Алимхан Жунисбек verstka 19 06 18 indd indd
жүктеу/скачать 10,2 Mb. Pdf көрінісі
|
Жүнісбеков
| ‒
осы й[y]. Ендеше дыбыс ата- уына, өзге дыбыстардай бы, ды болып дауысты соңынан қосылмай, дауысты алдынан қосылып, ый/ій ( йы/йі емес) түрінде айтылады. Сондықтан ый/ій тіркесінің айтылымы орыс тілінің ы/и дауысты дыбысының естіліміне ұқсап кетеді. Қазақ тілі мамандарын да, өзге зерттеушілерді де шатастырып жүрген осы жайт. Бүлдіршіндер мен бірінші сынып оқушыларына арналған оқу-құралдарынан бастап иық, ине т.б. «сөздер и дауысты дыбысынан басталып жатыр» деп түсін- діреді. Орыстақы и таңбасының машақаты бір мұнымен бітіп жатқан жоқ. Сөздіктер тізбегіндегі ы, і әріптерінің құрамында тұратын он- 244 даған-жүздеген сөздер «адасып» и әрпінің соңында жүр. Әзірге тек сөз басындағы буынға қатысты «адасуларды» ғана көріп отырмыз. Ішкі әліпби тізбегіне қатысты «адасуларды» компьютер бағдар- ламасының көмегі болмаса, көзбен көріп, қолмен түгендеу мүмкін емес. Ал неге қазақ тілінің төл дыбыс тіркесі осы бір төркіні бөлек жалаң «и» таңбасына байланып қалды? Орыс тілінде «жалған естілімге» себеп болып жүрген дауысты дыбысының и таңбасы бар. Осы әріп оп-оңай қазақ әліпбиіне көшіп, ый/ій дыбыс тіркесінің таңбасына айналып кетті. Сөйтіп қазақ орфографиясының құрамында әбден орнығып алды. Ендігі жерде кирилдің и таңбасы мен дыбысы- нан құтылу оңай болмай, тіптен, мүмкін болмай отыр. Жүрген жеріміздің бәрінде «әліпби сауатымызды ашып алу- дан бастайық» дегенді босқа айтып жүрген жоқпыз. Және «әліпби сауатты» алдымен оқулық авторлары мен әдістеме иелері бастау керек. Ал бастауыш сыныптан бастау алса, жас ұрпақ өсе келе, бүгін- гідей «олай емес, бұлай емес» деп арпалысқан ересектердің «әліпби» дертіне ұшырамайтын болады. Тіліміздегі жүктеу/скачать 10,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|