Оғыз мемлекеті
⇐ Предыдущая11121314151617181920Следующая ⇒
(IХ ғасырдың аяғы – ХI ғасырдың басы)
Ø Оғыз мемлекетінің құрылуы, жер аумағы
Ғалымдардың «уыз» сөзінен шықты деген тұжырымы мына тайпаға қатысты: Оғыз.
Оғыздардың Жетісу және Ыстықкөл мен Шу аралығынмекендегені туралы жазған: М. Қашғари.
VII ғасырда Түрік қағанатының құрамында болған оғыз тайпаларының мекендеген өңірі: Батыс Жетісу.
VIII ғасырдың ортасында оғыздардың Жетісудан Сырдария бойына ығысуына ықпал еткен себеп: Қарлұқ қанатының құрылуы.
v Бұл аймақта жергілікті кангар – печенегтердің қарсылығына тап болды.
Оғыздармен болған ұзақ жылдарға созылған күрес нәтижесінде жеңіліп, батысқа қарай жылжуға мәжбүр болған: кангар-печенегтер.
v ІХ ғасырдың басында оғыздар қимақтармен бірлесіп кангар–печенегтерді талқандап Сырдарияның төменгі ағысы мен Арал маңын жаулап алды.
Сырдарияның орта және төменгі ағысында Оғыз мемлекеті құрылдыІХ ғ. аяғы – Х ғ. басында.
? Оғыз мемлекеті жайлы алғашқы дерек Әл-Якуби (ІХ ғ.) жазбасында берілген.
Оғыз мемлекетінің орталығы: Янгикент (Жаңа Гузия, Сырдарияның төменгі ағысында орналасқан).
Батыста Хазарияға дейінгі жерді, солтүстік Каспий маңын, орталық, оңтүстік-шығыс Қарақұм және Қызылқұм аймағын алып жатқан «Мафазат-әл-Гуз» (оғыз даласы).
Ø Оғыздардың тайпалық құрамы
Тілі жағынан түркілене бастаған, арғы тегі финн-угорлар, үнді-еуропалық тайпалар құрамына енген мемлекет: Оғыз.
Қытай деректері бойынша оғыздардың құрамына кірген тайпалар: байандұр, имур, қайлар.
М.Қашғаридің мәліметі бойынша оғыздардағы тайпалар саны: 24.
v Әл-Марвази оғыздардың 12 тайпасы жөнінде жазады (12 тайпаға түскен кезі-ол тайпалардың бір-біріне қосылып, халықтық дәрежеге көтеріле батаған мезгілі).
Оғыздардағы тайпалық және рулық бөлімшелер атауы:«бой», «оба», «көк».
v Бұған қоса оғыздар ұрықтар мен аймақтарға бөлінген. Ұрық атауымен рулық атақты тұқымдар, әулеттер аталған.
Оғыздардағы тайпалық одақтар атауы: Ел.
«Оғызнама» дерегі бойынша Оғыз мемлекеті бөлінді:12 аймаққа.
Ø Қоғамдық құрылысы
Оғыз мемлекетінің қоғамдық құрылысы: Әскери демократия.
Оғыз мемлекетінің жоғарғы билеушісі: Жабғу (ябғу).
v Жоғарғы билік мұрагерлік арқылы қалып отырды.
Оғыз мемлекетіндегі тақ мұрагерлері: Инал
Жабғудың «инал» атты мұрагерін тәрбиелеуші: Атабек.
Жағбу кеңесшілері: Күл-еркіндер.
Оғыз қоғамында маңызды рөл атқарған әскербасының лауазымы: Сюбашы
Сарай маңындағы өмірде маңызды рөл атқарған, жабғу әйелдерінің атағы: «хатун» (қатын).
Оғыздардахалық жиналысы шақырылды: Жылына 1(бір) рет.
Оғыздарда күл-еркін тарапынан шақырылған шонжарлар кеңесі: Қанқаш.
Достарыңызбен бөлісу: |
