ГЛОССАРИЙ
Философия пәні бойынша глоссарий
(пән атауы)
Қазақ тілінде
|
Орыс тілінде
|
Ағылшын тілінде
|
Абсолют
|
Абсолют
|
absolute
|
Альтернатива
|
Альтернатива
|
alternative
|
Құдай
|
Бог
|
God
|
Буддизм
|
Буддизм
|
Buddhism
|
Тұрмыс
|
Быт
|
existence
|
Болмыс
|
Бытие
|
|
Мәңгі шындық
|
Вечная истина
|
eternity true
|
Мәңгілік
|
Вечность
|
eternity
|
Зат
|
Вещь
|
thing
|
Елестету
|
Воображение
|
imagination
|
Қабылдау
|
Восприятие
|
|
Мемлекет
|
Государство
|
county, state
|
Идеализм
|
Идеализм
|
idealism
|
Индуизм
|
Индуизм
|
hinduism
|
Диалектика
|
Диалектика
|
dialectics
|
Мейірімділік пен зұлымдық
|
Добро и зло
|
kind and bad
|
Догматизм
|
Догматизм
|
dogmatism
|
Өмір
|
Жизнь
|
life
|
Ақиқат
|
Истина
|
true
|
Идеология
|
Идеология
|
ideology
|
Категория
|
Категория
|
cathegory
|
Католицизм
|
Католицизм
|
catholicism
|
Концептуализм
|
Концептуализм
|
conceptualism
|
Ақиқаттың көрсеткіші
|
Критерий истины
|
criterium of true
|
Ғылыми танымның логикасы
|
Логика научного познания
|
logic of scientific
|
Қатынастар логикасы
|
Логика отношений
|
logic of relations
|
Логистика
|
Логистика
|
logistics
|
Материализм
|
Материализм
|
materialism
|
Дүниеге көзқарас
|
Мировоззрение
|
outlook
|
Монада
|
Монада
|
monada
|
Монизм
|
Монизм
|
monism
|
Адамгершілік
|
Мораль
|
Moralis
|
Ойлау
|
Мышление
|
thinking
|
Халық
|
Народ
|
people
|
Ұлт
|
Нация
|
nation
|
Өмір салты
|
Образ жизни
|
|
5.Дәрістердің кешені
1 апта
Кредит саны-2
Дәріс №1 Тақырыбы: Философия пәні және міндеттері.
Дәріс № 2 Тақырыбы: Философиялық танымның өзіндік ерекшелігі.
Дәріс мазмұны: Философия мәнін түсіндірмелеудің негізгі типтері.Дүниеге көзқарастың тарихи түрлері: миф, дін,философия. Философияның негізгі мәселесі және оның шешімі.
Дәріс мақсаты: Философия пайда болған кезден бастап адамзаттың дүниетанымдық көзқарасының өткен тарихи сатыларын анықтау.
Тірек сөздер: архаикалық, иллюзиялық, рационалдық.
Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны:
Философияның рухани қайнар көздері және мәдени-тарихи алғышарттары.
Философия дамуының негізгі сатылары және бағыттары.
Философия біздің өмірлік тәжірибеміздің бір бөлігі болып табылады. Философия пайда болған кезден бастап адамзат әлем туралы, ондағы өзінің орны мен тағдыры туралы рационалды көзқарас қалыптастыра бастады. Философиялық рефлексияның пайда болуы күрделі үдеріс болып табылады. Адамзат ойының дамуы архаикалық, фантастикалық, иллюзиялық көзқарастан оның рационалдық – танымдық формаларына дейін ұзақ жолдан өтті. Әлемнің рационалды түсіндірілуіне ең алғаш қадам жасағандар дүние құрылымы туралы ерекше ілімдерді тудырған мысырлық, вавилондық, үнді және қытай ойшылдары болды. Мысалы, ертедегі вавилондық математиктер мен астрономдар әлемнің гелиоцентристік картинасын қалыптастырып, алгебра, геометрияның негізін қалады, квадраттық және кубтық түбірден шығару тәсілдерін меңгерді. Философия көзқарастың тарихи қалыптасу негізіндегі адамның өзіндік санасының нәтижесіндегі әлемнің түсінуінің түрі. Сондықтан философия пәнінің сан алуан талдаудың негізінде негізгі міндеттерді шешу қажет. Әсіресе қазіргі заманда философиялық сана біздің көзқарасымыздың негізгі бағдарына айналуға тиіс.
Сұлба 1.
Философияның негізгі кезеңдері
|
Аңыз
|
|
Алғашқы қауымдық құрылыстағы мәдениет және Көне Заман өркениеті
|
|
Философияға дейінгі сипат
|
|
Грекия
|
Египет
|
Месопотамия
|
Иудея
|
Қытай
|
Үндістан
|
|
Аңыз
|
|
Грекия
|
Қытай
|
Үндістан
|
Сұлба 2.
Философия дамуының негізгі кезеңдері.
-
Б.э.д. І мыңжылдық -476жылдар аралығындағы көне дәуір
|
-
476 ж. ХІҮортағасыр дәуірі.
|
-
ХІҮ-ХҮІІ ғ.ғ. аралығындағы Қайта Өрлеу дәуірі
|
XVII – XХI ғ.ғ. аралығындағы Жаңа Заман дәуірі.
|
XVII ғ. – 1688 ж. Жаңа Заман дәуірінің басы.
|
1688 – 1789 ж.ж. Ағарту дәуірі.
|
1770-1850 ж.ж.Неміс классикалық философиясы.
|
XIХ – ХХI ғ.ғ. Қазіргі Заман философиясы
|
Сұлба 3.
Философияның негізгі бөлімдері.
Философиялық пәндер
-
|
Логика
|
|
|
Этика
|
|
|
Эстетика
|
|
|
Ғылыми методология
|
|
Философлық ғылымдар ( математиканың философиялық мәселелері. Астрономия, физика, биология т.б..)
|
|
философлық антропология
|
|
|
Философиялық мәдениет
|
|
|
Тарих филсофиясы
|
|
|
Құқық философиясы
|
|
|
Дін философиясы
|
|
Сұлба 4 .
Философиялық ілімдердің сандық бастамасы.
Онтологияның негізгі ағымдары:
Монизм – болмыстың тек жалғыз бір бастамасы туралы философиялық ілім.
Дуализм – болмыстың екі (материалдық және идеалдық) бастамасы туралы ілім.
Плюрализм – болмыстың екіден көп бастамасын мойындайтын философиялық ілім.
Онтологиядағы, танымдағы және әлеуметтік философиядағы «монизм», «дуализм», «плюрализм» терминдері.
Онтологиядағы
|
Алғашқы бастамалық болмыстың сандық сипаты.
|
Танымдағы
|
Танымның қайнар негізі мен сандық сипаты.
|
Әлеуметтік философиядағы
|
Жетекші саяси күштердің және әлеуметтік факторлардың сандық сипаты.
|
Сұлба 5.
Философиялық ілімдердің саралануының (классификациясының) алғашқы сапалық бастамасы.
Объективтік идеализм
Субъективтік идеализм
(Көрсетілген белгі ілімдердің өзара сәйкеспейтіндігін сипаттайды)
Тірек сөздер:
Материализм - болмыстың бастамасы ретінде материяны (табиғатты) мойындайтын философиялық ағым.
Идеализм – болмыстың бастамасы ретінде әлде бір идеалдық мәнді (абсоюттік рух, т.б.) мойындайтын ағым.
Объективті идеализм – болмыстың бастамасы ретінде әлде бір адам санасына бағынбайтын, тысқары әлде бір идеалдық (Құдай, Абсолют, Әлемдік ақыл, т.б.) мойындайтын философиялық ілім.
Субъективті идеализм – болмыстың бастамасы ретінде адам санасы мен «мендігін» мойындайтын философиялық ағым.
Апта 2. Шығыс мәдениетіндегі философия феномені.
Кредит саны- 2
Дәріс № 1. Көне Үнді және Қытай философиясы.
Дәріс № 2. Негізгі бағыттар мен философиялық мектептер.
Мақсаты: Көне Грек философиясының экзистенциалдық бағытын ашу. Қытай философиясының әлеуметтік мазмұнынын сипаттау.
Көне Үнді филсофиясы.
Көне Үнді философиясы өте ерте замандағы аңыздық сана жүйесінен басталды. Сондықтан оның қалыптасу сатысында тарихи жаратылыстық аңыздан діни философияға ұласуы, оның негізгі категорияларын талдау негізінде тарихи мұрагерлігін түсіндіреді. Негізгі Көне Үнді философиясының мазмұндарын түсіндіріп, соның негізінде алғашқы рухани мәдениеттің мәнін ашып, философияның көзқарастық қайнарға ұласуын көрсету. Бұл жағдайда Көне Үнді философиясының сан алуан міндеттерді атқаратын этикалық мәнін ашуға болады.
Ведалар.
Атауы
|
Негізгі мазмұны
|
Ригведа
|
1017 гимннен (самхит) тұратын веда құдайларына жолдауы.
|
Самоведа
|
Ригведалар (құрбан шалу кезіндегі) гимндердің дұрыс жүзеге асырылуы.
|
Яджурведа
|
Ригведалардың (құрбан шалу кезіндегі) гимндерді дұрыс айтылуының жүзеге асырылуы.
|
Атхарваведа
|
Құдайларға, демондарға, рухтарға жалбарыну нәтижесінде дуалауды жүзеге асыру, дуалардың жиынтығы.
|
Тірек сөздер:
Пуруша – Хаостан туған, аңыз негізіндегі ең алғашқы адам.
Рита – әлде бір космостық тәртіптердің, заң мен заттардың заңдық, жүйелік әрекетінің жүзеге асуы.
Сансара – дәлме-дәл аударсақ, қайта туудың жүзеге асуы, адамның қайта оралуы.
Карма – бұл адамдар тағдырының себептік-заңдық негіздері және белгілі уақыттан кейін құбылыстарының қайта туу құбылыстарының күштік көрінісі.
Чарвака
Достарыңызбен бөлісу: |