14. Қаңқа бұлшықетінің жиырылу түрлері (изотониялық, изометриялық, ауксотониялық). Қаңқа бұлшықеттерінің жиырылу түрлері: -изотониялық;
-изометриялық;
-ауксотониялық.
Бұлшықет жиырылған кезде ет қысқарып, оның тонусы күшейетін болса, ауксотониялық жиырылу деп аталады.
Егер де ет қысқарып, бірақ та тонусы өзгеріссіз қалатын болса, изотониялық жиырылу деп аталады. Мысалы:жаяу жүру,жүгіру немесе көтеру. Тәжірбие жүзінде істесек, бұлшықетке кішкене жүкті ілеміз, сосын электр тогы арқылы тітіркендіреміз. Осы кезде изотониялық жиырылу байқалады.
Механизмі: Бұл бұлшықеттердре кездесетін 2 ақуыздың көмегімен жүреді. Олар актин және миозин ақуыздары. Миозин мен актиннің бір-бірінің үстінен қозғалады. Бұл бұлшықеттің көлемінің азаюына себепші болады.
Ал, егер ет қысқармастан, тек қатайса, онда изометриялық жиырылу деп аталады. Бұл кезде бұлшық еттің ширығуы арта түседі, яғни күш генерацияланады. Бірақ та ет оның екі жағында да сүйекке орналасқанына байланысты, бұлшық ет қысқармайды. Мысалы: бұлшық ет ауыр салмақты көтеру кезінде байқалуы мүмкін.
Табиғи жағдайда ешқашан «таза изотониялық» не болмаса «таза изометриялық» жиырылулар кездеспейді. Ол салмақтарға байланысты тепе-теңдік сақтап тұрады. Біз изотониялық пен изометриялық жиырылудың айырмашылықтарын айыра білуіміз керек, өйткені бізге қандай болмасын физикалық ауырлық болғанда, бұлшықетіміз не болып жатқандығын, қандай механизм болып жатқанын білуіміз маңызды. Сонымен қатар, өзіміздің органимзімізді күтуге, дене бітімін күтуге, салауатты өмір салтын ұстануға көп көмегін тигізеді.
15. Электромиография, динамометрия, медицинадағы маңызы. Электромиография (ЭМГ) - бұлшықеттердің электрлік белсенділігін зерттеу. Бұлшықеттердің күйін, оларды иннервациялау және тағы да басқа ақпараттарды береді. Сонымен бірге емдеудің тиімділігін, патологиялық процестің динамикасын, аурудың болжамын бағалайды. Ең алғаш рет адамға қолданып көрген ол 1907 жылы неміс ғалымы Г.Пипер болды.
Электромиографияны қолдануы мына жағадйларда:
-жас ерекшеліктеріне байланысты психофизиологияда;
-еңбек және спорт физиологиясында;
-жануарлар мен адамдардың моторлы функциясын зерттеуде;
-жоғары жүйке қызметін зерттеуде;
-инженерлік психологияда (мысалы, шаршауды зерттеу, моториканы дамыту);
-ортопедия мен протезде мотор функциясының қалпына келуін бағалау;
-электромиографияны медицинадағы диагностикалық әдіс ретінде;
-жүйке-бұлшықет жүйесінің зақымдану деңгейін анықтау;
-зақымдануын және оның сипатын, ауырлығын анықтау.
Электродтардың түрінбе байланысты 2 түрге бөлінеді:
-үстіңгі;
-жергілікті.
Үстіңгі- бұлшықеттің барлық аймағына биэлектр белсенділігін тіркейді. Теріге электродтарды бекіту арқылы жасалады.
Жергілікті- бұлшықеттің жекелеген бөлігіне жұмыс қабілеттілігін зерттеу үшін қолданады. Бұл электрод үшін жұқа инелер арқылы жіберіледі.
