Абсатарова дамира амировна
жүктеу/скачать 7,76 Mb. Pdf көрінісі
|
Диссертация.
5 zerthanal k
| ─
─ ─ ─ ─ ─ ─ ─ Қанатсыз ұрғашы Полоностықа натты ұрғашы біте Ересек аталық біте А А Ересек аналық біте Х Х күресу шараларын жүргізу мерзімі Алма көшетінің фенологиясы Бүрші к жару ы Жапырақтарды ң ашылуы Жапырақтар мен көшеттін қарқынды өсуі Жапырақтардың түсуі Шартты белгілер: – жұмыртқа, П- полоносты қанатты ұрғашы бітелер, А-ересек аталық бітелер, Х-ересек аналық бітелер, VVV – күресу шараларын жүргізу мерзімі Экологиясы. Қызыл қан бітесінің көктемде жаппай дамуына қыстың жылы болуы септігін тигізеді. Бірінші және екінші ұрпақ дернәсілдері көшет тамырында қыстайды,біздің жағдайда олардың шоғырлануы көрсеткіші 68,7 пайыздан 82,4 % дейін. Қыстың қатты суығында оларыдың жаппай қырылуы байқалады. Оның негізігі себептерінің бірі ауа-райының күрт құбылуы болуы мүмкін. Және де топырақта бітелердің әлсіз популяциясы шоғырланады.Дернәсілдердің көктемдік қайта белсенділік танытуы топырақ 8- 10 0 С. жеткенде көшеттің тамыр мойынына шығып шоғырланады. Ал күздік мерзімдегі дернәсілдердің көшіп-қонуы ұзақ мерзімге созылады. Біздің зерттеулерде олардың жаппай көшіп қонуы7 – 10 күнге созылды. Бітелердің тамырға зақым келтіру белсенділігі ауа температурасының 15-17 0 С.болғанда байқалды. Қызыл қан бітесінің зияндылығы алма ағашының қабықтары мен алма ұлпасына механикалық жарақаты нәтижесінде сілекей бездерінің ерекше секрециясын енгізу арқылы бұталарда қалындатылған өскіндер және жаралар пайда болады, ол өскіндер жарылуы нәтижесінде ол ауру инфекциялардың кіруіне жол ашады , мысалы Ervinia amylovora ауру қоздырғышына және тағы басқа ауруларға. Қызыл қан бітесі әсіресе көшеттіктерге өте үлкен зиян келтіреді. А Б Ескерту: а) Көшеттегі бітелердің колонясы б) Микроскоппен қарағандағы ересек бітелер Сурет 18-Қызыл қан бітесі Eriosoma lanigeruм . Кесте -13 Қызыл қан бітесі мен басқа да бітелердің санын құрастыратын және динамикасын қалыптастыратын бірқатар факторлар (2014-2016 жж.) Анықтайтын факторлар Факторлардың белсенділік деңгейі жәнеәрекеттесу сипаты Вегетация кезеңінде гидротермикалық жағдайлардың сипаты ГТК (гидротермикалықкоэффициент) вегетация кезінде мамыр-қыркүйек 1,2-1,6; яғни жоғары ылғалдылықта болуы керек, ол қызыл қан бітесінің бейімделуін және энтомофагтарға қолайлы жағдай тудыру қажеттігін ескере отыра. Көшет өсіру технологиясы Балшырын шөптерді көшет қатар аралықтарына, сондай-ақ көшет жағалауларына отырғызу қызыл қан бітесінің дамуына және таралуына кедергі келтіретін негізгі факторлар Қоректік қатынас ерекшелік факторлары Жапырақ ешқандай фитопатогендермен залалданбауы қажет, арамшөптердің болуы – бітелердің таралуына ықпал ететін факторлар Әртүрлі бітелердің түрлеріндегі популяциялардағы бәсекелестік қатынастар Тәжірибе жүзінде қызыл қан бітесі, жасыл алма және басқада бітелер популяцияларында бәсекелестік өзара әрекеттесулер жасалды. Нәтижесінде, біте зияндылығы артады. Энтомофагпопуляцияларының реттеуші рөлі Жаздың ортасында энтомофагтардың реттеуші қызметі анық көрінеді. Энтомофагтардың популяциясы – бітелерідің тоқырау жағдайының негізгі себебі Көшеттіктерді қорғау технологиясы Химиялық инсектицидтерді пайдаланған кезде бітенің, сондай-ақ энтомофагтардың жойылуының жоғары деңгейіне алып келеді. Алайда қызыл қан бітесі және басқада қалпына келеді Жүргізілген зерттеулерге сүйене отырып, біз алма көшеттіктеріндегі қызыл қан бітесінің құрылымын және динамикасын қалыптастыратын бірқатар факторларды анықтадық. Кестеде көрсетілгендей жүргізілген тәжірибелерде алынған биологиялық факторлардың анықталған сынақ сипаттамалары көрсетілген.Ең маңызды алты көрсеткіш сипатталады. Синоптикалық жағдай бітенің таралуының нақты шамасын айқындайды.Құрғақшылық пен қарқынды жауын-шашынмен байланысты аномалдық құбылыстар зиянкестің биологиялық шамасын шектейді. Дегенмен, түрлердің айқын бейімделу сипаттамалары кез-келген жағдайда, түрлердің таралу тактикасын барынша жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Қорта айтқанда бітелер алма көшеттіктеріне зиян келтіретін қауіпті зиянкестер болып табылады, сондықтан дер кезінде оларға қарсы күрес шараларын жүргізу қажет.[136] Ескерту: а) Алманың тұқымдық екпесіндегі бітелердің колонясы б) Бітемен зақымдалған көшет в) Арм 18 телітушісінің зақымдалуы Сурет 19-Қызыл қан бітесі Eriosoma lanigeruм |