Ақмола облысы Жақсы ауданы Лозовое орта мектебінің тарих мұғалімі Молдахметов Руслан Серикович Тақырыбы: Қаңлылар. Сабақтың мақсаты: Білімділік

Оқушылар, бүгінгі сабағымыз бұрынғы сабақтарға қарағанда ерекше болмақ, себебі өздерің байқағандай , мінекей қонақтар келіп отыр. Сондықтан да бүгінгі сабаққа жақсы қатысып, өз білімдеріңді жоғары деңгейде көрсетесіңдер деп ойлаймын. Ал іске сәт!!!

Сонымен қатар, оқушылар топпен жұмыс істейсіңдер, білімдеріңді көрсетіп отыру үшін мынадай ұпайларды әр топ өзіне жинап отырады.

2. Сыныпты 3 топқа бөлу.

1 - топ: «Тиграхауда» - Тиграхауда сақтар дегеніміз не - шошақ бөрік киіп жүретін сақтар.

2 - топ: «Парадарайа» Парадарайа сақтары – теңіздің Солтүстігі, Арал теңізінің маңында, Сырдария мен Әмударияның төменгі ағысында.

3 - топ: «Хаумаварга» Хаумаварга хаома сусын дайындайтын сақтар. Мекендеген жерлері: Мургаб аңғарында өмір сүрген.

Әр топ 22 Үйсіндердің шаруашылығы мен тұрмысы тақырыбы бойынша мазмұндау .

• 
  1- қабырғасы. Суреттеңіз.Үйсіндердің мал шаруашылығы.
  
• 
  2- қабырғасы. Салыстырыңыз. Сақ қолөнері мен Үйсіндердің қолөнерін салыстыр.
  
• 
  3- қабырғасы. Зерттеңіз. Үйсіндер қай елдермен қарым – қатынас жасаған? Хань (Қытай) империясымен, Орта Азияның ғұн, қаңлы, ұйғыр тайпаларымен, Енесей Қырғыздарымен.
  
• 
  4- қабырғасы. Қолданыңыз. Үйсіндер қолөнер кәсібінде ерлер немен айналысты?
  

• 
  5- қабырғасы. Тау бөктерлеріндегі үйсіндердің тұрақты үйлері болған ба? Бұл туралы ойлағанда көзіңізге не елестейді? Әңгімеле.
  
• 
  6-қабырғасы. Қолданыңыз не қарсы шығыңыз. Үйсіндерде не себептен егіншілік жақсы дамыған?
  

1 - топ.

2. Үйсіндер туралы қай елдің деректерінен білеміз?

3. Қай қоныс жақсы сақталған? - Ақтас қонысы.

4. Жайлау мен қыстау аралығы қанша қашық болған? 20-100 шқ

2 - топ.

1. Үйсіндер қолөнер кәсіптерін ата. зергерлік, құмырашы, тігінші, тоқымашылық.

2. Құмыралардың көбі не тәріздес болып келеді? Алмұрт.

3. Мата тоқу үшін неге ұқсас тоқыма көрмесі қолданылған. «Өрмекке».

4. Теріден нелер жасау кеңінен тарады. Ыдыстар, ат әбзелдері.

3 - топ.

2.Егіс алқабы қайда орналасқан? Өзен бойында

3Үйсіндердің не жөнінде жөнді мәліметі жоқ. Тілі мен жазуы жөнінде.

4. Ертедегіүйсіндердің о дүниедегі түсінігі. Өлген адам тіріледі деп есептеген.

1. 
   Қаңлылар туралы деректер.
   
2. 
   Қаңлылар орналасуы.
   
3. 
   Қоғамдық құрылысы.
   
4. 
   Археологиялық ескерткіштер.
   

Ал сосын әр топ өз білгендерін топтастыру.

Жазбаша орындау.

Қаңлылар туралы деректер

Қаңлылар б.з.б. 3-2 ғ. –б.з.-дың

5 ғ.аралығында өмір сүрген.

Қытай жазбаларында көптеген қалалары бар өркениетті елдер мен көшпелі тайпа одақтары туралы баяндалады. Арасында қаңлы елі де аталады.

*Елдің астанасы- Битянь қаласы болған.

*Қытай деректері бойынша «Қаңлылар шамамен

600 мың адамы, 120 мыңға дейін жауынгерлері болған»

*Елді хан билеген. Билік лауазымы мұрагерлік жолмен әкеден балаға берілген.

* Елді басқаруға оның үш орынбасары - уәзірі көмектесіп отырған.

*Соғыс кезінде қолға түскен тұтқындарды құл еткен.

Бірақ қаңлылар арасында құлдық кең өріс алған жоқ.

Археологиялық ескерткіштер:

1/ Қауыншы мәдениеті- Ташкент,Талас өзені аралығы;

2/ Отырар-Қаратау мәдениеті- Пұшық-Мардан, Көк-Мардан, Қостөбе, Шаштөбе, Шөптөбе;

3/ Жетіасар мәдениеті- Қуаңдария мен Жаңадарияны алып жатыр

ІҮ. Сабақты қорыту кезеңі.

1/ Үйсін мен Қаңлы елін салыстыру үшін Венн диаграммасын толтырады.

2/Тест жұмысы.

Ү. Оқушы білімін бағалау

1. 
   Қаңлылар қай аралығында өмір сүрген ?
   

2. 
   Қытай билеушісі қай жақа елшілік жіберді?
   

3. 
   Иранның қасиетті кітабы?
   

4. 
   Авеста кітабында не туралы жазылған?
   

5. 
   «Цянь Ханьшу» атты тарихи деректерінде не айтылған?
   

1. 
   Сыма Цянь кім?
   

2. 
   Ежелгі Қытай хроникасында қаңлы астанасы таралы не жазылған?
   

3. 
   Қаңлы тайпаларының негізгі атамекені қай жерде орналасқан?
   

4. 
   Қолайлы географиялық жағдай қандай мүмкіндік берді қаңлыларға?
   

5. 
   Қаңлы мемлекеттің көрші мемлекеттер?
   

1. 
   Елдің астанасы ?
   

2. 
   Қаңлы елі қанша иелікке бөлінген және кім олармен басқарған ?
   

3. 
   Археологтар қазба жұмыс жүрг ізіп, көптеген қорымдар мен қоныстарды тапты, оларды қалай атаған?
   

4. 
   Көк-Мардан қаласы ғалымдарға қандай мәлімет берді ?
   

5. 
   Қытай өкілі императорға хабарында не туралы жазды?