Анатомия және физиология пәніне кіріспе
жүктеу/скачать 324,09 Kb.
|
Àíàòîìèÿ æ?íå ôèçèîëîãèÿ ï?í³íå ê³ð³ñïå
| Сүйектердің химиялық құрамы мен физикалық қасиеттері. Сүйектің құрамы 50% судан, ал қалған бөлігі құрғақ заттан тұрады. Құрғақ заты органикалық (28% жуық) және бейорганикалық (22% жуық) болып бөлінеді. Органикалық заты негізінен оссеин ақуызынан, бейорганикалық заты кальций және фосфор тұздарынан тұрады. Сүйек қатты, берік әрі серпімді келеді. Егер сүйекті өртесе органикалық заттары жанып кетеді де, бейорганикалық заттары қалады. Бұндай жанған сүйек қатты, бірақ морт сынғыш болады. Егер сүйекті қышқылға салса, бейорганикалық заттары қышқылмен реакцияға түсіп кетеді де, органикалық заттары қалады. Бұндай сүйек майысқақ, иілгіш болады. Қорыта келгенде органикалық заттар сүйекке серпімділік қасиет берсе, бейорганикалық заттар қаттылық және беріктік қасиет береді. Салыстырмалы түрде жас балалардың сүйегінде органикалық заттар, егде адамдарда бейорганикалық заттар көп болады. Сондықтан да егде адамдар жарақаттанғанда сүйегі жиі сынып кетеді, ал жас балаларда шығу жиі кездеседі.
Сүйектер құрылысы. Сүйектер сүйек табақшаларының орналасуына байланысты тығыз және кеуекті заттардан (2.3-сурет) тұрады. Тығыз затында, substantіa compacta, сүйек табақшалары белгілі бір реттілікпен орналасып, остеондар түзеді. Остеон - сүйектің құрылымдық-қызметтік бірлігі болып табылады. Ол бір-біріне ене орналасқан 5-20 цилиндрлік табақшалардан тұрады. Әр остеонның ортасында қан тамырлары мен жүйке талшықтары өтетін орталық өзек (Говерсов өзегі) орналасады. Остеондардың арасында сүйекаралық табақшалар болады. Кеуекті затында, substantіa spongіosa, жұқа сүйек трабекулалары бір-бірімен айқасып, ұяшықтар түзе орналасады. Тығыз және кемікті заттар сүйектердің функционалдық жағдайларына байланысты орналасады. Сүйек қабы,надкостница,perіosteum-сүйекті сыртынан қоршаған қызғылт түсті дәнекер тінді жұқа (2.4-сурет) қабыршақ. Сүйек қабы екі қабаттан тұрады. Сыртқы қабаты коллаген талшықтары мен фибробласттардан түзілген –фиброзды қабат деп аталады, ал ішкі қабаты остеогенді қабат деп аталады, өйткені бұл қабатта сүйектердің көлденең өсуін қамтамасыз ететін остеогенді жасушалар орналасқан. Сүйек қабы ендірмелі табақшалар арқылы сүйектің негізгі затымен тығыз байланысады. Сүйек қабының тесігі (қоректік тесік) арқылы сүйек ішіне қан тамырлары мен жүйке талшықтары енеді. Жілік майы-костный мозг-medulla ossіs. Жілік майының екі түрі болады: қызыл және сары. Қызыл жілік майы қан түзу және қорғаныс қызметін атқарады. Құрсақтағы бала мен нәрестелердің барлық сүйектерінде қызыл жілік майы болады. Бала өскен сайын қызыл жілік майы біртіндеп сары жілік майына ауыса бастайды. Ересектерде қызыл жілік майы жалпақ сүйектерде (төсте, мықын қанатында), түтікті сүйектердің эпифиздерінде сақталады, ал қалған сүйектерде сары жілік майы болады. Сүйектердің жіктелуі. Қаңқа сүйектерінің 33-34-і тақ, қалғандары жұп сүйектер. Сүйектер пішіні мен құрлысына қарай жіктеледі:түтікті сүйектер, кеуекті сүйектер, жалпақ сүйектер, аралас сүйектер, ауалы сүйектер. Түтікті сүйектер - диафизден және екі эпифизден (проксималды және дисталды) тұрады. Толық жетілгенге дейін эпифиз бен диафиздің арасында метафиз болады, ол сүйектің ұзынынан өсуін қамтамасыз етеді. Түтікті сүйектердің денесі тығыз сүйек затынан түзіледі. Сүйектің эпифиздерінде тығыз заты жіңішкеріп, оның ішінде кеуекті заты орналасады. Түтікті сүйектер ұзын және қысқа болып бөлінеді. Ұзын түтікті сүйектерге: тоқпан жілік, ортан жілік т.б. жатады, ал қысқа түтікті сүйектерге: алақан, табан, саусақ сүйектері жатады. Жалпақ сүйектер - денеде қуыстар түзеді. Оларға бассүйектің жалпақ сүйектері (маңдай және шеке сүйектері) және мықын сүйектері жатады. Жалпақ сүйектерде тығыз заттан түзілген екі табақшаның арасында кеуекті заты орналасады. Бас қаңқасындағы осындай кеуекті зат диплоэ деп аталады. Кеуекті сүйектер - сыртынан тығыз затпен қоршалған кеуекті заттан тұрады. Бұл сүйектерді кесіп көргенде кеуекті заттың трабекулалары сүйекке түсетін күшке қарсы белгілі бір бағыттарда күмбез түзе орналасады, сондықтан да бұл сүйектер ауыр күшті көтереді. Кеуекті сүйектер ұзын және қысқа болады. Ұзын кеуекті сүйектерге төс және қабырғалар, қысқа кеуекті сүйектерге білезік және тілерсек сүйектері жатады. Аралас сүйектер-құрылысы күрделі келеді. Мысалы: бұл сүйектердің бір бөлігі кеуекті сүйектерге жатса, екінші бөлігі жалпақ сүйектерге жатады. Осы топқа жататын омыртқаны алсақ, оның денесі кеуекті, ал өсінділері мен доғасы жалпақ сүйектерге жатады. Оларға бас қаңқасы негізінің сүйектері жатады. жүктеу/скачать 324,09 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|