Ақмола облысы Шортанды ауданы
§ 40. Органикалық заттарға мысалдар жазып, түсіндіріңдер
жүктеу/скачать 404,87 Kb.
|
| § 40. Органикалық заттарға мысалдар жазып, түсіндіріңдер.
Тақырыбы:§47Қышқылдардың жіктелуі,алынуы,химиялық қасиеттері. Мақсаты: Білімділік:Оқушылардың қышқылдар жайлы алған білмдерін еске түсіру арқылы, жіктелуі,алыну жолдары ,қасиеттері жайында түсінік қалыптастыру.
сауаттылығын,ойлай білу дағдысын дамыта отырып оқыту.
тауып ала алатындай тұлғаны тәрбиелеу.Оқушының тұлғалық қалыптасуын дайындау арқылы,қышқылдардың өмірде,тұрмыста,қолдануын білуге тәрбиелеу. Типі: Жаңа білімді меңгерту Түрі: Демонстрациялық Әдісі: Сұрақ-жауап, баяндау, талдау Көрнекілігі:Слаидтар, интерактивті тақта,реактивтер т.б 13 Барысы: 1.Ұйымдастыру кезеңі. 2.Үй тапсырмасын сұрау. 3.Жана сабақты түсіндіру 4.Жана тақырыпты бекіту 5.Үйге тапсырма беру 6.Бағалау 1.Ұйымдастыру кезеңі: Жаңа сабақты бастамас бұрын бүгінгі сабаққа қажетті өткен сабақтардағы мағлұматтарды еске түсірейік. Ой-қозғау.(өтілген тақырыпты пысықтау) І. Сұрақтарға жауап алу 1. Бейорганикалық қосылыстар қалай жіктеледі? 2. Оксидтер дегеніміз не? 3. Негіздер дегеніміз не? 4. Тұздар дегеніміз не? 5. Қышқылдар дегеніміз не? ІІ. «Адасқан формулаларды» табыңдар.
Жауабы: Оксидтер:CaO,BaO,K2O Қышқылдар:HCL,H3PO4,H2SO4 Негіздер:Zn(OH)2,NaOH,AL(OH)3 Тұздар:CaCO3,KNO3,MgCL2
HCL,NaCL, HNO3,SO2, K2 О, H2SO4 Ca3(PO4)2,AL2O3,Cu(OH)2,H3PO4,HF, H2S
14
Жауап: Тізіп жазып алынған кейбір қышқылдардың құрамында оттегі болса, ал кейбіреуінде оттек элемент жоқ. Осы белгісіне байланысты қышқылдарда 2 топқа жіктейміз: 
Енді қатардан теріп алған қышқылдарды оттек атомына байланысты жіктелуіне мысал етіп жазамыз. 
Қышқылдар сонымен қатар сутек атомының санына байланысты бір,екі,үш негізді болып бөлінеді. Қышқылдардың алынуын «кім зерек» ойынымен жүзеге асырамын. Ол үшін тақтаға реакция теңдеуін мәтінмен жазамын, ал оқушылар сол мәтін бойынша тиісті реакция теңдеуін жазып шығады. 15 «Кім зерек» ойыны 1.Қышқылдық оксид +су→ қышқыл 2.Тұз+қышқыл→ жаңа тұз +жаңа қышқыл 3.Сутек газы + бейметалл → қышқыл Қышқылдардың химиялық қасиеттерін жақсы түсіну үшін химиялық тәжірибелер жасаймыз. 1-тәжірибе: Белсенді металл +қышқыл→ тұз+сутек газы 2- тәжірибе: Белсенді металл оксиді +қышқыл → тұз+су 3-тәжірибе: негіз+қышқыл→ тұз+су 4-тәжірибе: Тұз+қышқыл→тұз+су+көмірқышқыл газы Тәжірибелер нәтижесін оқушылар өздері шығарады. Бекіту: Оқушылар 3 топқа бөлініп,жасырын сөз жасырылған карточкалар таңдайды. І топ: «Сенім» ІІ топ: «Делегат» ІІІ топ: «Сайлау» «Сенім» карточкасын алған топтан топ жетекшісі сұрап оқушыларды өзі бағалайды, мұғалім сенеді, журналға бағасын қояды. «Делегат» карточкасын алған топ бір оқушыны өздері есеп шығаруға делегат ретінде жібереді. «Сайлау» карточкасын алған топтан мұғалім өзі бір оқушыны сайлап тапсырма береді. Үйге тапсырма: §47 Баға алу үшін: «3»-1,3 жаттығу «4»- 4,6 жаттығу «5»- 7,9 жаттығу
біліктерін қалыптастыру дамытушылық: ойын элементтерін қолдана отырып ойлау дағдыларын, есте сақтау қабілеттерін арттыру тәрбиелік: оқушыларды ұйымшылдыққа,рухани азаматтық қабілеттерін қалыптастыруға,қоршаған ортаны сүюге тәрбиелеу.
2. «Мені таңда» 3. «Жұмбақ тізбек» 4. «Миға шабуыл» 5. «Жорға» 6. «Ой-түйін» Сыныпты 4топқа бөлдім.
1-топқа: Сынап, марганец (IV),мыс (ІІ),күкірт (VІ),хлор (VІІ),темір (ІІ),марганец (VІІ). 2-топқа: Темір (ІІІ), көміртегі (ІІ), магний, мыс (І), кальций,мырыш, литий. 3-топқа: Алюминий, азот (ІІІ), көміртегі (ІV), фосфор (V),күміс, калий, натрий. 4-топқа: Бор, барий, күкірт (ІV), хром (ІІ), хром (VІ), марганец, (ІІ) оксидтерінің формуласын құрастыру.
1-топқа:
P2O5 ,,NаОН ,SO3 , CrO , MgSO4 , MgO, H2 SO4, HCl , CrO3 2-топқа: KCl, Н2СО3, CаO, Si2 О, Са(OH)2 , СО2 , Fe (OH)3 , BaO, Cl 2 O7 3-топқа: KOН, BaSO4, CO, HCl , Al2О3 , Na2 O, Н3PО4, FeO, Na2CO3 , CO, Fe2O3 4-топқа: NаОН, K2O, Na 2 SO4 , BaO, HCl, MgO, K2 SO4 , HgO, P2O5 , HNO3 Бұл кезеңде оқушылар оксидтердің формуласын теріп жазып, аттарын атау керек. 17 ІІІ-кезең «Жұмбақ тізбек» Тапсырмалар: 1-топқа: 3-топқа: P→ P2O5 , S→SO2 Al→Al2О3 , Cа→CaO
Бұл кезеңде реакция теңдеуін жазу керек. IV-кезең «Миға шабуыл» Тапсырмалар: 1-топқа: K2O, MgO 3-топқа: CO, P2O5 2-топқа: FeO, SO3 4-топқа: CO2, Na2O Осы оксидтердің құрамындағы оттегінің массалық үлесін табу керек. V-кезең «Жорға» 1-топқа:
1.Оттегінің физикалық қасиеті қандай? 2.Өнеркәсіпте оттегіні қайдан алады? 3.Оксидтер деген не? 4.Медицинада оттегін не үшін пайдаланады? 2-топқа: 1.Сұйық оттекті сақтауға арналған ыдыс? 2.Атмосферада оттек бос күйінде қанша % болады? 3.Оттегін ашқан ғалым? 4.Өршіткі деген не?
1.Табиғатта оттегі неше % болады? 2.Лабораторияда оттегін қайдан алады? 3.Оттегінің агрегаттық күйі қандай? 4.Жану реакциясы деген не?
4-топқа:
1.Сұйық оттегі қайда қолданылады? 2.Өсімдіктер әлемі жыд сайын атмосфераға қанша оттек бөледі? 3.Оттек молекуласы неше атомнан тұрады? 4.Қанша градуста оттегі қатады? 18
Бұл кезеңде ортаға тапсырмалар тасталады, әр топтың жетекшісі осы тұрғыда пікірлерін қорғайды.
«Орман-планета өкпесі» деп не себепті аталған? Жер бетінде орман азайса не болады? Оттектің адам өміріндегі маңызы қандай? Өсімдік. Жануар. Оттегі. Қоршаған орта ұғымдарын байланыстыр. Бағалау: Әр топтың бағалары есептеліп, көп ұпай жинаған топ мадақталады. Сабақтың тақырыбы: Металдардың адам өміріндегі маңызы. Сабақтың мақсаты: Білімділік: Оқушылардың металдардың периодтық жүйедегі орнына кіші және үлкен период металдарының атом құрылысына тән ерекшеліктеріне көңілін бөле отырып, жаңа тақырыпты игерту, кейбір кеңінен қолданылатын металдар туралы түсінік беру; оқушыларды еліміздің қазба байлықтарымен Қазақстан металлургиясы және оның дамуына ғалым Қаныш Сатпаевтың қосқан үлесімен таныстыру. Дамытушылық: Өзіндік жұмыс істеуге баулу, оқушылардың ойлау және шығармашылық қабілеттерін дамыту, алған теориялық білімдерін іс- жүзінде қолдана білуге үйрету; Қазақстанның металлургиясы туралы мәлімет беру; жаңа технология әдістері арқылы оқушылардың сабаққа белсенділігін арттыру. Тәрбиелілік: Оқушыларға экологиялық және кәсіптік бағдар беру. Сабақтың түрі: жаңа тақырыпты игерту. Сабақтың әдісі: М.М.Жанпейісованың «Модульдік оқыту технологиясы», INSERT, тест, өзін - өзі бағалау әдісі, полиглот, жарнамалау әдісі. Пәнаралақ байланыс: география, тарих, биология, экономика. 19 Сабақ көрнекілігі: Мақал-мәтелдер жазылған буклет: «Темір - тоттанып тозар», «Қуатты қол - құрыш», «Орын тапқан шеге оңды», «Аз сөз алтын, көп сөз көмір», «Ағаш кессең ұзын кес, қысқартуын оңай, темір кессең қысқа кес, ұзартуың оңай»; электрондық оқулық «Химия» 9-сынып. Сабақтың девизі: «Туған жердің қара тасын мақтан ете білмеген азамат, бөгде жердің алтын тасын да мақтап жарытпақ емес» Қ.Сәтпаев. Сабақ барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі. 2. Сыныпты төрт топқа бөліп отырғызу. «Өзіңді бағалау» тренингі бойынша топ басшыларын сайлау. Банктер мен конверттерді, түрлі-түсті қағаздарды тарату. Металдардың шығу тарихына шолу. (Химия 9-сынып оқулығынан 108-беттегі 7-кесте)
Кестеден біздің заманымызға дейін алтын, күміс, мыс, темір, сынап, қалайы, қорғасын пайда болғанын көріп отырсыздар. Оған дәлел Ү-ҮІІ ғасырларда өмір сүрген алтын киімді адам 1969 жылы Есік қорғанынан табылғанын жақсы білесіздер. Бұл жерде 4000-дай алтын детальдар табылған. Тағы да адамзат тарихында тұтас бір дәуірлер мыс, қола, темір дәуірлері деп аталуы оларды адамның игеру кезеңімен байланысты. Қазбадан табылған қару жарақтар, әшекей бұйымдардың, еңбек құралдарының металдардан жасалғаны анық.
Алтын – таңғы арай. Мыс – Кипр аралы мысқа бай. Күміс – ақ, жарық. Темір – латын тілінен аударғанда «қамал». Сынап – сүйық күміс. Вольфрам – қасқыр көбік. Платина – күміске ұқсас. Берилий - тәтті (конструкциялық берилий ғарыш ісінде өте маңызды орын алады. Шойын, болат, темірге қарағанда жеңіл, әрі мықты, арзан. Қазақстанда Алматыда өндіріледі)
Сол жақ төменгі бөлігінде орналасқан. Тотығу дәрежесі оң. Күшті тотықсыздандырғыштар. Атом радиустары бейметалдарға қарағанда ұзындау. Негізгі топшаларға орналасқан Ме сыртқы энергиялық деңгейіндегі электрон саны топ нөміріне тең. Периодтық жүйенің 80 пайызын алады. Қосымша топшада орналасқан металдардың сыртқы энергиялық деңгейіндегі электрон саны топ нөміріне сәйкес келмейді. Олардың электрон саны 2-ден аспайды. Қалғаны астындағы қабатта орналасады. Соларды беріп жіберу арқылы +4, +7 дейін тотығу дәрежесін, бейметалдық қасиетін көрсетеді. Бұлар d-элементтер. ЭТ бейметалдарға қарағанда аз. Сілтілік металдар: Li, Na, K, Rb, Cs, Fr . Металдардың кристаллдық торындағы оң иондар мен бос электрондар арасындағы байланыс металдық байланыс деп аталады. Металдық байланыс оған созылғыш, тапталғыш қасиет береді. Металдардың кристалл торында электр өткізгіштігі әр түрлі болады. (Cu, Ag, Al жақсы өткізеді, Hg- нашар өткізеді). Өзінді тексер. Тест
Менделеев жасаған химиялық элементтердің периодтық жүйесіндегі металдардың пайыздық мөлшері. А) 90% Ә) 80% Б) 50% 2. Сілтілік Ме А) Li. Na. K.Rb. Cs. Fr. Ә) Li. Na.Ca. Mb. Al. Б) Na. K. Fr.Au. Al. А) Күміс, алюминий, мыс Ә) Сынап, цезий, галлий Б) Мыс, қорғасын, алтын. 4. Электр шамының қылын жасайтын, ең қиын балқитын Ме А) Ti Ә)V Б) W 21 5. Негізгі топшаның Ме А) s.d элементтер Ә) p.d элементтер Б) s.p элементтер. 6.Қосымша топшаның элементтері. А) s.p Ә) d Б) p.d 7. Электр тогын ең күшті өткізетін Ме А) Күміс, мыс, алюминий Ә) Мыс, титан, алюминий Б) Күміс, алтын, хром 8. Тез магниттелуге және магниттік қасиетін жоюға бейім Ме А) Марганец Ә) Мыс Б) Темір 9. 4 Al + 302 2 Al2 O3 реакциясы бойынша 1 моль Al жанғанда неше моль Al2 O3 түзіледі? А) 0,5 моль Ә) 2 моль Б) 1 моль 10. Қай элементке сәйкес келетін электрондық формула. 1s2 / 2 s2 2 p6 / 3 s2 3 p6/ 4 s 2 А) Fr Ә) Ca Б) K Дұрыс жауабы тақтада беріледі.
Шкала: «5» - 8-10; «4» - 4-7; «3» - 1-3. Көк «5», жасыл «4», қызыл «3», сары «толықтыру» +1 бағалау парағына әр оқушы тиісті бағасын қояды. Инсерт. Мыс, марганец – 1-топ; хром, күміс – 2-топ; темір, сынап – 3-топ; алтын, титан – 4-топ. Анограммадан сөз құрастырып, қазақша, орысша, латын, халықаралық атауын беру, формуласын жазу. Полиглот. МСЫ – мыс, Cu, купрум, медь. НЫТЛА – алтын, Au, аурум, золото. МІРТЕ – темір, Fe, феррум, железо. ЛЮАИЙМИН – алюминий, Al, алюминиум. Жарнамалау. Әр топтан екі оқушыдан шығып, металдарды жарнамалайды. 22
Сатпаев Қаныш Имантайұлы (1899-1964) аса көрнекті ғалым, әрі қоғам қайраткері, Қазақстан металлургиясының дамуына баға жетпес үлес қосқан ғалым. Ол үлкен Жезқазған, Ұлытау мыс-минералды шикізат қорларын тұңғыш жан-жақты зерттеді. Ғалымның құрметіне Қаратаудағы Ванадий кенінен табылған бір минерал Сатбаевит деп аталады. Металдар – ғылым мен техниканың қазіргідей дәрежеге жетунің бірден-бір кепілі. Бағалау. Әр оқушы жетонын есептеп орташа балл шығарады. Топтар жиналған жетондарды есептейді. Үйге тапсырма. §26 , №12, №13, №26, №27 электрондық формуласын жазу. 1-7 тапсырма. «Адам ағзасында қандай металдар бар, олардың маңызы қандай?» тақырыбы бойынша хабарлама дайындау. 23 Мазмұны 1. Кіріспе........................................................ 2 2. Сабақ үлгілері............................................3-18 3. 8-химия........................................................ 3-8 4. 9-химия..........................................................8-11 5. 8-химия..........................................................11-15 6. 9-химия............................................................16-18 Қолданылған әдебиеттер 1. Химия пәніне арналған оқулықтар. 2. Химия мектепте. 2012 ж 3. Жаңа педагогикалық технологиялар. 4. Орта мектепте химия оқыту әдістемесі. жүктеу/скачать 404,87 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|