Алматы қаласы білім басқармасы

Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы: 40 мин(45%)

жүктеу/скачать 1,3 Mb. бет 48/156 Дата 16.05.2022 өлшемі 1,3 Mb. #143472

Бұл бет үшін навигация:

• 13. Сабақты қорытындылау. 2 мин (2%) Оқушылардың білімін бағалау. 14. Үйге тапсырма беру. 2 мин(2%)
• Оқытушы

11. Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы: 40 мин(45%) Тақырып бойынша оқушылардың сұрақ жауабын тыңдап, қортындылау түрінде өткізіледі. 12. Жаңа тақырыпты бекіту. 10 мин(10%) Бекітілген тақырып бойынша оқушылардың сұрақтарына жауап беру 13. Сабақты қорытындылау. 2 мин (2%) Оқушылардың білімін бағалау. 14. Үйге тапсырма беру. 2 мин(2%) О. Сыздықов,Б.Оразбаев Конструкциялық материалдар технологиясы Оқытушы: Дауенова Г.О. Шойын классификациясы Металдар мен қорытпалар химиялық құрамына байланысты 2 түрге бөлінеді: ТҮРЛІ ТҮСТІЛЕР ( мыс, алюминий, қола, т.б.) ҚАРА МЕТАЛДАР ( темір , болат , шойын ). таза түрде металдар сирек қолданылады , көбінесе қорытпа күйінде қолданылады. Шойын және болат көміртекті темір қорытпалар, олар басқа химиялық элементтердің қоспаларына шарасыз: Болат : Fe + (<2%)+ қоспа ( салыстырмалы аз ); Шойын : Fe + (>2%)+ қоспа ( болатқа қарағанда көбірек). Бұл екеуінің басты ұқсастығы мен айырмашылығы; Негізі бір - темір.Ал негізгі айырмашылығы шойында көміртек көбірек , не шойын көміртек жоғары ұстауын болады (шойындарда 2%дан жоғары ал болаттарда 2% ға дейін) . Болат көбінесе қаттырақ , берік және тозуға төтеп беретін болып келœеді .Ал шойындар морт сынғыш болады, бірақ жақсы құю қасиетіне ие. Негізінде болат шойыннан туындайды, ол екі сатыдан жасалады: алдымен темір кендерден шойынды алады , шойыннан болатты алады . Кесте 1 Шойын мен боаттың салыстырмалы көрсеткіштері. № Наименование показателœей Шойын Болат Көміртек мөлшері, % > 2 % < 2 % S, P, Mn, Si мөлшері көп аз Құрылымы ледобурит,…. аустенит,феррит,… Морттылығы Морт сынғыш Қаттылығы Қаттырақ Беріктігі Жоғары Созылуы Жоғары Құймалық қасиеті Жоғары Жасайтын бөлшектер станиналар, қораптар, біліктер, тісті доңғалақтар Дайындау технологиясы Құю және мех. өңдеу мех.өңдеу Темір кен орнында тотық , карбонат және басқа химиялық қоспалар түрінде де болады . Негізгі темір кендері : 1. Магниттік темір тас Fe O — тотық ( 65% темір) 2. қызыл темір тас Fe O - тотық ( 60% темір ). 3. қоңыр темір тас n Fe O х mH 2 O - карбонат ( 55% темір). 4. Шпатовый темір тас Fe C O 3 - көмірқышқыл тұз ( 40% темір). Дүниежүзілік темір қорларының жартысы ТМД мемлекеттерінің аумақтарында СССР да шойын мен болатты дүние жүзі бойынша ең көп өндіріп шығарды. Тарихи жоспарда бойынша қара металдардың өндірісі келœесі кезеңдермен дамыды : Сыродутный процес (б. э. д, 1500 жыл.). Процес өнімділігі өте төмен , бар болғаны 1 сағатта 0,5…0,6 кг темір алды. Шеберханада темір ұсталары көмір кенін ауамен үрлеу арқылы темір қалпына келтірілді , Алдымен ағаш көмірі жанғанда көміртек тотығы құрылды C + O2 Ù C O, Осыдан кендегі таза темір жасалды. C O + Fe Ù Fe + C O2. Ұзақ үрлеу нәтижесінде кішкентай кен бөлшектерінен қоспасыз таза темір пайда болды. Оларды шеберлер өз тәсілдері арқылы дәнекерлеп,өндіріске қажетті бұйымдар ретінде қолданылды.Бұл таза темір болғандықтан құрамында көміртек пен қоспалар өте аз болды, және ол оңай дәнекерленді. Дәнекенлеу жұмысы жоғары емес салыстырмалы ( 1100…1350°дейін ), температурада металл балқымай қатты фазада қалпына келіп жатты. Осының нәтижесінде созылмалығы жақсы темір пайда болды. Бұл тәсілді XIV ғасырға дейін қолданып келді, кейін дами келœе бұл тәсіл ысырылып қалды. Созымды нәтижесінде болып шықты ( - ) темір . Дейін тәсіл мынау өмір сүрді , , бірақ ығыстырылған болатын - бөлісумен бірте-бірте . Осы кезде тарихта ең бірінші металл дәнекерлеуші ұста болды ал ең бірінші дәнекерлеу тәсілі - ұста дәнекерлеуі . XIV ғасырда Европада темір алудың екі сатылы тәсілі пайда болды.Нәтижесінде өнімділік 40-50 кг/сағ артты . Ауа беруге арналған сумен жасайтын доңғалақ қолданылды . XVIII ғ соңыда Европа домналық процесте минœералды отынды қолдануды бастады.Пудлинговый процесте - тас көмір отта жанып ,газдары ванна арқылы кетеді де , метал балқиды және тазаланады . Қытайда тіпті ертерек оныншы ғасырда , шойынды қорыту арқылы осы әдіспен болатты оңай алып отырған . Пудлингование деген – ошақ жалынында шойынды тазалау .. XIX ғ соңысында болат алудың 3 жаңа тәсілі шық ты: -Бессемер әдісі -Мартен әдісі -Томас әдісі . Болат балқыту өнімділігі жылдам өсті ( 6 тонна сағат ). Шойын мен болат өндірісінің қазіргі заманғы схемасы ( 2сурет). Домналық өндіріс өнімдеріне мыналар жатады : Шойынының шегі,құрамында , 4…4,5% С , 0,6…0,8% Si , 0,25…1,0% Mn , ; Құймалы шойын, құрамында Si 3%; Ферроқорытпалар : ферросилиций (9…13% Si ) және ферромарганец (70…75% Mn ), болатты сілтісіздендіруге арналған. Шлактар- шлака-блоктар , цемент өндірістеріне қолданады . жүктеу/скачать 1,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу: