін антимутагендер бар. Бүгінгі таңдағы генетика жетістіктерін диагностика, профилактика және ұрпақтан-ұрпаққа берілетін паталогиялық аурулардан арылуда қолданады. Мутация тудыратын факторларды мутагендер дейді. Олардың үш түрі бар: физикалық, химиялық және биологиялық. Физикалық мутагендерге радиоактивті сәулелер, ультракүлгін сәулелер, лазер сәулелері және т.б. жатады. Химиялық мутагендерге колхицин, этиленимин, никотин қышқылы және т.б. химиялық қосылыстар жатады. Олардың саны қазір 400-ден асады. Өте жоғары концентрациядағы кейбір гербицидтер мен пестицидтер де мутация тудыра алады. Сондықтан гербицидтер мен пестицидтерді шамадан тыс мөлшерде пайдаланбау қажет. Клеткадағы зат алмасу процесі кезінде түзілетін кейбір ыдырау өнімдері мен организмге тағам арқылы келіп түсетін радиоактивті заттарда да (мысалы, сүйекте жинақталатын стронций, т.б.) мутагендік қасиет болады. Оларды биологиялық мутагендер дейді. Кроссинговер (ағылш. crossіng-over – айқасу) – гомологтық хромосомалардың ұқсас бөліктері арасындағы ажырау және қайта бірігу нәтижесінде болатын айқасу. Кроссинговер І-ші мейоздың профазасында жүреді және әр түрлі гендердің аллельдерінің жаңа комбинацияларының түзілуіне әкеледі. Мейоз процесінде гомологты хромосомалар әр ядроға ажыраудың алдында бір-біріне қарама-қарсы орналасады. Осы уақытта екі гомологты хромосомалардың бөліктері үзіліп, олар осы хромосомалардың басқа бөліктерімен айқасып қайта жалғасады. Кроссинговер тұқым қуалайтын өзгергіштіктің бір түрі болып саналады, соның нәтижесінде ұрпақтардың генетик. әр түрлілігі артады. Кроссинговер – популяциядағы комбинативті өзгергіштікті қамтамасыз ететін және табиғи сұрыптауға материал бола алатын маңызды механизм. Сондай-ақ құрамында бір немесе бірнеше гендер орналасқан хромосоманың үлкен бөліктерінің қайта комбинациялануына немесе бір ген ішіндегі комбинацияларға әкелуі мүмкін. Хромосомада гендер бір-бірінен неғұрлым алшақ орналасса, олардың арасында айқасудың болу мүмкіндігі соғұрлым көбейеді. Экспериментальды (тәжірибелік) генетикада кроссинговер хромосомалардың генетик. картасын құру үшін, яғни қандайда болмасын геннің басқа генге қарағандағы орнын анықтауда қолданылады. жүктеу/скачать 4,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|