Ақмола облысы Шортанды ауданы

Шортанды ауданы

Бектау орта мектебі

Химия пәніне арналған ашық сабақ жинақтары

2014 ж

Кіріспе
Егеменді еліміздің дамуындағы жаңа бағдарлар, қоғамның жедел ақпараттануы білім беруге қойылатын талаптарды түбегейлі өзгертті. Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев өз Жолдауында «Бізге қоғамдық жаңарту қажеттіліктеріне сай келетін осы заманғы білім беру жүйесі қажет»,-деп атап көрсете отырып, әлемдік білім кеңістігіне енуде ғылым мен білім, әртүрлі жаңа технологиялар арқылы оқу үрдісін шығармашылықпен ұйымдастыруға еркіндік беріп, ұстаздар қауымының белсенділігін арттыруды міндеттеп отыр.

Оқушылардың химияға ынтасын дамыту мұғалімнің негізгі мақсаты болып табылады. Оқушының пәнге қызығушылығы – оны табысты да, түбегейлі игерудің негізгі шарты.

Пәнге танымдық қызығушылықты дамытудың да үш шарты бар:

Біріншісі – мазмұнының жаңғыртылуы, бұрын жария етілген фактілерді жаңаша сипаттау, хабарланып отырған материалға тарихибағдар беру, ілімнің практикалық мәнін ашып көрсету және ғылымның соңғы жаңалықтарын, табыстарын жүйелі баяндау.

Екіншісі - өз бетінше жұмыс істеудің әр қилы тәсілдерін, оқытудың проблемалық тұрғыда қолға ала отырып, материалдарды зерттеу негізінде оқушының шығармашылық, практикалық жұмыстарына бағыт-бағдар беру тәсілдері.

Үшінші – оқушылардың қабілетін ұштау, шығармашылық көмек беруге дайын тұру, оларға материалдық қолдау көрсету, қабілетіне талап қоя отырып балаларды көтермелей отырып оқушыларды өзара бәсекелістікке тәрбиелеу. Оқушылардың химияға деген ынта-ықыласын арттырып, логикалық ой-өрісін дамытады. Қызғылықты есептер мен химиялық ойындар әр сынып оқушылары үшін пайдалы. Оқушылар бірсарынды есеп шығарудан шаршамас үшін әр түрлі химиялық жарыстар, ойындар ұйымдастырылғаны жөн.

Мен өз тәжірибемде жаңа технология әдіс-тәсілдерін қолдана отырып, оқушылардың ойлау қабілетін жан-жақты дамытуға шығарамашылық ізденеіс дағдыларын сыни тұрғыдан қалыптастыру жолдарын ұсынамын.

химиялық реакция теңдеуін құра білуге үйрету.

білуге дағдыландыру.

жетілдіру және белсенділігін, қызығушылығын ояту.

• 
  Біз барлығымыз өзімізді оқыту үшін жауаптымыз;
  
• 
  Бір – бірімізді тыңдаймыз;
  
• 
  Бір ғана адам сөйлейді;
  
• 
  Өз ойларымызбен бөлісеміз;
  
• 
  Бос сұрақтар болмайды;
  
• 
  Уақытты үнемді пайдаланамыз.
  

1. 
   Химиялық реакция дегеніміз не?
   
2. 
   Химиялық формула дегеніміз не?
   
3. 
   Массалық үлес қалай белгіленеді?
   
4. 
   Валенттілік дегеніміз не?
   
5. 
   Зат құрамының тұрақтылық заңын кім ашты?
   

1. Тұрақты І валентті элементтерді жазыңдар.

2. Мына қосылыстардағы: ZnS, Al₂S₃, Na₂S, PbS, Fe₂O₃ әрбір элементтің

валенттілігін қойыңдар.

3. Мына заттардағы: а) СаО, б) Р₂О₅, в) Fe₂O₃ әрбір элементтің массалық үлесін

есептеп шығарыңдар.

ІІ топ тапсырмасы:

1. Тұрақты ІІ валентті элементтерді жазыңдар.

2. Мына қосылыстардағы: СаО, FeCl₃ , Н₂О, Мg₃N₂, SiCl₄ әрбір элементтің

валенттілігін қойыңдар.

3. Берілген қосылыстарды: а) СаО, б) H₂SO₄, в) SO₂ құрайтын элементтердің массалық қатыныстарын табыңдар.

ІІІ топ тапсырмасы:

1. Тұрақты ІІІ валентті элементтерді жазыңдар.

2. Мына қосылыстардағы: МgО, К₂О, SnO₂, Na₃N, MnCl₂ әрбір элементтің

валенттілігін қойыңдар.

3. Химиялық қосылыстың құрамына 40% Сu, 20% S, 40% O кіреді. Осы химиялық

қосылыстың формуласын табыңдар.

2. Химиялық теңдеуді жазудың ережесі.

• 
  Химиялық теңдеу.
  
• 
  Реагент
  
• 
  Өнім
  

1. Химиялық теңдеу дегеніміз – химиялық реакцияны химиялық таңбалар және формулалар арқылы шартты түрде жазу.

Әрекеттесуші заттар – реакцияға кіріскен реакцияласушы заттар не қысқаша реагенттер деп аталады.

Жаңадан түзілген заттар реакциядан шыққан заттар немесе өнімдер деп аталады.

2. Химиялық теңдеуді жазудың ережесі:
1. Реагенттердің формуласын жазу:

H₂ + O₂ →

H₂ + O₂ → H₂O

2H₂ + O₂ → 2H₂O

1. Оқулықтағы §14 бойынша негізгі ұғымдарды анықтау.

2. 42 беттегі 5 жаттығуды орында.
ІІ топ тапсырмасы:

1. Оқулықтағы §14 бойынша сұрақтар құру

2. 42 беттегі 6 жаттығуды орында.

ІІ топ тапсырмасы:

1. Оқулықтағы §14 бойынша сызбанұсқа құру.

2. 42 беттегі 7 жаттығуды орында.
Деңгейлік тапсырмалармен жұмыс
«Кім жылдам» аукционы
Са Р H₂ C

О₂ ?

О₂ ?
Сl₂ ?
О₂ ?

Не білемін?	Не білдім?	Не білгім келеді?

Бағалау.

5

Сабақтың тақырыбы: Судың құрамы. Судың физикалық қасиеттері.

1. Оқушының білім мен білік дағдысын қалыптастыру, ой-әрекетінің дамуын арттыру, шығармашылық тұрғыдан ойлауға үйрету.

2. Судың ашылу тарихы, құрамы, физикалық қасиеті туралы мағынаны ашу.

3. Табиғатты сүюге, қоршаған ортаны қорғай білуге, экологиялық, экономикалық тәрбие беру.

II. Үй тапсырмасын тексеру.

III. Жаңа тақырыпты меңгерту.

IV. Сабақты бекіту.

V. Үйге тапсырма.

II. Үй тапсырмасын тексеру.

1. 
   Ой шақыру.
   
2. 
   Сөйлемді аяқтаңыз.
   

Ерітіндінің түрлері -

Қатты заттардың ерігіштігі -

Ерітіндінің концентрациясы -

Концентрлі ерітінді -

Сұйылтылған ерітінді -

3. 
   Ой қозғау.
   

1. 
   «Ойлан тап» 2-оқушы тақтаға үй тапсырмасын орындайды. 2, 3-жаттығу.
   

2. 
   «Үш артықты» табыңыз.
   

1. 
   Қызығуды ояту.
   

Алғашқы элемент:

- Кестеге бірінші тұрған кім

Тегін тұрғанымды біл

6

Отында болам, ауа шары да болам.

Бомба болып жарыламын

Деп күш көрсетті

Беріспейтін іс көрсетті.

Бұл қай элемент? (Жауабы.Сутек-H)

2-ші элемент:

-Жақындасам жанып.

Су боларсың анық.

Шамаңды білмейсің неғып?

Мен болмасам тұншығып,

Қараң болар тіршілік

Мен бар жерде бар емеспе бәрі де

Күні шығып, отындары жанатын.

Бұл қай элемент? (Жауабы: Оттек-O)

Құрамында осы 2 элемент кіретін қандай қосылысты білеміз?

H₂ O - бір оқушы тақтаға жазады.

Жалпы сыныпқа тапсырма.

Су туралы не білеміз? Ассосация құру.

- Молекулалық формуласы - H₂ O.

- Mr (H₂ O) = 18.

- Күрделі зат - 2 элементтен тұрады.

-электр тогын нашар өткізеді.

- түссіз, дәмсіз, иісіз сұйық. Қайнау темп-сы – 100 градус. Балқу темп-сы 0 градус.

-Судың үш күйі бар: қатты, сұйық, газ.

Алдын-ала тапсырма берілген оқушылар судың 2 – элементтен тұратынын

дәлелдеп береді.

1 – оқушы: Су жасанды жолмен газ тәрізді сутектің оттекте жануымен алынды, яғни сутек және оттектен тұратындығы анықталды.

2 H₂ + O₂ = 2 H₂ O

Жай заттардан күрделі заттардың алынуы синтез деп аталады.

2 – оқушы: Суды электр тогының көмегімен құрам бөліктерге айыру арқылы, су молекуласында Суды электр тогының көмегімен құрам бөліктерге айыру арқылы, су молекуласында 2 – атом сутек, 1 – атом оттек болатындығын дәлелдеді.

7

2 H₂ O = 2 H₂ + O₂.

1. 
   Есеп шығарту.
   

2 H₂ O = 2 H₂ + O₂. Mr (H₂ O) = 18 * 2 =36.

Mr (H₂ ) = 2 * 2 = 4.

Mr ( O₂) = 32.

72г / 36 = Х / 4 Х = 72 * 4 / 36 = 8 гр.

72г / 36 = У / 4 У = 72 * 3 / 32 = 7 гр.

2. 
   Графикалық диктант
   

• 
  Иә _ Жоқ
  

1. 
   Табиғи таза су болады ма?
   
2. 
   Алғаш суды синтездеген Г. Кавендиш.
   
3. 
   Су оттектің екі атомы сутектің бір атомынан құралған күрделі зат.
   
4. 
   Судың сандық құрамын анықтаған Ж.Менье.
   
5. 
   Еріген заттың мөлшері көп болса қанықпаған ерітінді.
   
6. 
   Температура жоғарылағанда қатты заттардың ерігіштігі артады.
   
7. 
   Н₂ СО₃ күкірт қышқылы.
   
8. 
   СаСО₃ калций карбонаты.
   
9. 
   Қышқылдар металдармен әрекеттесіп, оттек бөледі.
   
10. 
    Су еріткіш.
    

«Судың маңызы» тақырыбына реферат.

2.Оқушылардың ғылыми көзқарасын арттыру.

1.

а) б)

9

Осы сақиналардағы бейорганикалық қосылыстарды өз үйлеріне орналастырып, анықтама беріңдер.

хххххх

1. Тақтаға жазатын құрал атымен аталатын элемент (бор)

2. Н₂ SiO₃ – қышқылдың аталуы (кремний)

3. Тіс жуғыш паста құрамындағы элемент (фтор)

4. Алақанда еритін металл (цезий)

5. Құрылыс материалы (цемент)

6. Ең жеңіл металл (литий)

7. Азот қышқылының тұздары (нитрат)

8. Радиоактивті элемент (уран)

9. Кремний қышқылының тұздары қалай аталады? (силикат)

Енді органикалық заттар туралы түсінік берілді. Берілген «Қай ғалым» сөзжұмбағындағы ізделінді ғалым И.Я.Берцелиус. органикалық заттарды зерттейтін химия бөлімін – органикалық химия деп атап көрсеткен. Ғылымға алғаш енгізген швед ғалымы И.Я.Берцелиус

1.

Мысалдар келтіріңдер .

Берілген бірнеше заттарды қайсысы органикалық заттар, қайсысы бейорганикалық заттар екенін айырып жазыңдар:

Киім, тамақ, ет, сүт, алма, жүзім, шалбар, көмір, мұнай, май, шокалад, тұз қышқылы, калий оксиді, глюкоза, фруктоза, су, натрий, көмір қышқылы, сұйық май, күдіргіш калий, вазелин.

2. 
   Ой тұжырымдамасы:
   

1. 
   Өсімдіктер мен жануарлар денесінен табылған заттар органикалық заттарға жатқызылды. Ол органикалық заттар тірі организмен әсерінен пайда болады. Кейін органикалық заттар жасанды жолмен алына бастады.
   
2. 
   Оргнаикалық заттардың ерекшеліктері: Құрамында санаулы ғана элементтер (С, Н, О, N,S, т.б) кереді.
   
3. 
   Құрамы бірдей, құрылысы әртүрлі заттар түзе алады.
   
4. 
   Бейорганикалық заттар 100 мыңнан асса, органикалық заттар өте көп, 18млн –дай болады.
   

1.« Органикалық химия » терминін алғаш енгізген ғалым.

а) И.Я. Берцелиус ә) М.В. Ломоносов б) Д.И. Менделеев

2. « Органикалық » деген термин қандай сөзден шыққан.

а)көміртек ә) организм б) өнімдер

3.Органикалық қосылыстар саны бейорганикалық қосылыстардан аз ба, көп па?

а) аз ә)көп б)орташа

4. Органикалық қосылыс қандай элементтен тұрады?

а) натрий, калий ә) көміртек, сутек б) көмірқышқыл газы

5. Органикалық заттардың құрамына мына элементтердің қайсысы кіреді?

а) Ca, S, N, C, Mg ә) C, H, O, N, S б) Zn, Ba, C, O, H, S

12

ІV. Бағалау.

35 ұпай-«5»

30 ұпай – «4»

25 ұпай-«3»

V. Үйге тапсырма