Аймақтық дәрігер-терапевттің автоматтанырылған жұмыс орнын дайындау

1 
2
-
1 
2
-
2 
2
-
3 
3
-
2 
3
-
1 
3
-
3 
3
-
4 
3
-
5 
3
-
6 
1 
3 
2 
4 

16 
Сурет 2.2. Желілік модель 
3) Реляциялық МД ӛз атауын ағылшын терминінен алды. Бҧл Термин 
1970 жылдары пайда болды. Эдгар Кодд, IBM қызметкері. Реляциялық 
MD-бҧл реляциялық байланысты кестелер жиынтығы. Реляциялық 
модельдің қҧрылымы қарапайым және қолдануға ыңғайлы. Дербес 
компьютерлердің мәліметтер базасының кӛпшілігі реляциялық болып 
табылады. 
4) Объектіге бағдарланған МД желілік және реляциялық 
модельдерінің комбинациясы. Олар кҥрделі қҧрылымдарды жасау ҥшін 
қолданылады. 
2.2 Реляциялық мәліметтер қоры 
Реляциялық 
модельдің 
артықшылығы-қарапайымдылық, 
дизайн, 
Компьютерлік іске асырудың жеңілдігі және теориялық сипаттаманың 
болуы. Жеке компьютерлер ҥшін кӛптеген мәліметтер базасы реляциялық 
болып табылады. Пайдаланушылар деректерді толтырады, ӛзгертеді және 
ӛңдейді. Ең бастысы-олардың деректерін енгізу, оларды тиімді ӛңдеу және 
қол жетімді ету. Пайдаланушыларға мысал ретінде "1С" жҥйесін 
баланстарды, баптар бойынша шоттарды және т. б. басқару ҥшін 
пайдаланатын бухгалтерлік қызмет жатады. 
Компьютердегі мәліметтер базасы-бір байланыс арқылы қҧрылған бір 
немесе бірнеше кестелерден тҧратын жалғыз файл. Қҧрылым-бҧл қор және 
оның архетипі жасаған форма. 
Реляциялық деректер моделі қатынастар тҧжырымдамасына негізделген. 
Қатынастарды екі ӛлшемді кестелер тҥрінде ҧсыну ыңғайлы. Кесте-бҧл 
адамға кӛрнекі және тҥсінікті сурет. 
Реляциялық деректер базасы-ӛзара байланысты қатынастар жиынтығы. Әр 
қол жетімділік (кесте) компьютерге файл тҥрінде беріледі. 
Қатынастарға қолданылатын негізгі әдістер: 
- Жиынға қолданылатын әдістер: қиылысу, айырмашылық, декарттық 
кӛбейту, бӛлу, біріктіру; 
- Кеңейтілген реляциялық операциялар: проекция, біріктіру, іріктеу 
(таңдау, шектеулер). 
Дерекқорды басқару жҥйесінің сапасы осы операцияларды орындау ҥшін 
қолданылатын қҧралдардың қол жетімділігі мен ыңғайлылығымен 
анықталады. Реляциялық деректер базасында осы операцияларды орындау 
ҥшін қолданылатын тілдерді екі сыныпқа бӛлуге болады: 

17 
- Реляциялық алгебралық тілдер; 
- Реляциялық алгебралық тілдер. 
Реляциялық алгебраның тілдері реляциялық алгебраға негізделген. 
Алгебра тілдері-алгебралық алгебраның тілдері. Сондықтан реляциялық 
алгебраның тілдері процедуралық тілдер болып табылады, ал дерекқорды 
басқару жҥйелерінің кӛптеген тілдері процедуралық бағдарламалау тілдері 
болып табылады. 
Қажетті ақпаратты жинап қана қоймай, оны дҧрыс қҧрылымдау да 
маңызды. Кез-келген ақпараттық қҧрылым болашақта қажетті ақпаратты 
табу ҥшін жасалады. Сондықтан ақпараттық қҧрылымды қҧру келесі 
әдістерге негізделген: 
1) объектінің сипаттамаларын анықтау; 
2)осы 
объектілердің 
атрибуттарын 
анықтау 
("атрибут-
байланыс"бағандары); 
3) объектілер арасындағы қатынасты кӛрсететін қҧрылым тҥрлерін 
(кестелік, иерархиялық, желілік) таңдау. 
4) ақпараттық қҧрылымның нақты кӛшірмесін жасаңыз. 
2.3 SQL-Стандартты дерекқор тілі 
SQL тілін кеңінен қолдану бҥгінгі таңда есептеудегі маңызды бағыттардың 
бірі болып табылады. Соңғы жылдары SQL мәліметтер базасының жалғыз 
тілі болды. Бҥгінгі таңда 100-ден астам ДҚБЖ негізгі кадрларда да, дербес 
компьютерлерде де жҧмыс істейтін бҧл тілді қолдайды. SQL халықаралық 
ресми стандарты қабылданды және аяқталды. SQL-бҧл компьютерлік 
мәліметтер базасында сақталған ақпаратты оқуға және ӛңдеуге арналған 
Тіл. SQL Structured Query Language дегенді білдіреді. Яғни, атауынан 
кӛрініп тҧрғандай, SQL - бҧл пайдаланушы мен дерекқор арасындағы 
қатынасты жҥзеге асыратын бағдарламалау тілі. SQL іс жҥзінде тек 
реляциялық деректер базасымен жҧмыс істейді. Қабылданған жҥйе 
компьютерлік жҥйеде маңызды ақпараттың мәліметтер базасын сақтау 
болып табылады. Деректер базасы белгілі бір ДҚБЖ арқылы басқарылады. 
Тҧтынушыға қандай да бір деректер қажет болған кезде, ол SQL кӛмегімен 
ДҚБЖ-ға сҧрау жібереді. ДҚБЖ сҧранысты ӛңдейді, қажетті деректерді 
табады және оны тҧтынушыға қайтарады. SQL пайдалану функциясы: 
- Деректерді ҧйымдастыру. SQL клиентке деректерді ҧсыну қҧрылымын 
ӛзгертуге және дерекқор элементтері арасында қатынастар қҧруға 
мҥмкіндік береді; 
- Оқулықтар. SQL-ді дерекқордан деректерді оқу және пайдалану ҥшін 
пайдалануға болады. 
- Деректерді ӛңдеу. Жаңа деректерді қосу, дерекқордан деректерді жою 
және бар деректерді жаңарту. 
- Қол жеткізуді басқару. SQL деректерді оқуды және ӛңдеуді шектей алады 
және оларды рҧқсатсыз кіруден қорғайды. 

18 
- Деректердің тҧтастығы. 
Жалпы, SQL-бҧл мәліметтер базасымен жҧмыс істеудің қуатты қҧралы. 
Бірақ бҧл COBOL, FORTRAN сияқты толық есептеу тілі емес. SQL-де 
жағдайларды тексеру, цикл жасау ҥшін операторлар жоқ. Операторлар бҧл 
тілдің кіріктірілуі негізгі тілі және қамтамасыз етеді деректер базасына 
қатынау. 
SQL тілінің ерекшеліктері: 
- Нақты ДҚБЖ-дан Тәуелсіздік; 
- Дерекқор жҥйесінен (ДҚБЖ)Тәуелсіздік; 
- Стандарттардың болуы; 
- IBM қолдауы; 
- Реляциялық қҧрылым; 
- Ағылшын тіліне ҧқсас жоғарғы деңгей қҧрылымы; 
- Мәліметтер базасына бағдарламаланған қол жетімділікті қамтамасыз ету; 
- Деректерді динамикалық анықтау мҥмкіндігі; 
- Клиент / сервер архитектурасын қолдау; 
- Арнайы интерактивті сҧраныстарды орындау мҥмкіндігі. 
SQL сҧрауларының екі тҥрі бар: 
1)статикалық (тҧрақты); 
2) динамикалық (тҧрақты емес). 
Статикалық SQL сҧраулары қосымшаны қҧру кезінде жазылады және 
жҧмыс уақытында ӛзгермейді. 
Бағдарлама іске қосылған кезде динамикалық SQL сҧраулары 
жасалады. 
2.4 автоматтандыру формаларын талдау 
Ақпараттық жҥйені автоматтандыру аймақтық медициналық мекеменің 
жедел жәрдем бӛліміне тҥскен пациенттер туралы есеп беруді 
қамтамасыз етуге және есеп ҥшін қажетті мәндерді одан әрі ӛңдеуге 
арналған. Сондай-ақ регистратор арқылы аймақтық терапевтке 
ҧсынылатын ақпаратты ретке келтіріңіз және автоматтандырыңыз. 
Автоматтандыру объектісі ӛңірлік денсаулық сақтау мекемесі, оның 
ішінде учаскелік терапевттің жҧмыс орны болып табылады. 
Автоматтандырылған ақпараттық жҥйе келесі жҥйелерден тҧрады: 
- амбулаториялық тіркеу жҥйесі; 
- стационарлық науқастарды тіркеу жҥйесі; 
- орындалған анықтамаларды тіркеу жҥйесі; 
- ақпаратты ӛңдеу жҥйесі; 
Амбулаториялық 
пациенттерді 
тіркеу 
жҥйесі 
қабылданған 
амбулаториялық пациенттер туралы ақпаратты енгізу және сақтау ҥшін 
пайдаланылады және мынадай ақпаратты қамтиды: 
- Пациенттің сәйкестендіру картасындағы ақпарат; 

19 
- келу кҥні мен уақыты; 
- диагностика және қорытынды 
- жҥргізілген рәсімдер мен іс-шаралар және басқа да ақпарат. 
Стационарлық науқастарды тіркеу жҥйесі стационарға келіп тҥскені 
туралы ақпаратты және стационарға келіп тҥскені туралы ақпаратты 
қамтиды.: 
- пациенттің сәйкестендіру картасында кӛрсетілген ақпарат; 
- қабылдау кҥні мен уақыты; 
- шығару кезіндегі диагноз және басқа да қажетті ақпарат. 
Бҧл автоматтандырылған жҧмыс орны жҥргізілген тексерулердің санын 
тіркеуге және бір кҥнде жҥргізілген тексерулердің саны туралы 
мәліметтерді сақтауға арналған. 
Ақпаратты ӛңдеу жҥйесі палаталардағы халық санын есептеуге және 
келіп тҥскен пациенттердің сҧрақтары мен жауаптарын тҧрақтандыруға 
арналған. 
"Аймақтық дәрігер-фармацевт кабинеті" ААЖ пайдаланушылары 
аймақтық денсаулық сақтау мекемесінің басшысы, кезекші дәрігер 
болып табылады және компьютерде ең аз тәжірибеге ие болуы керек. 
Қорғау-ақпарат келесі қҧралдармен қорғалған: 
- парольді мҥмкіндігінше тезірек ӛзгертіңіз; 
- файлдарды қорғау, сақтық кӛшірме жасау; 
Ақпарат автоматтандырылған ақпараттық жҥйеде сақталуы тиіс 
1. электр қуаты ажыратылған жағдайда (тҧрақты электр кернеуі талап 
етіледі) 
2. кернеудің ауытқуы (бҧл кернеудің ауытқуын тегістейтін сҥзгілерді 
қажет етеді). 
Жҧмыс автоматтандырылуы керек: 
1. амбулаториялық пациенттер журналын жҥргізу; 
2. стационарлық емдеу журналын жҥргізу; 
3. орындалған тестілер журналын жҥргізу; 
4. ӛңірлік терапевтік бӛлімшелер жҧмысының кӛрсеткіштерін есептеу; 
5. сҧрау салуға жауап беру; 
1,2,3. Жҧмыс кҥн сайын жасалуы керек. Ай сайын 4 жҧмыс және 
сҧраныс бойынша 5 жҧмыс орындалады. 
Шығыс Ақпарат экран және есеп тҥрінде ҧсынылған. 
Деректер базасымен жҧмыс істеу ҥшін келесі талаптарды орындау 
қажет: 
- Windows XP және Office XP пакеті орнатылған Компьютер (менде тек 
Access XP бар); 
- Егер сізде Office бағдарламасының стандартты нҧсқасы болса, сізге 32 
Мб шумодава қажет болады; 
- Pentium 200MHz процессоры, 32 Мб жедел жады. 
2.7 Пайдаланушының нҧсқауы

20 
SQL сҧрауларының екі тҥрі бар: 
1)статикалық (тҧрақты); 
2) динамикалық (тҧрақты емес). 
Статикалық SQL сҧраулары қосымшаны қҧру кезінде жазылады және 
жҧмыс уақытында ӛзгермейді. 
Бағдарлама іске қосылған кезде динамикалық SQL сҧраулары жасалады. 
2.4 автоматтандыру формаларын талдау 
Ақпараттық жҥйені автоматтандыру аймақтық медициналық мекеменің 
жедел жәрдем бӛліміне тҥскен пациенттер туралы есеп беруді қамтамасыз 
етуге және есеп ҥшін қажетті мәндерді одан әрі ӛңдеуге арналған. Сондай-
ақ регистратор арқылы аймақтық терапевтке ҧсынылатын ақпаратты ретке 
келтіріңіз және автоматтандырыңыз. 
Автоматтандыру объектісі ӛңірлік денсаулық сақтау мекемесі, оның ішінде 
учаскелік терапевттің жҧмыс орны болып табылады. Автоматтандырылған 
ақпараттық жҥйе келесі жҥйелерден тҧрады: 
- амбулаториялық тіркеу жҥйесі; 
- стационарлық науқастарды тіркеу жҥйесі; 
- орындалған анықтамаларды тіркеу жҥйесі; 
- ақпаратты ӛңдеу жҥйесі; 
Амбулаториялық пациенттерді тіркеу жҥйесі қабылданған 
амбулаториялық пациенттер туралы ақпаратты енгізу және сақтау ҥшін 
пайдаланылады және мынадай ақпаратты қамтиды: 
- Пациенттің сәйкестендіру картасындағы ақпарат; 
- келу кҥні мен уақыты; 
- диагностика және қорытынды 
- жҥргізілген рәсімдер мен іс-шаралар және басқа да ақпарат. 
Стационарлық науқастарды тіркеу жҥйесі стационарға келіп тҥскені 
туралы ақпаратты және стационарға келіп тҥскені туралы ақпаратты 
қамтиды.: 
- пациенттің сәйкестендіру картасында кӛрсетілген ақпарат; 
- қабылдау кҥні мен уақыты; 
- шығару кезіндегі диагноз және басқа да қажетті ақпарат. 
Бҧл автоматтандырылған жҧмыс орны жҥргізілген тексерулердің санын 
тіркеуге және бір кҥнде жҥргізілген тексерулердің саны туралы 
мәліметтерді сақтауға арналған. 
Ақпаратты ӛңдеу жҥйесі палаталардағы халық санын есептеуге және келіп 
тҥскен пациенттердің сҧрақтары мен жауаптарын тҧрақтандыруға 
арналған. 
"Аймақтық дәрігер-фармацевт кабинеті" ААЖ пайдаланушылары 
аймақтық денсаулық сақтау мекемесінің басшысы, кезекші дәрігер болып 
табылады және компьютерде ең аз тәжірибеге ие болуы керек. 

21 
Қорғау-ақпарат келесі қҧралдармен қорғалған: 
- парольді мҥмкіндігінше тезірек ӛзгертіңіз; 
- файлдарды қорғау, сақтық кӛшірме жасау; 
Ақпарат автоматтандырылған ақпараттық жҥйеде сақталуы тиіс 
1. электр қуаты ажыратылған жағдайда (тҧрақты электр кернеуі талап 
етіледі) 
2. кернеудің ауытқуы (бҧл кернеудің ауытқуын тегістейтін сҥзгілерді 
қажет етеді). 
Жҧмыс автоматтандырылуы керек: 
1. амбулаториялық пациенттер журналын жҥргізу; 
2. стационарлық емдеу журналын жҥргізу; 
3. орындалған тестілер журналын жҥргізу; 
4. ӛңірлік терапевтік бӛлімшелер жҧмысының кӛрсеткіштерін есептеу; 
5. сҧрау салуға жауап беру; 
1,2,3. Жҧмыс кҥн сайын жасалуы керек. Ай сайын 4 жҧмыс және сҧраныс 
бойынша 5 жҧмыс орындалады. 
Шығыс Ақпарат экран және есеп тҥрінде ҧсынылған. 
Деректер базасымен жҧмыс істеу ҥшін келесі талаптарды орындау қажет: 
- Windows XP және Office XP пакеті орнатылған Компьютер (менде тек 
Access XP бар); 
- Егер сізде Office бағдарламасының стандартты нҧсқасы болса, сізге 32 
Мб шумодава қажет болады; 
- Pentium 200MHz процессоры, 32 Мб жедел жады.
Бҧл сайтта аймақтық медициналық мекемедегі жалпы тәжірибелік 
дәрігердің жҧмыс орнын автоматтандыру жҧмыстары басталады. Дәрігер 
терапевт баратын науқастарды тіркеу жҧмысын жеңілдетеді және оның 
орнына бҧл уақытты науқасты емдеуге жҧмсайды. 

22 
2) деректерді талдау мынадай препараттардың кӛмегімен жҥргізіледі: 
- "Деректерді талдау" батырмасын басқан кезде келісілген нысан 
ашылады; 
- Салыстырмалы деректерді қамтитын нысандар немесе есептер 
"ӛңірлік емдеу мекемесінің қабылдау бӛлімшесі бойынша есеп", "бӛлімше 
бойынша есеп", "код бойынша есеп", "пациенттер санын есептеу", 
"диагностикалық алшақтықтар саны", "жҥргізілген 
зерттеулер"бӛлімдерінде ашылады.
3) пациенттің аты бойынша деректерді іздеу ҥшін "аты бойынша 
іздеу"батырмасын басыңыз. 
Келесі батырмалардан тҧратын терезені ашу ҥшін деректерді енгізу 
тҥймесін басыңыз 
1. амбулаториялық пациенттер және оларды кӛрсету 
2. стационарлық пациенттер және оларды кӛрсету 
3. жҥргізілген сынақтардың нәтижелері және оларды кӛрсету
Бҧл терезе, сондай-ақ қҧрамында басыңыз кіру ҥшін басты нысан. 
Аймақтық жалпы тәжірибелік дәрігер келіп тҥскен пациенттерге арналған 
шараларды анықтайды. Осы батырманы басқан кезде амбулаториялық 
пациенттер бойынша барлық деректер кӛрсетіледі. 
Атауы 1. 
2. мекен жайы 
3. сҧрыптау
4. аурудың тҥрі 
5. емдеу шаралары 

23 
Ал стационардағы науқастарға келетін болсақ онда келесі тҥрдегі 
терезе ашылады.
1.
Аты 
2.
Фамилиясы 
3.
Әкесінің аты 
4.
келу уақыты 
5.
кету уақыты 
6.
бағытталған ауруы 
7.
қойылған диагнозы 
Ал жҥргізілген зерттеулері батырмасын басқанда тӛмендегі терезені 
аламыз. Бҧл жерде науқасқа қандай зерттеулер тҥрінің жасалғаны 

24 
жазылады. Осының кӛмегімен аймақтық дәрігер – терапевт науқастың 
зерттеулері нәтижесінде ем шараларын жасай алады. 
Басты формадағы мәліметтерді талдау батырмасынан келесі терезені 
аламыз. Бҧл жерде : 
1.
Код бойынша есептеу 
2.
Бӛлімше бойынша есептеу 
3.
диагноздың келмей қалуы және басты формаға ӛтетін батырма 
орналасқан. 
4.
Жасалған зерттеулер 
Бҧл аймақтық дәрігер – терапевтің жылдық немесе кварталдық есеп 
жасауда бірден –бір кӛмекші қҧрал ретінде қызмет атқарады. 

25 

26 

27 

28 
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 
1.
Информационная безопасность / Ю.С.Уфимцев, Е.А. Ерофеев и др. – 
М.: Издательство «Экзамен», 2003. – 560 с. 
2.
С. Робинсон Micrisoft Aсcess 2000.-СПб.: Питер, 2001.-512 с.:ил. 
3.
ХаритоноваИ.А., Михеева В.Д. Micrоsoft Acess 2000.-СПб.:БХВ-Санкт-
Петербург,1999.-1088с.;ил. 
4.
Бекаревич Ю. Б. , Пушкина Н. В. "СУБД Access в примерах". -СПб.: 
Питер, 1997,-521с. ил.
5.
В. Пасько "Aсcess 2000" -Киев "Ирина",1999, -214 с. ил. 
6.
Безопасность жизнедеятельности. Безопасность технологических 
процессов и производств (Охрана труда): Учебное пособие для 
ВУЗов/П. П. Кукин, В. Л. Лапин, Е. А. Подгорных и др. - М.: Высшая 
школа, 1999 -318с. 
7.
Яров В. Н. Выбор мероприятий и расчет элементов электрозащиты. 
Методические указания по раздел "Охрана труда" дипломных 
проектов.: МАИ, 1988 -40с., ил.
8.
Годин 
В.В., 
Корнеев 
И.К. 
Информационное 
обеспечение 
управленческой деятельности: Учебник. – М.: Мастерство; Высшая 
школа, 2001. – 240 с. 

29 
ҚОСЫМША А 
Мәліметтердің схемасы 
Амбулатория 
Код 
Аты-жӛні 
Адресі 
Жҧмыс орны 
Тҥсу мерзімі 
Тҥсу уақыты 
Контингенті 
Қызметі 
Жасы 
Тҥсу диагнозы 
Бӛлім 
ҚБ диагнозі 
Код1 
МКБ 
Жеке кҥәлігі 
Жасалған іс-шаралар 
Қызмет 
Код
Қызмет 
Категория 
Код
Категория
Кодтар 
Код 
Код1 
МКБ 
Код 
МКБ 
Диагноз 
Стационар 
Код
Аты-жӛні 
Контингенті 
Тҥсу мерзімі 
Шығу мерзімі 
Тҥсу диагнозі 
МКБ 
Шығу диагнозі 

30 
ҚОСЫМША
Private Sub Кнопка25_Click() 
On Error GoTo Err_Кнопка25_Click 
DoCmd.GoToRecord , , acNewRec 
Exit_Кнопка25_Click: 
Exit Sub 
Err_Кнопка25_Click: 
MsgBox Err.Description 
Resume Exit_Кнопка25_Click 
End Sub 
Private Sub Кнопка26_Click() 
On Error GoTo Err_Кнопка26_Click 
DoCmd.DoMenuItem acFormBar, acEditMenu, 8, , acMenuVer70 
DoCmd.DoMenuItem acFormBar, acEditMenu, 6, , acMenuVer70 
Exit_Кнопка26_Click: 
Exit Sub 
Err_Кнопка26_Click: 
MsgBox Err.Description 
Resume Exit_Кнопка26_Click 
End Sub 
Private Sub Кнопка27_Click() 
On Error GoTo Err_Кнопка27_Click 
DoCmd.GoToRecord , , acNext 
Exit_Кнопка27_Click: 
Exit Sub 
Err_Кнопка27_Click: 

31 
MsgBox Err.Description 
Resume Exit_Кнопка27_Click 
End Sub 
Private Sub Кнопка28_Click() 
On Error GoTo Err_Кнопка28_Click 
DoCmd.GoToRecord , , acPrevious 
Exit_Кнопка28_Click: 
Exit Sub 
Err_Кнопка28_Click: 
MsgBox Err.Description 
Resume Exit_Кнопка28_Click 
End Sub