Абдигалиева

Қоғамның Сенаты Макс Планк (Германия) 2000 жылдың 24 қарашасында қоғам институттарында жұмыс істейтін барлық ғалымдар үшін орындалуы міндетті ғылыми этиканың келесі нормаларын қабылдады.

1. 
   Күнделікті ғылыми қызметті реттейтін нормалар:
   

• 
  нақты ғылыми салада қолданылатын деректерді алу және іріктеу ережелерін нақты сақтау;
  
• 
  бастапқы деректерді қорғау мен сақтауды сенімді ұйымдастыру; барлық маңызды нәтижелерді анық және толық құжаттау;
  
• 
  «жүйелі скептицизм» ережесі - өзінің жеке нәтижелері мен өз ұжымының жұмыс нәтижелері бойынша туындаған күмәндар үшін ашықтық;
  

2. 
   Әріптестердің арасындағы қарым-қатынасты және ынтымақтастықты реттейтін нормалар:
   

• 
  бәсекелестердің ғылыми жұмысына, мысалы, пікір беруді кешіктіру немесе құпиялылықты сақтау шартымен алынған ғылыми нәтижелерді үшінші тұлғаға беру жолымен кедергі жасамау міндеттемесі;
  
• 
  жас ғалымдардың ғылыми өсуіне белсенді ықпал ету;
  
• 
  жұмыс бойынша басқа ғалымдар мен әріптестердің сындары мен күмәндері үшін ашықтық;
  
• 
  әріптестердің жұмысына мұқият, объективті баға беру; сенімді қарым- қатынас.
  

3. 
   Нәтижелерді жариялауды реттейтін нормалар:
   

• 
  фундаментальді зерттеулер нәтижелерінің жалпыға қол жетімділік принципі: мемлекеттік қаржыландыру есебінен орындалатын жұмыс нәтижелерін міндетті түрде жариялау;
  
• 
  ғылымда қателерге жол беретін ғылыми мәдениет принципі: расталмаған гипотезаларды ұсыну және қателерді тану;
  
• 
  сіңірген еңбегін тану принципі: сіңірген еңбегін адал тану және ізбасушылардың, бәсекелестердің және әріптестердің қосқан үлесін тиісті бағалау.
  

3. 
   Ғылыми этиканың бұзылуы
   

Ғылыми этиканың принциптері түрлі тәсілдерден – ғылыми әдістерді ұқыпсыз қолданудан немесе деректерді ұқыпсыз құжаттаудан, қасақана бұрмалау немесе алдау сияқты елеулі ғылыми қылмыстардан бұзылуы мүмкін.Ғылыми этиканың бұзылуы төмендегі жағдайларда байқалады:

• 
  маңызды ғылыми қарым-қатынаста әдейі немесе аса ұқыпсыздықтың нәтижесінде жалған мәлімдеме жасалғанда;
  
• 
  авторлық құқық бұзылғанда;
  
• 
  басқа адамдардың ғылыми жұмысына өзгенің зиян келтіруінде.
  

1. 
   Деректерді фабрикациялау;
   
2. 
   Деректерді бұрмалау, мысалы:
   

3. 
   Қолдау алуға өтінім-хатта немесе өтінімде (грант өтінімінде) қате өтініштер болған жағдайда.
   

1. 
   Авторлық құқықпен қорғалатын басқа автордың жұмыстарына, елеулі ғылыми жаңалықтарға, гипотезаларға, теорияларға немесе зерттеу әдістеріне қатысты:
   

2. 
   Басқа адаммен оның келісімінсіз немесе тиісті негіздерсіз тең құқылы авторлықты талап ету.
   

4. 
   Жарияланымдарды дайындау кезіндегі ғылыми этика нормалары
   

Басылымдарды дайындау кезінде этикалық мәселелермен шектесетін сұрақтар туындайды, олар:

• 
  жарияланымның авторлығын анықтау;
  
• 
  жариялау орнын таңдау;
  
• 
  зерттелетін мәселе бойынша барлық ғылыми фактілер мен ұсынымдарды жариялаудың толықтығы;
  
• 
  жұмысты қаржыландыруды жүзеге асырған әріптестер мен ұйымдарға алғыс білдіру;
  
• 
  зерттеу міндеттері мен нақты материалдарға талдау және интерпретациялау әдістерінің барабарлығы;
  
• 
  мәтіндік және иллюстрациялық деректерді ұсыну стилі мен нысаны, олардың жеткіліктілігі;
  
• 
  жарияланымның көмекші аппаратын рәсімдеудің дұрыстығы мен толықтығы.