Алғы сөз психология ғылымы қазақ елінің өткен дәуірлерінде жеке ғылы- мы пән


тітіркендіргіштін күші геометриялық прогрессия жолымен күшейсе, сол тітіркен-діргішті



Pdf көрінісі
бет74/133
Дата03.03.2023
өлшемі0,87 Mb.
#170897
түріОқулық
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   133
Байланысты:
Ә,Алдамұратов Жалпы психология

тітіркендіргіштін күші геометриялық прогрессия жолымен күшейсе, сол тітіркен-діргішті
тудыратын түйсінудің күші геометикалык прогрессия жолымен өсіп отырады.
Бұдан түйсіктің күшеюі
тітіркендіргіштің үлкеюіне пролорциялы емес, анағұрлым баяу өсіп отыратынын көруге болады. Мысалы, шартты түрде
тітіркендіргіштерді 10, 100, 1000, 10000 деген цифрлармен керсетсек, түйсік күшінің өсу қарқынын 1, 2, 3, 4 деп
сипаттауға болады
§ 5. Адаптация, сенсибилизация, синестезия
Сезім мүшелерінің сезгіштігі әсер ететін тітіркендіргіштерге біртіндеп бейімделуіне қарай өзгеріп икемделеді. Бұл
құбылысты адаптация дейді. “Адаптация” — латын сөзі, қазақша икемделу
, бейімделу 
деген мағынаны білдіреді. Сезім
мүшелерінің бейімделіп адаптациялануы түйсіктің кез-келген түрінде кездеседі. Мысалы, көру түйсігіндегі адаптацияны
қарастырайық. Жарық жерден қараңғы үйге кіргенде көз қарашығы 17 есе ұлғаяды. Бұл — қарашықтан өтетін жарық
121


мөлшері де 17- есе көбейеді деген сөз. Қараңғыда көздің көргіштігіне торлы қабықтың шетіне орналасқан таяқшалар
күшті әсер етеді. Олардың әлсіз жарықты да сезгіштік қасиеті % мол. Мәселен, 30—40 минуттан кейін қараңғыдағы көру
сезгіштігі 200 мың есе артады. Адаптация құбылысына шеткі жүйке жүйесімен бірге ми қабығы да қатысады. Адаптация
тері түйсіктерінде де күшті байқалады. Осының салдарынан кейбір адамдар тітіркендіргіштерді түйсінбей дс қалады.
Температуралық түйсіктердің адаптациясы мол. Мысалы, судың бірқалыпты салқындығына дене аз уақыт ішінде тез
теселеді де, адамның терісі суыққа тітіркенбейтін болады-
Адаптацня иіс түйсіктерінде түрлі деңгейде көрінеді. Мәселен, камфараның исі 1—2 минуттан кейін сезілмей-тін
болса, ал қыша мен нашатр спиртінің иісіне бейім делу тезірек болады. Ауырсыну туйсіктеріндегі адапта-ция өте әлсіз,
ауырсыну организмнін қалыпты жу.мысы-ның бұзылғандығын, онын. биологиялык рөлін көрсетеді. Адаптация — үнемі
өзгеріп отыратык сыртқы дүние ті-тіркендіргіштеріне талдағыштардын, қалай да бейімдс-ле алатындығын байқатады.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   70   71   72   73   74   75   76   77   ...   133




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет