Агат – агат (ақық) (грек. Achates -минерал), шұбар хальцедонның түр өзгерісі. А. қышқылға, үгуге төзімді асыл тас; әр түрлі аспаптар, әшекей бұйымдар жасау үшін қолданылады. Активированный уголь
жүктеу/скачать 17,09 Kb.
|
химиялық терминдер
- Бұл бет үшін навигация:
- Активированный уголь (активный уголь)
- Английский соль (горькая соль, сульфата магния)
- Ацетон (диметилкетон)
- Вода (оксид водорода)
|
Агар (агар-агар) - агар (агар-агар); теңіз балдырларынан алынатын зат. А-дың негізгі химиялық құрамы көмірсулар (углеводы). Оның судағы ыстық ерітіндісін суытса, қоймалжыңданып іркілдек болып қатады. Химияда, микробиологияда, медицинада (қоректендіргіш заттар дайындауда) және мармелад жасауда қолданылады. Агат – агат (ақық) (грек. Achates -минерал), шұбар хальцедонның түр өзгерісі. А. қышқылға, үгуге төзімді асыл тас; әр түрлі аспаптар, әшекей бұйымдар жасау үшін қолданылады. Активированный уголь (активный уголь) – активтендірілген көмір – кеуектігі артып, ішкі беті молайған көмір. Ондай көмір алу үшін ауа қатыстырмай күшті қыздырылған көмірге су буының қуатты ағымы жіберіледі. Алюминий – алюминий, Al (лат. аlumen – ашудас); Менделеевтің пер. системасындағы р. н. 13, атомының электрондық қабығының сыртқы қабаты 3s23p1; таза түрінде 1827ж. неміс дәрігері Ф. Велер алған. Әр түрлі минералдар түрінде көп таралған зат; а. әсіресе алюмосиликат түрінде жиі кездеседі; балқытылған бокситті (Al2O3) электролиздеп өндіреді; а. күміс түстес, жеңіл, берік, иілгіш металл, электр жылу өткізгіштігі, химиялық активтігі күшті; а. көптеген жай және күрделі заттармен тікелей реакцияласады. А. оның оксиді және гидроксиді [Al(OH)3] амфотерлі заттар; алюминий гидроксиді негіз де [Al(OH)3], қышқыл да [Н3AlO3] бола алады. А. мен оның құймалары техникада, халық шаруашылығының көптеген салаларында кең қолданылады. Английский соль (горькая соль, сульфата магния) – ағылшын тұзы (ащы тұз, магний сульфаты MgSO4*7H2O) теңіз суларында болады; медицинада іш жүргізетін дәрі есебінде қолданылады. Ацетаты – ацетаттар; Сірке қышқылының тұздары; оксидке, гидроксидке немесе кейбір тұзға сірке қышқылымен әрекет етіп алынады, а. суда оңай еритін кристалды заттар. Ацетон (диметилкетон) – ацетон (екі метилді кетон) (CH3COCH3); кетондардың қарапайым өкілі; а. иісті, түссіз, жанғыш сұйықтық. А. әр түрлі органикалық заттарды синтездеуде, жасанды жібек, мылтық дәрісін, дәрі-дәрмектер өндіруде, еріткіш ретінде қолданылады. Бор – бор, В (лат. Borum), Менделеевтің пер. системасындағы р. н. 5 элемент, атомының электрон қабығының сыртқы қабаты 2s2p1 Б. 1808ж. француз ғалымдары Ж. Гей-Люссак пен Л. Тенар ашқан. Б. қара сұр түсті кристалды зат. Б. қыздырғанда металдармен реакцияласып боридтер, сутегімен реакцияласып гидридтер (борсутектер, борандар) түзеді. Бордың гидридтері (борандар) – оңай тұтанып, көп жылу беретін түссіз газдар немесе сұйықтар; бұлар реактор отындарын, полимерлер өндіруде катализатор ретінде қолданылады. Вода (оксид водорода) – су, (сутегінің окиді) H2O cудың сандық-сапалық, құрамын 1783ж. француз химигі А. Лавуазье тағайындаған. Су табиғаатта ең көп таралған химиялық қосылыс; судың физикалық (агрегаттық) үш күйі бар. Сұйық су, мұз – қатты, су, бу; судың үш күйі 4,6 мм. с. б. қысымында және 0,0100℃-да тепе-теңдік күйде болады. с. қатыспайтын бірде бір химиялық, биохимиялық процесс жоқ. Глины – сазтопырақ, шөгінді тау жыныстарының бір тобы. с. негізгі құрамы минералдар; с. сумен араласса, қоймалжың масса түзеді; с-дан цемент, кірпіш сияқты құрылыс материалдары, керамикалық заттар жасалады. Железо – темір Fe (лат. Ferrum) Менделеевтің пер. системасындағы р. н. 26 элемент (металл), атомының электрондық қабығының сыртқы қабаты 4s2; адамға ерте заманнан мәлім, табиғатта көп тараған элементтердің бірі; таза металл күйінде де, рудалар түрінде де кездеседі (железняк) сұрғылт түсті қатты зат; әдеттегі жағдайларда химиялық активтігі нашар, ылғалды ауада тез тотығып, бетін өзінің оксидтері қаптап қалады. Тотығу дәрежелері: +2, +3; т. сұйытылған қышқылдарда оңай ериді; қою қышқылдарда ерімейді. Таза темір өзінің оксидтерінен тотықсыздандырылып өндіріледі; өнеркәсіпте (металлургияда) т. әр түрлі құймалар, шойын, болат түрінде өндіріледі; т.-дің химиялық қосылыстары көп, олар әрқилы оксидтер, тұздар түрінде кездеседі; т. гемоглобинннің (қанның қызыл түйіршіктері) құрамна кіреді, демек, темірдің биологиядық маңызы да күшті. Алмаз – алмаз (ар. ең қатты) – көміртектің аллотроптық түр өзгерісі, көміртегі қосылыстарына жоғары температура мен күшті қысымда ауа қатыстырмай қатыстыру арқылы өндіріледі. А. қатты заттардың сыртқы қабатын өңдеуге, кен бұрғысын жасауға пайдаланылады; қырланып өңделген а. гаухар деген атпен асыл тас ретінде қолданылады. Анализ – анализ (грек. analysis – айыру, ажырату, ыдырату); әр түрлі әдістермен заттың сапалық, сандық құрамын анықтау; а-дің ғылыми зерттеу жұмыстар мен өндірісте маңызы өте зор. Асбест – асбест (таскендір); талшықты минералдар тобы;химиялық құрамы жағынан а. гидросиликаттарға (сулы силикаттар) жатады, мыс., магний силикаты [Mg6(Si4O11) (OH)6Н2О]. А-тен сүзгі, шифер, картон және отқа, сілтіге берік, электр тогын, жылуды, дыбысты нашар өткізетін бұйымдар жасалады. Атом – атом (грек. atomos – бөлінбейтін); химиялық элементтің барлық қасиеттерін сақтайтын ең ұсақ бөлшегі. Атом оң зарядты ядродан (атомные ядро), теріс зарядты электроннан құралады; атом электрлік бейтарап бөлшек. Атомдардың химиялық байланысуынан молекула түзіледі (молекула). Белки (протеины, протеиды) – белоктар (протеиндер, протеиды) жүктеу/скачать 17,09 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|